Şafii için Yiyecekler ve İçecekler

Helâl ve Haram Olan Yiyecekler

Yiyeceklerin helâl ve haram olmasındaki asıl, şu ayetlerdir:

De ki: ´Bana inen vahiyde (Kur´an´da) yiyen bir kimse için yiyeceği şeyden -leş, kan, domuz eti veya Allah´tan başkasının adına bir fısk olarak boğazlanan müstesna- (sizin haram kıldıklarınızdan) haram edilmiş birşey bulamıyorum´. Bununla beraber kim çaresiz kalırsa (başkasının hakkına) tecavüz etmemek ve zaruret miktarını aşmamak şartıyla (bu istisna edilen haramlardan da yiyebilir). Şüphesiz ki rabbin çok bağışlayıcıdır, çok merhametlidir.
(En´âm/145)

Onlara tayyibâtı (temiz şeyleri) helâl, habis şeyleri de haram kılar.(A´raf/157)

(Ey Muhammedi) Sana kendilerine neyin helâl kılındığını sorarlar. Onlara de ki: ´Bütün tayyiblef (temiz şeyler) size helâl kılındı´. (Mâide/4)

Tayyib olan şeylerden maksat, akl-ı selim´in güzel ve temiz kabul ettiği şeylerdir. Bu ayetler esas alınarak, helâl veya haram olması bakımından yiyeceklerin hükmü üç konuda beyan edilebilir:

Birinci Konu

Asr-ı Saadet´te ve zenginlik halinde Arapların hoş ve güzel kabul ettikleri herşey helâldir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

a. Denizde yaşayan tüm hayvanlar

Bu, balığın tüm çeşitlerini -isimleri ne olursa olsun- kapsamaktadır. Çünkü İslâm´ın geldiği dönemde Araplar tüm balık çeşitlerini temiz olarak kabul ediyorlardı. Şeriat da bunu tekid ederek balıkların yenilmesini helâl kabul etmiştir.

Ebu Hüreyre´den şöyle rivayet edilmiştir: "Bir adam, Rasûlullah´a ´Ey Allah´ın Rasûlü! Biz deniz yolculuğu yaparız ve beraberimizde az su taşırız. Onunla abdest alsak susuz kalırız. Bu durumda deniz suyundan abdest alabilir miyiz?´ dedi. Uz. Peygamber

´Denizin suyu temiz, ölüsü helâldir´ buyurdu".[1]

Size ve sefer halindekilere yararı olsun diye deniz avı ve onun yenmesi size helâl kılınmıştır. (Mâİde/96)

Ayetteki deniz avından maksat, denizde avlanan balıklar ve diğer deniz mahluklarıdır.

b. En´âm .

En´âmâan maksat deve, sığır, koyun, keçi, at, vahşi sığır, vahşi merkep, geyik, tavşan ve Arapların temiz ve hoş kabul ettikleri ve şeriatın da helâl olduğunu´ söylediği tüm hayvanlardır. Ancak katır veya evcil merkep gibi şeriatın haram kabul ettiği hayvanlar cn´âmdan istisna edilmiştir.

Cabir b.- Abdullah´tan şöyle rivayet ediîmişür: "Hz. Peygamber, Hayber Günü, evcil merkeplerin etini haram kıldı. Atların etinin yenmesine ruhsat verdi".[2]

Yine Cabir´den şöyle rivayet edilmiştir: "Hz, Peygamber bize at eti yedirdi ve evcil merkep etini yasakladı".[3]

Katırlar da evcil merkeplere dahildir. Ebu Davud´un rivayet ettiği bir hadîste bu husus belirtilmiştir. Ayrıca kalır, eti haram olan bir hayvanla,´ eti helâl olan bir hayvandan meydana gelmiştir. Bu bakımdan merkebin haram olması, at´ın helâl olmasına ağır basar.

Asr-ı Saadet´te Araplar tarafından habis (pis) sayılan tüm haşere ve benzerlerinin yenilmesi haramdır. Ancak şeriatın yenilmesine müsaade ettiği şeyler bundan müstesnadır. Bunlar yerbu, dubb, samur, kunduz, veber, ibn ars gibi hayvanlardır.

Yerbu fareye benzer, fakat kuyruğu fareninkinden daha uzundur. Kulakları da farenin kulaklarından uzundur. Bu hayvanın ayakları da ellerinden daha uzundur.

Dubb ´girzon´ denilen fareye benzer, fakat ondan biraz daha büyüktür.

Samur kediye benzer ve kürk tavşanı diye meşhur olmuştur.

Veber kediden küçük, kuyruksuz, gözleri sürmeli bir hayvandır. İbn Ars fare düşmanı olan ince bir hayvandır.

İbn Ömer´den şöyle dediği rivayet edilmiştir: ´Ben dubb´un etini yemem, fakat haram da demem´.[4]Bu hayvanların helâl veya haram olmasında, diğer kavimlerin değil de Arapların örfünün dikkate alınmasının sebebi, Arapların, şeriatın ilk muhatabları olmalarıdır. Hz. Peygamber, onların arasından gönderilmiş, Kur´an ilk defa onlara nazil olmuş ve hitab etmiştir.

İkinci Konu

Kuvvetli, yırtıcı ve dişlerini silah yerine kullanan tüm hayvanların etleri haramdır. Bunlar köpek, domuz, kurt, ayı, kedi, ibn avi (bu, tilkiden büyük, köpekten küçük ve tırnaklan uzun bir hayvandır)´, arslan, kaplan, maymun ve benzeri hayvanlardır.

Ön dişleri zayıf olan, bunlarla herhangibir şeyi parçalama imkânı olmayan hayvanın eti haram değildir. Meselâ sırtlan ve tilki böyledir.

