Mirasları Ehline Dahil Ediniz

FERAZİ (MIRASLARI) EHLİNE DAHİL EDİNİZ

İbni Abbas (r.a.) dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:“Feraizi ehline dahil ediniz, feraizinin geride bıraktığı en evla erkeğedir.”1 Buhari ve Müslim tahric etti, bu kırk hadisi şerh edenlerin bazısı şeyh rahimeullahın bundan gafil olduğunu ve Ravh bin Tavus rivayetinde tahric etti, o da babasından, o da ibni Abbas’tan rivayet etti. Müslim, Ma’mer ve Yahya bin Eyyub rivayetinden tahric etti, o da yine -Tavus’tan rivayet etti, bunu Sevri ibni Uyeyne, ibni Cüreyc ve başkaları rivayet etti- Tavus’tan, o da babasından mürsel olarak ibni Abbas’ı zikretmeksizin, Nesai mürselli tercih etti.2

Alimler; “Feraizi ehline dahil ediniz”in manasında ihtilaf etti, bir gurup dedi ki: Feraizle murad Allah’ın kitabında takdir edilmiş olandır, muradı: Takdir edilmiş olan Ferizaları Allah’ın isimlendirdiği kimselere verin, bu farzlardan sonra kalana erkeklerin en evlası müstehaktır.

En evla ile murad en yakındır, erkeklerin en yakın asabenin en yakınıdır, S:293geri kalan asabelikle hakedilir hadisi imamlardan bir topluluk bu mana ile tefsir etti, imam Ahmet, İshak bin Raheveyh bunlardandır, o ikisinden İshak bin Mansur nakletti, buna göre kız, kızkardeş, amcaoğlu veya kardeşoğlu bir arada olsa kızın yarıyı almasından sonra geri kalanı asabe kalır, bu ibniAbbas’ın görüşüdür, bu hadise tutunuyor ve insanların hepsinin bunun zıddı üzere olduğu kabul ediyordu. Yine Zahiriye de onun görüşünü benimsedi.

İshak dedi ki: Kız ve kızkardeşle birlikte asabe varsa, asabenin alması daha haktır, eğer onunla beraber kimse yoksa kızkardeşe kalan verilir.

İbni Mesud’dan şöyle dediği rivayet edildi: Kız asabesi olmayanın asabesidir. Bazısı bunu reddetti ve dedi ki: Bu söz ibni Mesud’dan olduğu doğru değildir ibnuzzübeyr ve Mesruk ibni Abbas’ın görşündeydiler sonra döndüler.

Alimlerin cumhura göre kızkardeşler kız asabedir, artan onadır (kız kardeşe) Ali, Ömer, Ayşe, Zeyd, ibni Mesud, Muaz bin Cebel bunlardandır. Abdurrazzak1 rivayet etti dedi ki: Bize ibni Cüreyc haber verdi ben Tavus’a kız ve kız kardeşten sordum, dedi ki: Babam ibni Abbas’tan, o da bir adamdan, o da Peygamber (s.a.v.)’den bu hususta birşey zikrediyordu, Tavus bu adamdan razı oluyordu, dedi ki: Babam bunda şüphe ediyordu ve bu hususta birşey söylüyordu, bunun hakkında da kendisine soruyordu, açık olan Allah en iyisini bilir Tavus’un muradı bu hadistir, çünkü ibni Abbas’ın yanında Peygamber (s.a.v.)’den kızkardeşle kızın mirası hususunda açık bir nas yoktur, ancak bu habi gibisinin geneline yapışıyordu.

Tavus’un zikrettiği ibni Abbas bir adamdan rivayet etti ve o ondan razı değil ibni Abbas’ın rivayetin çoğu sahabedendir. Sahabelerin hepsi de adildirler, onlar övülmüştür, bundan sonra Tavus’un rizasının önemi yoktur.

(1) Sahihtir, Ahmed, Buhari, Müslim, Tirmizi (2099) ibni Abbas’tan tahric etti. (Neylül Evtar: 6/55) Camiussağir Nasburraye: 4/428).

(2) Mürseldir, ibni Tavus’tan, Tahavi, Nesai sünenül kübra da Said bin Mansur süneninde tahric etti.

(1) Musannef’inde tahric etti.

(2) Buhari sahihinde tahric etti. (Boğa rakamlamasıyla 6355).

