|
Konu Başlığı: Ödünç Verilen Şeyle İlgili Şartlar Gönderen: Sümeyye üzerinde 23 Temmuz 2012, 16:40:24 2) Ödünç Verilen Şeyle İlgili Şartlar: a) Akdin gerçekleşmesi için, ödünç verilecek şeyin karşı tarafa teslim edilmiş olması gerekir. Bu duruma göre mücerred konuşmakla karz akdi meydana gelmiş olmaz. b) Ödünç verilenin mislî mal olması gerekir. Ölçü, tartı ve sayı ile alınıp satılan şeyler mislî sayılır. Hanefilere göre, hayvan ve gayri menkul gibi kıyemî malların karzı olmaz. Bunlar, ihtiyacı olana kira ile veya ariyet olarak verilebilir. Çünkü kıyemî malların misli bulunmadığı için benzerini geri vermek mümkün olmaz. Meselâ, iki yaşlarında 100 bin Tl.'na da, 200 bin Tl.'na da sığır cinsi hayvan, bulunabilir. Ödünç veren daha iyisini almak isterken, ödünç alan daha ucuz olanını geri vermek isteyebilir. Bu durum menfaat çekişmesine yol açar [205] Şafiî, Mâlikî ve Hanbelîlere göre ise, kendisinde selem akdi yapılabilen herşeyin karz olarak verilmesi de mümkündür. Bu, mislî olabileceği gibi kıyemî mallardan da olabilir. Hayvan da bunlar arasındadır. Delilleri Hz. Peygamber (s.a.)'in uygulamasıdır. Ebu Râfi' (r.a.) 'ten şöyle dediği rivayet edilmiştir : «Allah Rasulü, bir adamdan iki "yaşlarındaki bir deveyi ödünç almıştı. Sonra O'na birtakım zekât develeri geldi. Bana, ödünç aldığı kimseye iki yaşlarında bir deveyi vermemi emretti. Ben dedim ki, develer arasında altı yaşını bitirmiş daha güzel olanından başkasını bulamıyorum. Bunun üzerine şöyle buyurdu : «Onu ona ver, şüphesiz sizin en hayırlınız, ödeme bakımından en güzel olanmızdır» [206] Ancak Hanefîlerden İmam Muhammed, kendi devirlerinde ağırlık ve şekil bakımından standart olmamakla birlikte, insanların ihtiyacının bulunması, örf ve âdetlerin oluşması sebebiyle ekmek gibi'bazı kıyemî şeylerde de karzi müstahsen görmüştür. Hanefîler yukarıdaki, Ebu Râfi' hadisini mensuh kabul eder. [207] c) Karz akdinde muhayyerlik ve vade şart koşulabilir mi? Karz akdinde, muhayyerlik şart koşulsa bile geçerli olmaz. Çünkü muhayyerliğin amacı, taraflara akdi feshetme imkânı vermektir. Karz akdinde zaten tarafların dilediği zaman akdi feshetme yetkileri vardır. Bu yüzden muhayyerlik şartının pratik bir değeri olmaz [208] İslâm hukukçularının çoğunluğuna göre, karz akdinde vade şartı da geçerli değildir. Aksi halde nesîe ribâsı söz konusu olur. Karz başlangıçta teberru niteliğindedir. Ödünç veren için bedelini derhal isteme hakkı doğar. Ancak süre belirlenmiş olur ve ödünç veren buna riâyet etmiş bulunursa, ödünç alana kolaylık göstermiş ve iyi bir iş yapmış olur. Satım ve kira akdi gibi akitlerde ise tarafların tesbît edecekleri vadeler bağlayıcı olur. İmam Mâlik'e göre, karz akdi vade belirlenmekle vadeli olur. Dayandığı delil şu hadis-i şeriftir : «Müslümanlar kendi aralarında belirledikleri şartlara uyarlar» [209] Çünkü taraflar karz akdi ile, bunu devam ettirme veya ikâle yapma bakımından tasarrufa mâlik olurlar. Bu arada vadeyi uzatma yetkisine sahiptirler [210] Karz akdi, ariyet gibi meydana gelir. [211] [205] el-Kâsânî, .g.e, c. VII, s. 394, 395; İbn Kudâme, el-Muğnî, c. IV, s. 314; İbn Âbidîn, Reddü'I-Muhtâr, c. IV, s. 179, 195. [206] Müslim, Müsâkât, H. 118; Ebû Dâvud, Büyü', 110; Tirmizî, Büyü', 73. [207] Sahih-i Müslim Tercemesi, Terec A. Davudoğlu, c, VIII, s. 96-101. [208] eş-Şîrâzî, el-Mühezzeb, c. I, s. 303; İbn Kudâme, el-Muğni, c. IV, s. 315. [209] Buhârî, İcâre, 14, 50. [210] eş-Şîrâzî, a.g.e, c. I, s. 303; İbn Kudâme, a.g.e, c. IV, s. 315. [211] Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 88-91. |