|
Konu Başlığı: Iyne Satışı Gönderen: Sümeyye üzerinde 17 Temmuz 2012, 11:51:54 III — Iyne Satışı: lyne satışı; satılan bir malı, satış bedelinden daha ucuz bîr fiyatla geri almak, anlamına gelir. Bu muamele, ödünç para alırken başvurulan bir usul olup, amaç satıın akdi içinde faizi gizlemektir. Şu şekilde yapılır : Ödünç para verecek olan kimse, ödünç isteyene, bir malını, meselâ 100 bin liraya, üç ay vade ile satıp, aynı kişiden peşin 80 bin liraya geri alır. Bu akit sonucunda, ilk satıcı, ilk alıcıya 80 bin lira öder ve üç ay sonunda ise ondan 100 bin lira alır [292] İbn Ömer (r.a.)'den Nebi (s.a.)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir.: «Sizler, cihadı terkedip, ineklerin kuyruğuna yapışır ve ıyne alış - verişine dalarsanız, tevbe edip geriye dönmedikçe, Allah hiç kurtulamayacağınız bir mezelleti boynunuza geçirir» [293] Bu çeşit satışı Ebu Yusuf (ö. 182/798) dışında diğer fakihler tenkid etmişlerdir. Çünkü böyle bir satışta, ödünç para isteyen müşterinin, o sıradaki sıkışık durumundan yararlanarak malı, veresiye yüksek fiyatla satmış gibi işlem yapıp, isteyenlere kredi vermek ve faizi ile birlikte geri almak düşüncesi vardır. İmam Muhammed (ö. 289/805), Şafiî (ö. 204/819) ve Dâvud ez-Zâhirî (ö\ 270/883)'ye göre, ıyne satışı mekruh olmakla birlikte sahihtir. Mâliki ve Hanbelîler ise bunu bâtıl sayarlar. Hatta İmam Muhammed, ıyne satışını faizcilerin uydurduğunu ve bu akde kalben razı olamadiğini söyler [294] Ebu Hanîfe (ö. 150/767)'ye göre, A, B'den bîr mal satın alır ve daha akit tamamlanmadan tekrar B'ye düşük fiyatla geri verirse, satım akdi fasit olur. Akit tamamladıktan sonra, yine düşük fiyatla satarsa caiz olmaz, fakat daha yüksek bir fiyatla olursa caizdir. Ancak araya üçüncü bir kişi girerse akit muteber olur [295] Iyne satışında, üçüncü kişinin araya girmesi şu şekilde olur: A, B'den 100 bin lira ödünç para ister, B ona para yerine asıl fiyatı 100 bin lira olan bir malını 120 bin liradan satar ve teslim eder. A da bu malı C'ye rayiç fiyat olan 100 bin liraya peşin olarak satar ve teslim eder. C tekrar, malın ilk sahibi olan B'ye gelerek 100 bin liradan malı ona satar ve parasını alır. Bu parayı A'ya verir. A vade sonunda B'ye 120 bin lira ödeyecektir [296] Sonuç olarak hadisi şerifte ıyne'den kapalı bîr şekilde söz edilmesi bu görüş ayrılıklarına sebep olmuştur. Belki burada uygun olan şudur: Nakit paraya ihtiyacı olan kimse, müşterisi hazır bulunan bir malı vadeli olarak alır, hazır müşteriye tenzilatla peşin olarak satar ve bu yolla kredi sağlamış olur. [297] [292] İbn Âbidin, Reddü'l-Muhtâr, c. IV, s. 244; Şafiî, el-Ümm, c. III, s. 68. [293] Ebu davud, Büyü; 54; a. İbn hanbel, müsned, c. S. 42. [294] İbnül –hümam, fethül- kadir, c. V. S. 207. 208; İbn Abidin, a. g. e. c. IV. 244; İbnul –Kayyim İ’lamül-muvakkıin, c. I, s. 106 vd. [295] İbn Hazm, el-MuhalIâ, c. IX, s. 687, 688. [296] İbn Âbidin, a.g.e, c. IV, s. 244. [297] Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 127-129. |