İbn Ebî Ammar, Cabir´le arasında geçen bir konuşmayı şöyle nakletmektedir:

- Sırtlan av hayvanı mıdır?

- Evet.

- Onun etini yiyebilir miyim?

- Evet.

- Buna Hz. Peygamber mi müsaade etti? -Evet.[5] -

Güçlü tırnaklan olup tırnaklarıyla parçalayan kuşların da tümü haramdır. Bunlar kartal, doğan, şahin gibi kuşlardır. Bunların delili şu hadîslerdir.

Ebu Sa´labe´den şöyle rivayet edilmiştir: "Hz. Peygamber, yırtıcılardan her azı dişliyi yemekten nehyetti".[6]

İbn Abbas´tan da şöyle rivayet edilmiştir: "Hz. Peygamber, azı dişli olan her yırtıcı hayvanın ve pençeli olan her yırtıcı kuşun etini yemekten nehyetti".[7]

Bu hayvanlar yırtıcı bir tabiata sahip olduklarından leş yerler ve leş yedikleri için de pis sayılırlar.

Üçüncü Konu

Yılan, akrep, fare gibi zararları sabit olup öldürülmesi sünnet olan hayvanların da etleri haramdır. Saydığımız hayvanlar ve benzerleri, Araplar tarafından temiz ve hoş görülseler de haramdır. Çünkü bunları öldürmek sünnettir. Ayrıca bunların çoğu, Arapların yemekten tiksindikleri hayvanlardı.

Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

Hayvanlardan beş (tür) vardır ki bunların hepsi de fasıktır. Bunlar Harem dahilinde de öldürülürler: Karga, çaylak, saldırgan köpek, akrep ve fare![8]

Hadîste geçen fasık kelimesi, fısk kökünden gelir ve ´çıkış yolu açmak´ demektir. Bu hayvanlara fasık denmesinin sebebi, bu hayvanların eziyet vermesi ve kendilerinden yararlanılmaması açısından normal sınırlardan çıkmış olmalarıdır. Akur kelimesinden maksat da insanlara saldıran, ısıran ve parçalayan köpektir.

Zaruret Hali

Yukarıda zikrettiğimiz hayvanların haram olmasından ´zaruret halinde onları yemek´ istisna edilmiştir. İnsan mecbur kaldığında sayılan haram yiyeceklerin tümü kendisine helâl olur. Ancak bu helâllik, midesini tıkabasa doldurmamak, hayatta kalacak kadar yemek ve

Yiyecekler ve İçecekler

başkasının hakkına tecavüz etmemek şartına bağlıdır.- Bunun delili şu ayetlerdir:

Nefislerinizi öldürmeyin. Şüphesiz ki Allah size karşı çok bağışlayıcıdır.(Nisa/29) ´

Kim şiddetli bir açlıkta kaçınılmaz bir ihtiyaçla başbaşa kalırsa, günaha yönelmeksizin (haram saydıklarımızdan yetecek kadarını yiyebilir). Ona günah yoktur. Çünkü Allah gafur ve rahim´dir. (Mâide/3) Fakat darda kalana, başkasının hakkına el uzatmamak ve zaruret miktarını aşmamak üzere bunlardan yemesi günah değildir. Çünkü Allah çokça bağışlayan ve merhamet edendir. (Bakara/173)

Helâl ve Haram Olan Yiyecekler Hakkında Bir Hatime

Daha faydalı olması için helâl ve haram olan yiyeceklerin bir kısmını zikretmek istiyoruz.,

Haram Olan Yiyecekler

A. Ilaşeratın tamamı haramdır.

Haşerattan maksat, ısırıcı küçük hayvanlardır. Bunlar karınca, sinek, böcekler, yılan, kurtçuklar, sivrisinek, bit, sursur, vaziğ denilen sam-ı ebres, iğneli ve zehirli hayvanlar, bal arısı, eşek arısı, akrep ve benzeri hayvanlardır. Çekirge, kirpi, kertenkele, yarbu gibi hayvanlar ise bunlardan istisna edilmiştir.

B. Haram olan kuşlar şunlardır: Papağan, tavus kuşu, rahame (nesir-denilen kuşa benzer), bugasa (güzel bir kuştur, kartaldan daha küçük, zayıf pençeli ve hızlı uçamayan bir kuştur), huttafe (sırtı siyah, kârnı beyaz olan bu kuş yaz mevsiminde evlere sığınır) ve yarasadır.

C. İçine necis birşeyin düştüğü sirke, zeytinyağı, pekmez ve benzeri sıvı maddeler de yenmez. Çünkü bunların temizlenmesi mümkün değildir.

D. Bedene zarar veren taş, toprak, cam, zehir gibi tüm maddelerde-haramdır.

Helâl Olan Yiyecekler

A. Turna, tokul, kaz, tavuk, kuta, çekliç, zibi, serçe şeklinde olan kuşlar, suyu insan gibi içen ve öten kuşlar, andelip, zerizur, bülbül ve benzen kuşlar helâldir.

B. Temiz ve zararsız olan lüm maddeler helâldir.

Bunlar çiçekler, meyveler, taneler, yumurta, peynir ve benzeri şeylerdir. Nefislerin tiksinip pis saydığı sümük, meni ve benzeri şeyler ise haramdır. -

C. Eti yenen hayvanların sütleri helâl, eti yenmeyen hayvanların sütleri haramdır. Ancak insan sütü temizdir, onu yemek ve içmek helâldir. Allah hakikati daha iyi bilir.

Helâl Olan İçecekler

İçeceklerde esas olan -yiyeceklerde olduğu gibi- mubah olmaktır.

O (Allah) ki yeryüzünde bulunanların hepsini sizin (faydalanmanız) için yarattı.(Bakara/29)

Bu bakımda...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın