Bâb: Eşini Boşayan Erkek

 

362- Haccâc b. Minhâl bize anlatarak dedi ki: Hemmâm b. Yahya bize Katâde'den, o Ebû Gallâb Yûnus b. Cübeyr'den şunu nakletti:

İbni Ömer'e (ra) hayızh iken karısını boşayan bir adamın durumunu sordum. Şöyle cevap verdi: İbni Ömer'i bilirsin. O İbni Ömer, hanımını hayızh iken boşamıştı. (Babası) Ömer (ra) Allah Resûlü'ne (sav) giderek durumu anlattı. Allah Resulü (sav) de hanımını geri almasını ve ancak temizlendiğinde boşamak isterse boşamasını söyledi.

"Peki bunu boşama saymış mıydı?" Şöyle cevap verdi: iktidarsız olsa ve beyinsiz hâle düşse ne dersin?[3]

 
Şerh
 

Bu hadis-i şerif üstte şerhedildiğinden tekrarına gerek görmüyoruz.

 
Bâb: Yüce Allah'ın "Kadınlarından İylâ Yapan Erkekler İçin" Buyruğu

 

363- İsmail b. Ebî Üveys bize kardeşinden, o Süleyman'dan, o Humeyd et-Tavîl'den, o Enes b. Mâlik'ten (ra) anlatarak dedi ki:

Allah Resulü (sav) hanımlarına bir ay yaklaşmamaya (îlâ) yemin etti. Ayağı incinmişti. Kendine mahsus çardakta yirmi dokuz gün kaldıktan sonra indi. "Ey Allah Resulü! Bir ay yaklaşmamak üzere yemin etmiştiniz?" dediler. Buyurdu ki: Ay bazen yirmidokuz çeker.[4]

 
Şerh
 

Allah Resûİü'nün (sav) hanımlarına bir ay yaklaşmamak üzere yemin edişini konu alan bu hadisi daha önce Yemin ve Namaz bölümlerinde görmüş ve şerhetmiştik. Burada yeniden zikredilme sebebi, îlâ yeminiyle ilgili boyutudur. Bab başlığında yer alan ayet-i kerimenin meali şöyledir:

 
Hüküm
 

îlâ: Kocanın eşiyle cinsî teması yemin, adak veya bir şarta bağlayarak, belirli veya belirsiz bir süre kendisini bundan menetmesi anlamında bir davranıştır.

İslâmiyet, eşiyle bu anlamda ilişki kesmeyi dört aylık süre ile sınırlamıştır. Koca bu süre içinde her an yemininden dönüp eşiyle barışabilecek ve yemin kefareti vererek uhrevî sorumluluktan kurtulabilecektir. Ancak eşine dönmeksizin dört aylık müddet sona ererse evlilik de sona erer.

Dört aydan kısa süreli îlâ, evlilikle ilgili hukukî sonuç doğurmaz. Bu durumda koca, süre dolmadan önce eşine dönerse, yeminini bozmuş sayılacağı için sadece yemin kefareti gerekir.

Dört aylık süre dolduğunda îlâ amacına ulaşmış olur. Hanefîlere göre, bu durumda hâkime başvurmaksızın, "bâin boşama" meydana gelir. Çünkü dört aydır kocalık görevini yapmayan bir erkeğin kadın üzerindeki zulmünü kaldırmak ve onun yeniden evlenmesini sağlamak, ancak bâin boşama ile olur.

Şafiî, Mâlikî ve Hanbelî ulemâsına göre ise, îlâ'da dört ay tamamlanınca, evlilik kendiliğinden sona ermez. Erkek eşine döner veya onu boşar. Her ikisini de yapmazsa, kadın hâkime başvurarak boşanma isteğinde bulunur ve hâkim eşleri boşar. Her iki durumda da bir "ne1! (cayılabilir) boşama" meydana gelir.

 
Ders
 

Allah Resûİü'nün (sav) yaptığı gibi belli süreli ve eşleri terbiye ve cezalandırma amaçlı olması dışında îlâ yemini, kadına zarar vermekten başka bir şey değildir. Bu nedenle, dindar ve sorumluluğunu bilen bir hane reisini böyle bir yeminde bulunması mâkul ve uygun bir davranış değildir.

[3] Bkz. 330 no.lu hadis-i şerif.

[4] Buharı, cum'a/883, talâk/4884, da'avât/5921; Müslim, cum'a/1406-1408; Tirmizî, cum'a/453; Nesâî, cum'a/1413-1415; Ebû Dâvud, salât/882; İbn Mâce, ikâmetu's-salât/1127; İbn Hanbel, bakî musnedi'l-müksirîn/6854, 7160, 7175, 7363, 7441, 7489, 7771, 8839, 8871, 9512, 9658, 9844, 9911-9912, 9950, 10055, 10141, 10233, 10547^ 11198, 22663, 22665, 22675; Mâlik, nidâ/206, 221; Dârimî, salât/1523