|
Konu Başlığı: Mezheplerin Ribânın İlleti İle İlgili Görüşleri Gönderen: Sümeyye üzerinde 23 Temmuz 2012, 16:47:37 Mezheplerin Ribânın İlleti İle İlgili Görüşleri A) Hanefîlerin Görüşü: Hanefîlere göre, faizin illeti cins ve miktar birliğidir. Ölçü ile alınıp satılan şeylerde cins ve ölçü birliği. tartı ile alınıp satılan şeylerde ise cins ve tartı birliği, ribâ cereyan eden mallarda ortak niteliktir [185] Bu duruma göre faizin hükmü, yalnız hadiste zikredilen altı maddeye değil, ortak özelliğe sahip olan tüm maddelere uygulanır. Cins ve miktar birliğinin ribânın illeti olduğunu düşündüren bazı nass'lar da vardır. Ezcümle: İmam Mâlik (ö. 179/795)'in senetsiz, Darekutnî'nin mürsel olarak rivayet ettiği bir hadiste şöyle buyurulur: «Faiz ancak altında veya gümüşte yahut ölçülen veya tartılan ya da yenilen veya içilen şeylerde cereyan eder» [186] Ammar b. Yasir (ö. 34/657)'den de şöyle dediği nakledilmiştir : «Ribâ, ölçülen veya tartılan mallar dışında yalnız veresiye satışlarda cereyan eder» [187] Bu duruma göre Hanefîlerde faiz, yiyecek maddesi olsun veya başka maddelerden olsun, ölçü veya tartı ile alınıp satılan tüm maddelerde cereyan eder. Bu çeşit maddelere misli mal denir. Altı madde hadisinde geçen altın ve gümüş tartı (vezn); diğer maddeler ise ölçü (keyl) ile alınıp satılan maddelerden sayılmıştır. İlk devirlerdeki bu kriter İbn Ömer (ö. 73/692)'den rivayet edilen şu hadise dayanır: «Tartı Mekke halkının tartısı, ölçü ise Medine'lilerin ölçüsüdür [188] Ebu Yusuf (ö. 182/798)'a göre, ribâ cereyan eden mallardaki ölçü veya tartı konusunda muteber olan her devirdeki öflerdir. Çeşitli yer ve zamanlarda örfün değişmesiyle, ribâ cereyan eden malların ölçü veya tartı ile alınıp satılma niteliği de değişebilir [189] Nesîe (veresiye satış) ribâsnın illeti vadedir. Mislî olan şeylerin aynı cinsle veya değişik cinsteki şeylerle vadeli mübadelesinde bu çeşit ribâ gerçekleşir. Peşin alman 10 ton buğdayın, üç ay sonra teslim edilecek 30 ton arpa, ile trampa edilmesi gibi. Ancak vadenin bağlayıcı olmadığı karz-ı hasen ve nakit para karşılığı veresiye satışlarla selem akdi, toplumun bu muamelelere ihtiyacı nedeniyle özel nass'larla mesrû kılınmıştır. [190] [185] Îbnü'l-Hümâm, Fethu'I-Kadîr, c. V, s. 274. [186] İmam Mâlik, el-Muvatta', Büyü', H. 44; Zeylâî, Nasbu'r-Râye, c. IV, s. 36-37. [187] İbn Hazm, el-Muhallâ, c. IX, s. 532, 533. [188] CâmiuU-Usûl, c. I, s. 371. [189] ez-Zerkâ, el-Medhalü'1-Fıkhî, s. 514. [190] Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 82-83. |