Buhari’nin sahihinde2 Ebu Kays el-Evdi’den, o da Hüzeyl bin ﬁerahbil’den şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam Ebu Musa’ya geldi ve ona kız, oğul kızı ve ana baba bir kızkardeşten soruldu dedi ki: Kıza yarı kızkardeş geri kalan ibni Mesud getir o da bana uyacaktır, ibni Mesud geldi bunu ona zikretti, bunun üzerine dedi ki: O halde ben sapıtmış ve hidayete ermemişlerden olurum, ben Rasulullah (s.a.v.)’in hükmüyle hükmedeceğim: Kıza yarı oğul kızına üçte ikinin tamamlayıcısı olarak altıda bir geriye kalan kız kardeşedir, dedi ki: Ebu Musa’ya geldik ibni Mesud’un sözünü haber verdik, dedi ki: Bu alim sizin içindeyken bana sormayın.

Yine bunun hakkında Ameş’ten, o da İbrahim’den, o da Esved bin Yezid’den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (s.a.v.) dönemin bize bin cebel içimizde yarı kız, yarı kızkardeşi şeklinde hükmetti, Ameş sonra Rasulullah (s.a.v.) döneminde cümlesini zikretmeyi terketti onu zikretmedi.1

Bunu Ebu Davud diğer vecihten Esved’den tahric etti2 ve şu fazlalığı yaptı: O gün Peygamber (s.a.v.) sağdı. İbni Abbas sözünü Allah azze ve cellenin şu ayetiyle dile getirdi: (De ki: Allah babası ve çocuğu olmayan kimsenin mirası hakkında hükmü şöyle açıklıyor: Eğer çocuğu olmayan kimse ölürde onun bir kızkardeşi bulunursa, bıraktığının yarısı onundur) (Nisa: 4/176) Diyordu ki: Siz mi, yoksa Allah mı, daha iyi bilir? Yani Allah ona çocuk olmakla birlikte yarı verdi, siz ona kız çocuğu varken yarı veriyorsunuz.4 Doğrusu Ömer ve cumhurun görüşüdür, bu ayette bunun zıddında delilik yoktur, çünkü (bıraktığının yarısı onudur)’la murad: Farz iledir tamamen çocuk yokluğunda şart kılınmıştır.

Bunun için sonra buyurdu ki: (Kız kardeşler iki tane olursa (erkek kardeşlerin) bıraktığının üçte ikisi onlarındır.” (Nisa: 4/176) Yani farz iledir, tek kız kardeş erkek ve kız çocuğun yokluğunda alır, yine iki kızkardeş ve daha fazlası erkek ve kız çocuğun olmaması durumunda üçte ikiyi hak eder, eğer çocuk varsa erkekse erkek ve kızkardeşlerden önde tutulur, erkek çocuk yokta kız çocuk varsa, ona ayrılan farzdan sonra geri kalın ittifakla erkek kardeş kızkardeşiyle birlikte hakeder, eğer kız kardeşi erkek kardeşi haktan düşürmüyorsa, asabelerden daha uzak olanı amca ve amca oğlu gibisi nasıl düşürür. S:295 Eğer uzak asabe düşürmezse, kız kardeşe iştirakini olmamasından dolayı kızkardeşin ondan önde tutulması kesinleşir, ayetin mefhumuna göre çocuk kızkardeşi farzla yarıdan engeller, hak budur, mefhumu kızkardeşe kızla düşer değildir, onun mirasından artanı da almaz, bunu Allah Teala’nın şu ayeti delildir: (Kızkardeş ölüp çocuğu olmazsa erkek kardeşte ona varis olur). (Nisa: 4/176)

Kız çucuğu erkek kardeşi kızkardeşinin mirasında kız veya kızlardan artanlandan engelleyeceği ümmet icma etti, ancka kız çocuğun varlığı erkeğin kızkardeşinin mirasının tamamını almasına engeldir, eğer çocuk erkekse erkek kardeşi mirastan engeller, eğer kızsa mirasından artanı engelleyemez, çocuk eğer kızsa ölenin kızkardeşine yarı miras verilmesini engeller ve farzından artan mirası engelleyemez, çocuk erkekse kızkardeşi (ölenin) mirastan tamamen engeller, Allah en iyisini bilir.

“Farzların geriye bıraktığı en evla erkeğedir” sözü hakkında denildi ki: Bununla murad özellikle uzak asabedir, yakın asabe dışında erkek kardeş çocukları amca çocukları ve onların çocukları gibi, delil şudur ki: Farzlardan sonra kalan asabe yakınsa çocuklar ve kardeşler gibi ittifakla kız erkek ortak olur, yine kızkardeşle kız da nas ile böyledir.

Yine ittifakla ondan bu şekil özeldir, yine azad edilmiş mevla ittifakla özeldir. Kızla kız kardeş nasla özeldir.

Diğer bir gurup dedi ki:“Farzları ehline dahil ediniz” sözüyle murad:cümleten farz sahiblerinin ister farzla ister ta’sible (asabelikle) hak ettikleridir; “Geri kalanı en yakın erkeğedir” sözüyle murad: Kendisine farz olmayan asabedir buna şu delildir, hadis başka bir lafızla da rivayet edildi şöyle ki:“Malı feraiz ehli arasında Allah’ın kitabı üzere taksim ediniz” buna her yönden feraiz ehli olan girdi, buna göre kız kardeşin erkek kardeşi veya amca oğlusuyla -ona asabe olduğu zaman- birlikte aldığı bu taksime dahildir, çünkü cümleten feraiz ehlindendir, yine kız kardeşin kızla birlikte aldığı da böyledir.

(1) Buhari sahihinde (boğa rakamlamasıyla: 6360) yine Ahmed, Ebu Davud, Tirmizi ve ibni Mace tahric etti. (Neylül Evtar: 6/58).

(2) Ebu Davud süneninde, Buhari’de manasıyla tahric etti. (Neylül Evtar: 6/58).

(4) Abdurrazzak ve Beyheki tahric etti. Hakim ve Zehebi doğruladı.

Diğer bir grup dedi ki: “Feraizi ehline dahil ediniz” ve: “Malı feraiz ehli arasında taksim ediniz” sözündeki feraiz ehliyle murad: Allah’ın kitabında isimlendirdiği miras ehilerinde, farz ehillerinden ve asabelerden hepsidir ister takdir edilmiş ister edilmemiş olsun varislerin aldığı herşey Allah’ın kendilerine kıldığı farzdır, ana baba ve çocukların zikrinden sonra buyurdu ki: (Allah tarafında konmuş farzlardır). (Nisa: 4/11) Onlar içinde farz sahibi ve asabe de vardır, yine buyurdu ki: (Ana baba ve yakınlarının bıraktıklarından kadınlara da bir pay vardır. Gerek azından gerek çoğundan bir hisse ayrılmıştır). (Nisa: 4/7) Bu asabeleri de farz sahabeleri de kapsar, yine şu hadiste: “Feraizi ehli arasında Allah’ın kitabı üzere taksim ediniz” taksimi Allah’ın kitabı üzere farz ehillerini de asabeleri de kapsar, bu hal üzere taksim olur da sonra bir şey artarsa farzları varislerden erkek olan en yakına özel olarak verilir, yine yine eğer Allah’ın kitabına taksimiyle ilgili bir belirti yoksa bu durumda onlardan en evla erkek alır.

Bu hadis Allah’ın kitabında zikredilen mirasların ehillerine taksiminin keyfiyetini açıklıyor, Kuran’da taksimde artan malı alacak varisleri ev onların kısımların ve onların hallerini açıklamıştır, bu hadis açıklıyor, yine isimlerinin açıklanmadığı geri alan asabelerin miras alma keyfiyetini de açıklıyor, bu hadis Kuran ayetlerin yanına katıldığı zaman farz ehli ve asabelerin hepsini miras taksimi düzene biner.

Allah Teala’nın Nisa suresinin evvelinde zikrettiği gibi biz de çocuklar ve ana babanın mirasını zikredeceğiz ana baba bir veya baba bir (ana ayrı) kardeşlerin mirası hükmü zikredeceğiz, yine surenin sonunda zikredilği gibi. Çocuklara gelince Allah Teala buyurdu ki: (Allah size, çocuklarınız hakkında erkeğe kadının payını iki misli (miras vermenizi) emreder) (Nisa: 4/11) bu kızlar ve erkeklerin bir arada olmasının hükmüdür, erkeğe kızın iki katı verilir, buna alimlerin ittifakıyla çocuklar ve oğulların ço...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın