Delil İddia Edendir

DELIL IDDIA EDENE YEMIN INKAR EDENEDIR

İbni Abbas’tan, Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: “Eğer insanlara davaları ile verilecek olsaydı, (bir kısım) adamlar bir kavmin kanlarını ve mallarını iddia ederdi, fakat (durum öyle değil) delil iddia edene, yemin ise inkar edenedir.” Hadis hasendir, Beyhaki1 ve başkası bu şekilde rivayet etti, bazısı Sahihayn’dedir. Bu hadisin aslını Buhari ve Müslim ibni Cüreyc’ten tahric etti o da ibni Ebi Müleyke’den, o da ibni Abbas (r.a.) o da Peygamber (s.a.v.)’den şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Eğer insanlara davalarıyla verilecek olsaydı, bir kısım insanlar bir kısım adamların kanlarını ve mallarını iddia ederdi, fakat yemin müddaa aleyhedir (davalıyadır).”2

Yine bunu Buhari Müsilm Nafi bin Ömer el-Cümehi rivayetinden tahric ettiler, o da ibni Ebi Müleyke’den, o da ibni Abbas’tan rivayet etti: “Peygamber (s.a.v.) yeminin davalıya ait olduğuna hükmetti.”3 ﬁeyhin zikrettiği lafzı (S: 133) ibnissalah benzerini küllüyat hadisleri içerisinde zikretti ve dedi ki: Onu Beyhaki güzel bir isnatla rivayet etti. İsmaili sahihinde tahric etti. Velid Müslim’den, o dedi ki: Bize ibni Cüreyc ibni Ebi Müleyke’den, o da ibni Abbas’tan, Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etti:

“ﬁayet insanlara davalarıyla verilmiş olsaydı, bir kısım adamlar bir kısım adamların mallarını dava ederdi, fakat delil talibe, yemin matlubadır.”

ﬁafii1 rivayet etti: Bize Müslim bin Halid ibni Cüreyc’ten haber verdi, o da ibni Ebi Müleyke’den, o da ibni Abbas’tan rivayet etti, Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: “Delil dava eden üzerinedir.” ﬁafii dedi ki: Zannediyorum, sabit kılmıyorum buyurdu ki: “Yemin davalı üzerinedir.” Muhammed bin Ömer bin Lübabe Fikhul Endelüsi Osman bin Eyyub el-Endelüsi’den rivayet etti o da Gazi bin Kays’dan, o da ibni Ebi Müleyke’den, o da ibni Abbas’tan o da Peygamber (s.a.v.)’den rivayet etti ve bu hadisi zikretti ve dedi ki: “Delil iddia eden kimse, yemin inkar eden kimse üzerinedir.” Gazi bin Kays el-Endelüsi büyük salihtir, Malik, ibni Cüreyc ve bu ikisinin tabakasından işitti, bu isnaddan ibniCüreyc düştü, imam Ahmed ve Ebu Ubeyd delil getirdi, Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet ettiler: “Delil iddia edene, yemin inkar edenedir.” Bu delildir ki, bu lafız o ikisinin yanında sahih ve kendisiyle delil getirilir bir lafızdır, bu manada çok hadis vardır. Sahihayn’de2 Eş’as bin Kays şöyle dediği rivayet edildi. Benimle bir adam arasında su kuyusu hakkında çekişme vardı, Rasulullah (s.a.v.)’e gittik Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki:

“Senin iki şahidin veya onun yemini (lazım)” dedim ki:

“O halde o yemin eder ve umursamaz bile” Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki:

“Kim kendisiyle mal hakedeceği bir yemin ederde ve yemininde facir olursa (yalan) Allah’ın gazabı üzerinde olduğu halde huzura gelir, Allah bunun doğrusunu indirir, sonra şu ayeti okudu: (Allah’a karşı verdikleri sözü ve yeminlerini az bir bedelle değiştirenlere gelince...) (Aliİmran: 3/77)

Müslim’in bir rivayetinde: “O halde yemin eder” lafzından sonra buyurdu ki: “Senin için ancak bu vardır.”4 lafzı vardır.

(1) Hadisi Hafız ibni Hacer Fethul Bari’de hasenledi, Beyhaki bu lafızla güzel bir isnatla tahric etti, ibni Hibban benzerini ibni Ömer’den tahric etti, Tirmizi benzerini Amr bin ﬁuayb’ten tahric etti, o da babasından o da dedesinden rivayet etti, yine Darekutni senedinde Müslim bin Halid ez-Zenci bulunan bir isnatla tahric etti, o zayıftır (Neylülevtar: 8/305 ve sonrası, Telhisu’l habir: 2/208.

(2) Hadis sahihtir, Buhari, Müslim, Ahmed, ibni Mace, Taberani, Beyhaki, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai ibni Abbas’tan tahric etti, ibni Hibban doğruladı (Camiu’l Usul: 10/554 ve sonrası, 391, Feyzu’l Kadir, Neylül Evtar: 8/305.

(3) Hadis sahihtir, Ahmed, Buhari, Müsilm, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai, Taberani, ibni Ebi ﬁeybe, Beyhaki ve Tahavi tahric etti (Neylülevtar: 8/305).

(1) ﬁafii ve ondan Beğavi tahric etti sahihtir.

(2) Hadis sahihtir, Ahmed, Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, ibni Mace, Beyhaki, ibni Ebi ﬁeybe tahric etti (Neylülevtar: 8/302 ve sonrası).

(4) Müslim ve Tirmizi Vail bin Hucr’dan tahric etti ve doğruladı, lafzı şudur:“Ey Allah’ın Resulü adam facir (fasıktır) yemin ettiği şeye önem vermez, hiçbir şeyden sakınmaz” buyurdu ki: “Ondan sana ancak bu vardır.” (Neylülevtar: 8/303).

Yine Müslim mana ile1 Vail bin Hucr’dan tahric etti, o da Peygamber (s.a.v.)’den rivayet etti. Tirmizi2 Azrami’den tahric etti, o da Amr bin ﬁuayb’den, o da babasından, o da dedesinden, Peygamber (s.a.v.)’in hutbesinde şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Delil iddia edene, yemin davalıyadır” ve isnadında söz var dedi Azrami Hıfzı yönünden bu hadisi zayıflatıyor. Darekutni3 Müslim bin Halid ez-Zenci rivayetinden tahric etti -o zayıftır- o da ibni Cüreyc’ten- o da Amr bin ﬁuayb’ten, o da babasından, o da dedesinden, Peygamber (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Delil iddia edene, yemin kasame hariç (kan sahipleri arkadaşlarını ölü bulupta öldüren bilinmediği durumunda, kanlarının hakkını almak için elli kişi yemin eder, elli yoksa çocuk, kadın ve köle olmayan hazır ki bulunanlar elli yemin edip zanlıları dava ederler, buna kasame denir, mütercim) yemin inkar edenedir.”

Hafız ibni Cüreyc’ten, o da Amr bin ﬁuayb’ten mürsel olarak rivayet etti, yine Mücahid rivayetinden tahric etti, o da ibni Ömer’den Peygamber (s.a.v.)’in fetih günü hutbesinde şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Davalı yemine daha evladır, ancak delil getirirse o hariçtir.”4 Bunu Taberani tahric etti, o Abdullah bin Amr bin As’tan tahric etti, isnadında söz vardır.5 Darekutni bu manayı birçok zayıf vecihlerle tahric etti, Haccac es-Savvaf Humeyd bin Hilal’den, o da Zeyd bin Sabit’ten şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (s.a.v.) hangi bir adam bir adamdan bir istekte bulunursa, istenilen kişi yemin etmeye daha layıktır.”

Bunu Ebu Ubeyd ve Beyhaki tahric etti isnadındakiler güvenilirdir, ancak Humeyd bin Hilal’in Zeyd bin Sabit’le karşılaştığını sanmıyorum. Bunu Darekutni’de tahric etti, şu ziyadeyi yaptı:“ﬁahitler olmaksızın.”6

S:135 Nesai1de ibni Abbas’dan şöyle dediğini tahric etti: İki çekişmeli Peygamber (s.a.v.)’e geldi ve biri diğeri üzerinde bir hak idda etti, Peygamber (s.a.v.) iddiacıya buyurdu ki:

“Delilini getir” adam:

“Ey Allah’ın Resulü benim bir delilim yoktur” dedi diğerine:

“Kendisinden başka ilah olmayan Allah’a onun senin üzerinde birşeyi olmadığına veya senin yanında birşeyin olmadığına dair yemin et” buyurdu.

Ömer’den riayet edildi ki: Ebu Musa’ya yazdı ki: “Delil dava edene, yemin ise inkar edenedir”2 bu şekilde Zeyd bu şekilde Zeyd bin Sabit Ömer aleyhine Ubey bin Kab fazlul hitab şudur: “Delili iddia edene, yemin de inkar edenedir.”4

İbni’l Münzir dedi ki: İlim ehli delilin idida edene, yemini de itiraz edene olduğu hususunda icma etti, dedi ki: “Delili iddia edenedir”ın manası: Deliliyle iddia ettiğini hakeder demektir. “Yemin davalıyadır”ın manası: Yani onunla temize çıkar, çünkü o üzerinde farzdır.

Ashabımız ve ﬁafii ashabı dava edenle dava olunanı tefsrinde ihtilaf etti, bazısın dedi ki: Müddai aslını veya zahirin hilafına gizli birşey talep edendir, müddea aleyh (dava edilen davalı) bunun aksinedir, bunun üzerine bir mesele bina ettiler.

(1) Önce geçtiği gibi Müslim Sahih’inde, Ebu Davud, Tirmizi ve Beyheki tahric etti.

(2) Hadis zayıftır, Tirmizi (rakam: 1341) ve Darekutni tahric etti, Tirmizi dedi ki:Bu hadisin isnadında söz var, Muhammed Ubeydullah el-Azrami Hıfzı yönünden hadisi zayıf kılınır, ibni Mübarek ve başkası onu zayıf gördü. Darekutni’nin senedinde Haccac bin Ertat var, o zayıftır Amr bin ﬁuayb’ten işitmemiştir, ancak Azrami’den ondan rivayetle aldı, Azrami metrüktür (Nasburraye: 4/390 ve sonrası).

(3) Önce geçtiği gibi Darekutni Sünen’inde tahric etti, yine Beyheki ve ibni Adiy tahric etti, Buhari’nin dediği gibi ibni Cüreyc Amr bin ﬁuayb’tan işitmemiştir? Darekutni ve ibni Adiy zayıf bir isnatla Ebu Hureyre’den tahric etti (Telhisulhabir: 4/39)

(4) Darekutni tahric etti, ibni Hibban doğruladı.

(5) Taberani ve Beyheki Haccac bin Ertat’tan tahric etti, o Amr bin ﬁuayb’ten, o da babasından, o da dedesinden rivayet etti, açıkladığımız gibi bu isnad zayıftır.

(6) Hadis sahihtir, Darekutni ve Beyheki sünenlerinde tahric etti.

(1) Nesai ve Ebu Davud Sünen’lerinde, Ahmed Tahavi tahric etti Hakim doğruladı, Zehebi de uyum gösterdi. Fakat ﬁevkani dedi ki: (Neylülevtar: 8/310) İsnadında Ata bin Saib var onun hakkında söz var, Buhari onun hadisini başkasıyla bitişik olarak tahric etti.

(2) Beyheki, Darekutni ve ibni Ebu ﬁeybe Musannef’inde tahric etti.

(3) Sünenü’l Beyheki: 10/136, Veki’in kadıların haberleri: 1/108.

(4) Taberi tefsiri: 23/89 Beyrut baskısı.

(5) İcma kitabına bak. s: 62. Katar baskısı, mesele: 256.

Emanet edilen emanet verilen şeyin telef olduğunu idda ederse, denildi ki: O iddia edendir, çünkü asıl olan onun iddia ettiğine muhaliftir, ancak delile ihtiyaç duymuyor, çünkü emanet veren onu emin kılmış, emanet verip emin kılmak sözünün kabulünü gerektirir, denildi ki: Delile ihtiyaç duyan ididalı davasıyla bir kavmi kan ve malından hak alan iddalıdır, hadiste zikredildiği gibi.

Fakat emin (emaneti) birşey verilmesi için bir iddiada bulunuyor, denildi ki: Bilakis o davalıdır, çünkü sussa da terkedilmez, bilakis cevabı reddetmesi gerekir, emanet veren idida eden durumundadır, çünkü sustuğu anda terkedilir, (cevap istemez), eğer emanetçi emaneti emanet aldığına geri verdiğini iddia etse çoğ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın