Çocuk zihniyetinin temel yapıları

4. Çocuk Zihniyetinin Temel yapıları

a. Egosantrizm

   Egosantrizm, "çocuğun çevresini keşfettiği, bu çevrenin kendisi için yaratıldığı inancını taşıdığı ve başka kimselere aldırış etmediği bir dönemdir."(108 ) Çocuğun kendisi ile kendi dışında olanları ayıramadığı bu dönem(109),genellikle 2-6 yaşlarını kapsamaktadır.(110)
   Egosantrizm dönemindeki çocuk, dünyayı yalnız kendi bakımından görmektedir. Ona göre, çevresindeki kişiler ve etrafındaki eşyalar kendisi gibi düşünürler ve hissederler. Bundan dolayı inançları da günlük tasavvur ve idraklerinden ayrı değildir.(111)
   Çocuktaki egosantrik düşünceler zaman zaman çeşitli şekillerde tezahür eder, çocuk konuşmalarında hep kendisinden bahseder, oyuncaklarıyla başkalarının oynamasına izin vermez. Anne babasının yalnız kendisiyle ilgilenmesini ister ve bu yüzden, yeni doğan kardeşini kıskanır, onu istemez.
   Çocuk egosantrizminin çeşitli tezahür şekillerinden biri de, "Finalizm (Gayecilik)"dir. Çocuktaki finalizme göre her şey insanın işine yaramak için yaratılmıştır ve her şeyin hayatta bir görevi vardır.(112) Çocuğun bu tür bir düşünceye sahip olmasında yetişkinlerin rolü küçümsenemez. Çünkü, gözünü açtığı andan itibaren bütün ihtiyaçları büyükleri tarafından karşılanan çocuk, dünyadaki her şeyin kendisine hizmet için yaratılmış olduğuna inanmakla pek hatalı sayılmaz. Son çocukluk yıllarına kadar devam eden bu düşüncenin tesiriyle, çocuk her şey hakkında pratik bir şekilde akıl yürütmektedir. Meselâ, "Güneş bizi aydınlatmak için yaratılmıştır."; "nehir, üzerinde kayıkla gezmek için akmaktadır."(113)
   İnsana yaratılıştan bu tür duyguların verilmiş olması dikkat çekicidir. Acaba insanın, kendisine çeşitli nimetler sunan yaratıcısını araması mı istenmiştir? Yoksa, her şeyin olduğu gibi, bu dünyaya gönderilişin de bir gayesi olduğu düşüncesine, bir yönlendirme mi vardır? Kur'ân-ı Kerîm'de insanoğlunun egosantrik duygularına hitap eden pek çok ayetin varlığı da dikkat çekicidir. ALLAH Teâlâ,
   "Ademoğlunu şerefli kılarak, onların karada ve denizde gezmelerini sağladığını, temiz nimetlerle onları rızıklandırdığını"(114) bildirirken; başka birçok âyette ise, "İnsan için yeryüzünde ve gökyüzünde olan her şeyi; Güneş'i, Ay'ı, yıldızlan, denizi, geceyi, gündüzü, nehirleri... müsahhar (faydalanılabilir) kıldığından(115) bahsetmektedir.

108. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 27.
109. Mithat Enç, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ank. 1974, s. 30.
110. Refia Şemin, Karakter Formasyonu, İst. 1968, s. 17; A. Oğuzkan Eğitim Terimleri
Sözlüğü, Ank. 1974, s. 25.
111. Pazarlı, Din Psikolojisi, s. 24; A. Vergote, Çocukta Din. (çev. E. Fırat) AÜIFD. XXII, 323.
112. Jacquin, age, s. 79
113. Jacquin, age, s. 45.
114. İsrâ, 17/70.
115. Ra'd, 13/2; İbrahim, 4/32, 33; Nahl, 16112, 13, 14; Hacc, 22/65.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın