Duruşlar

Duruşlar

›-74- İmam erkeğin baştarafının, kadının da göbek tarafının arkasında durur. Bu hususta iki hadis vardır:

Birincisi: Ebu Galib el-Hayyat'tan rivayet edilmiştir. O dedi ki: "Enes b. Malik'in bir erkeğin cenaze namazını kıldırdığına şahid oldum. Baştarafında durdu (bir rivayette: tabutun baştarafında). Bu cenaze kaldırılınca bu sefer Kureyş'ten -ya da ensardan- bir kadının cenazesi getirildi. Ona: Ey Ebu Hamza bu cenaze filanın kızı filan hanımın cenazesidir. Onun namazını kıl(dır). O da namazını kıl(dır)dı. Cenazenin orta tarafında durdu. (Bir rivayette onun kalça tarafında durdu ve üzerinde yeşil bir naaş vardı.) Aramızda da el-Ala b. Ziyad el-Adevi" (18) 'de bulunuyordu. Enes'in erkek ve hanım için farklı yerlerde durduğunu görünce şöyle dedi: Ey Hamza'nın babası Rasûlullah (s.a) bu şekilde senin durduğun gibi mi kadının cenazesi için de durduğunyerde mi duruyordu? Enes evet dedi. (Ebu Galib) dedi ki: Bunun üzerine el-Ala bize döndü ve: İyice belleyin dedi."

Hadisi Ebu Davud (II, 66-67), Tirmizi (II, 146) -hasen olduğunu belirterek-, İbn Mace, Tahavi (I, 283), Beyhaki (IV, 32), Tayalisi (no: 2149), Ahmed (III, 118, 204) - anlatım ona ait- rivayet etmişlerdir. Hepsi de bu hadisi Hemmam b. Yahya'nın, Ebu Galib'den yolu ile rivayet etmişlerdir. Ancak Ebu Davud bu hadisi Abdu'l-Varis'den -ki o Said'in oğludur- Abdu'l-Varis ondan diye rivayet etmişlerdir. Tahavi de kaydettiği bir rivayetinde muhtasar olarak böylece rivayet etmiştir. Hadisin senedi her iki yoldan da sahihdir. Her iki yolun da ravileri -Ebu Galib dışında- Buhari ile Müslim'in hadislerini kaydettiği ravilerdir. Ebu Galib de Hafız İbn Hacer'in et-Takrib'de belirttiği üzere sika bir ravidir. Bundan sonra Semura'dan gelen hadisi şerhederken "Fethu'l-Bari (III, 157)" Buhari'nin bu hadisin zayıflığına işaret

ettiğini söylemekle birlikte buna sesini çıkarmayıp, bu hususta hiçbir cevap vermemiş

olmasına gerçekten hayret edilir.

İkinci rivayet Tayalisi ve Beyhaki'nin Ahmed'in naklettiği rivayet yolu ile aynıdır.

(17) Bu onun Sahih-i Buhari üzerine yaptığı bir şerhin adıdır. Bunun el yazması bir bölümü İbn Urve'nin el-Kevakibu'd-Derari adlı eseri arasında ez-Zahiriye kütüphanesinde bulunmaktadır. Açıkça bilindiği gibi bu İbn Hacer el-Askalani'nin Fethu'l-Bari adlı eserinden ayrıdır.

(18) Künyesi Ebu Nasr olup, tabiînin sika ravilerindendir. Basralıların abidlerinden ve Kur'ân'ı iyice bilenlerinden idi. 94 yılında vefat etti. Üçüncü rivayet Ebu Davud'a aittir. Bu rivayet zikredilenler tarafından buna yakın lafızlarla rivayet edilmiş ancak "yeşil" lafzı zikredilmemiştir." (19)

İkinci hadis: Semura b. Cundub'dan rivayet edilmektedir. O dedi ki: "Ben Peygamber (s.a)'ın arkasında namaz kıldım. O lohusa iken vefat etmiş bulunan Um Kâb'ın namazını kıldı. Rasûlullah (s.a) üzerine namaz kılmak için cenazenin ortasının arkasında durdu."[42]

Hadis sünnet olanın imamın kadının bedeninin ortasının hizasında duracağı noktasında delaleti gayet açıktır. Bu hadis mana itibariyle Enes'in: "Onun kalça kısmının hizasında" ifadesi ile aynı manaya gelir. Bu da ona daha bir açıklık getirmektedir. Çünkü

(19) Derim ki Ebu Davud'da mutlaka zikredilmesi ve halinin açıklanması gereken bir fazlalık vardır. O fazlalık şudur: "Ebu Ğalib dedi ki: Ben Enes'in kadının kalçasının hizasında ayakta durduğu vakit ne yaptığını sordum. Bana anlattıklarına göre o zaman için henüz naaşlar (tabutlar) bulunmuyordu. Bundan dolayı imam arkasındaki cemaatten setretmek için kalça hizasında dururdu."

Böyle bir açıklama birkaç bakımdan reddolunur: Evvela bu açıklamayı yapan kişi meçhul birisidir. Böyle olan bir açıklamanın hiçbir kıymeti yoktur. İkincisi bu bizahiti hadisin ravisinin yaptığına muhaliftir ki o da Enes (r.a)'dır. O kadın naaşta bulunmakla birlikte bedeninin orta bölümünün hizasında durmuştur. Bu ise böyle bir açıklamanın batıl olduğunun delilidir. Bunu bundan sonraki sebeb de desteklemekde olup o da şöyledir:

Üçüncüsü bu Enes'in namazında bulunanların anladıklarına muhaliftir. Bu şahıslardan birisi el-Ala b. Ziyad el-Adevi'dir. O Enes'den bu sünnetin sebebini öğrendikten sonra arkadaşlarına dönerek: "İyice belleyiniz" demiştir. Eğer neticede sünneti iptal eden bu gerekçe buna sebeb olsaydı, el-Ala bu işe bu kadar ileri derecede ihtimam göstermez, arkadaşlarına bunu bellemelerini emretmezdi. Bu da açıkça anlaşılan bir husustur. Allah'a hamdolsun. Bundan dolayı alimlerin cumhuru (çoğunluğu) böyle bir tevile iltifat etmeyip, hadisin delalet ettiği şekilde erkeğin baş tarafında, kadının da orta tarafının hizasında durulması sonucuna varmışlardır. Şafiî, Ahmed ve İshak -el-Mecmu (V, 225)'de belirtildiği üzere bunlardandır. Şevkâni (IV, 57): "Hak olan da budur" demiştir.

Derim ki: Kimi Hanefiler de bunu tercih etmişlerdir. Hatta bu bizatihi Ebu Hanife'nin de görüşüdür. el-Hidaye (I, 462)'de olduğu gibi. Yine Ebu Yusuf'dan, İmam Tahavi, Şerhu'l-Maani (I,284)'de belirtildiği üzere Ebu Yusuf'da bu görüştedir. İmam Tahavi bu görüşü ikisinin şu şekildeki diğer görüşlerine tercih etmiştir: "Erkek ve kadının göğüsleri hizasında durur." Bu aynı zamanda İmam Muhammed'in de görüşüdür. Hanefiler de bunu kabul etmişlerdir. Hidaye'de bu görüşlerinin lehine şunu delil göstermektedir: "Çünkü göğüs kalbin bulunduğu yerdir. İmanın nuru oradadır. Onun hizasında durmak imanı sebebiyle ona şefaat edileceğine bir işarettir." Daha sonra Ebu Hanife'nin birinci görüşünü zikretmekte ve Enes'in: "O sünnettir" sözünü delil gösterdiğini belirtmektedir. Hidaye sahibi buna şu sözleriyle cevap vermektedir:"Deriz ki bu şöyle açıklanır: O kadının cenazesinde naaş (tabut) yoktur. İşte o cenaze ile cemaat arasına bir engel teşkil etmiş oldu."

Derim ki: Biraz önceki açıklamalarımızdan bu yorumun ne kadar batıl olduğu öğrenilmiş olmaktadır. Diğer taraftan bu açıklama kabul edilecek olsa bile hadisin birinci bölümüne -ki o da erkeğin başının hizasında durmaktır- muhalefet etmekteki delilleri nelerdir? Çünkü onlar: Başının hizasında durur demişlerdir. Bu gibi batıl gerekçelendirmelerle ve: "Çünkü orası kalbin bulunduğu yerdir..." gibi sözlerle sünnete açıkça kendilerini muhalefete neyin ittiğini bir bilseydim. Halbuki onların imamları bir görüşlerinde sünnete uygun kanaat belirtmiş bulunuyorlar. Ne diye Merhum Tahavi'nin yaptığı gibi sünneti almadılar. Böylelikle hem sünneti isabet ettirmiş, hem de aynı zamanda imamlarının görüşlerini de kabul etmiş olurlardı. Bu sünnete ve ileride dikkat çekeceğimiz diğer sünnetlere açıkça muhalefet etmelerine rağmen. Kendilerini re'yi sünnete takdim etmekle itham edenleri kendilerine karşı mutaassıb davranmak ile nitelendiriyorlar. bu ifade Semura'nın rivayet ettiği hadise nazaran maksada daha açık bir şekilde delil teşkil etmektedir.

[42] Hadisi Abdu'l-Rezzak (III, 468), Buhari (III, 156-157), Müslim (III, 60) –anlatım ona ait- Ebu Davud (II, 67), Nesai (I, 280), Tirmizi (II, 147) -sahih olduğunu belirterek-, İbn Mace (I, 455), İbnu'l-Carut (267), Tahavi (I, 283), Beyhaki (IV, 34), Tayalisi (902), Ahmed (V, 14, 19)

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın