Şafii için Avlanan ve Boğazlanan Hayvanlar

Sayd (Avlanan Hayvanlar)

Avlanmak herhangibir hayvanı ansızın veya bir hile ile yakalamaktır. Burada sayd kelimesiyle ism-i mefuî (=avlanan) kasdedilmektedir. ´

İhramda iken av öldürmeyin. (Mâide/95)

Fakihlerin ıstılahında işe sadece eti yenen hayvanlar için avlanmak sözkonusudur.

Avlanmanın Meşruiyeti

Avlanmanın meşru olduğunun delili, ayetler ve hadîslerdir:

Ey iman edenler! Âkidlerinizi yerine getirin. Hac için ihramda olduğunuzda, avı helâl saymamanız şartıyla size hayvanlardan şu okunacaklardan başkası helâl kılındı. (Mâide/1)

İhramdan çıktığınız zaman avlanabilirsiniz. (Mâide/2)

Görüldüğü gibi birinci ayette ihramhyken avlanmanın haram; ikinci ayette ise ihramdan çıktıktan sonra ise helâl olduğu açıkça belirtilmektedir.

(Ey Muhammed!) Sana kendilerine neyin helâl kılındığını sorarlar. Onlara de ki: ´Bütün temiz şeyler size helâl kılındı. Allah´ın size öğrettiği gibi öğretip yetiştirdiğiniz avcı hayvanların yakalayıp öldürdüklerinden de üzerlerine Allah´ın ismini anarak yeyin ve Allah´tan korkup sakının´. Doğrusu Allah, hesabı çabuk görendir. (Mâide/4)

Avlanmanın Meşru Kılınmasının Hikmeti

Hayvanların etinin yenilmesinin helâl olması için Şârî tarafından tarif edilen avlanma ve benzeri vasıtalar belirli nedenlere dayanmayan ibadet]er kısmına girmektedir. Diğer muamelelerdeki maslahat ve nedenler, bunlarda yoktur. Fakat buna rağmen bazı hayvanların helâl, bazılarının da haram olmasından bazı hikmetler çıkarılabilir. Ayrıca avlanmanın meşru kılınmasından da, boğazlanmasından da birtakım hikmetler çıkarılabilir.

Avlanmanın meşruiyetinin hikmeti, tıpkı zaruri kesmenin meşruiyetinin hikmetine benzer. Arapların temiz kabul ettikleri, İslâm´ın da yenilmesini helâl kıldığı birtakım hayvanlar vahşidir. Onların normaî bir şekilde tutulup boğazlanması zordur. Allah Teâlâ, avlamak ve tuzağa düşürmek suretiyle bu tür hayvanların yakalanmasını kolaylaştırmıştır. Bu tür yakalamayı/öldürmeyi boğazlama, olarak kabul etmiştir. Tabii ki boğazlama imkânı bulunmadığı zaman bu sözkonusudur. Burada Allah´ın insanlara nasıl lütuf ve kolaylıklar gösterdiği açıktır.

Avlanması Helâl Olan ve Olmayan Hayvanlar

Avlanmada esas olan, her çeşit hayvanın avlanmasının helâl olmasıdır: Bunun delili, şu ayettir:

İhramdan çıktığınız zaman avlanabilirsiniz. (Mâide/2)

Ancak ayetin umumundan şunlar istisna edilmiştir:

1. Yenilmesi helâl olmayan hayvanları avlamak.

Hayvana eziyet veren aletlerle ve araçlarla avlamak haramdır.

2. Sadece eğlenmek veya vakit geçirmek için avlanmak da haramdır.

İster eti yenen hayvanlar olsun, ister yenmeyen hayvanlar olsun hüküm aynıdır.

3. İhramlı olan kişinin avlanması ve avladığı hayvanın etinin yenmesi haramdır. Bunun delili şu ayettir.-

İhramda iken av öldürmeyin. (Mâide/95)

İhramlı olmasa bile Harem dahilinde avlanmak haramdır. Bunun delili de şu hadîstir:

Allah Teâlâ şu beldeyi (Mekke´yi) harem kılmıştır. Onun dikeni ve otları kopanlmaz. Orada bulunan av hayvanı rahatsız edilmez ve avlanmaz.[1]

Harem´de, yerde bulunan birşey alınmaz. Ancak aldıktan sonra bir sene mescidde ilan etmek şartıyla alınabilir. Alıp ilan etmemek haramdır. Çünkü Allah Teâlâ Mekke´yi haram kılmıştır. Ayrıca bir de Mekke´nin hürmeti vardır.

Eti yenilmeyen ve eziyet veren hayvanın avlanması haram değildir. Eziyet vermeyen hayvanı avlamaksa haramdır. Eziyet vermeyen ve ihtiyaç duyulmayan hayvanın da avlanması haramdır.

Avlanmakta Meşru Olan Vesileler

Burada meşru olan vesilelerden maksat, avlanan hayvanın yenmesini caiz kılan şeylerdir. Meşru olmayan vesilelerden maksat da avlanan hayvanın etinin yenmesini caiz kılmayan şeylerdir. Avlanması meşru olan hayvanın etinin yenmesini caiz kılan vesileler şunlardır:

a. Hayvanı yaralayan kesici alet.

Bu alet; demir, bakır, kamış, cam veya hayvanı kesen herhangibir şey olabilir. Bunun delili şu hadîstir:

Kanı akıtılan ve üzerine Allah´ın ismi anılan her hayvanın etini yeyiniz.

[2]b. Avlanmada kullanılan alet veya araç, taş gibi kesiciliği olmayan birşey ise, hayvanı ağırlığı veya yakıcılığı sebebiyle öldürmüşse, o hayvanın etini yemek caiz olmaz.

Hayvan böyle bir sebeple Ölmemişse, meselâ kanadına veya ayağına taş isabet etmiş de avcı da ölmeden yetişmişse, onu şeriata uygun olarak boğazla malı dır. Şer´î boğazlamayı ileride izah edeceğiz. Fakat avcı, hayvana bıçak, ok ve benzeri gibi kesici bir afet kullanır da hayvan bundan dolayı ölürse yenmesi caizdir.

Av İçin Yetiştirilmiş Hayvanlarla Avlanmak

Av için yetiştirilmiş köpek, kaplan, arslan, doğan, şahin gibi hayvanların yakaladıkları avlar -aşağıdaki şartlar mevcutsa- mubahtır.

1. Sahibi tarafından bırakıldığında ava doğru gitmelidir.

Avlanması istenen hayvana doğru giderken başka birşey görüp ona doğru giden bir av hayvanının avladığı yenmez. Çünkü kendisinde avcılık şartı tahakkuk etmemiştir. Ancak onun tuttuğunu, sahibi yetişip boğazlarsa yenir.

2. Sahibi tarafından ava salındığında koşarak gitmelidir. Sahibi çağırıp durmasını emrettiğinde de hemen durmalıdır.

3. Sahibi tarafından ava salındığında ve sahibi gelmeden önce öldürdüğünde, o hayvandan birşey yememesi gerekir. Eğer avı getirip sahibinin önüne bıraktıktan sonra yerse onun avcılık vasfı düşmez.

4. Yukarıda sayılan üç şart, av için yetiştirilmiş hayvanda âdet halini almış olmalıdır.

. Av için yetiştirilmiş avcı hayvanlarla avlanmanın ve avlanan hayvanın helâl olduğunun delili şu ayettir:

Sana kendilerine neyin helâl kılındığını sorarlar. Onlara de ki: ´Bütün temiz şeyler size helâl kılındı. Allah´ın size öğrettiği gibi öğretip yetiştirdiğiniz avcı hayvanların yakalayıp öldürdüklerinden de üzerlerine Allah´ın ismini anarak yeyin1.(Mâide/4)

Ayette geçen ´mükellebîne´ kelimesi teklib kökünden gelmektedir ve bir hayvanı avcılığa alıştırmak demektir.

İmam Şafii bu kelimenin anlamını şöyle izah etmektedir: ´Emir verildiğinde emri yerine getiren ve yasaklanan şeye riayet eden köpek veya av için yetiştirilmiş başka bir hayvan, tam anlamıyla eğitilmiş demektir´.

Ayette geçen ´Avcı hayvanların sizin için yakaladıklarından´ ibaresinden maksat da avladığı hayvana dokunmamasıdır. Ayetin mefhum-u muhalifinden anlaşıldığı üzere ´Sahibi için avlanmamış ise, yani avladığından yemişse, o avın helâl olmadığım ve böyle hayvanın avcılığına şer´an itibar edilmeyeceğini´ gösterir.

Bu hususta Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur:

Sen öğretilmiş av köpeklerini, üzerlerine besmele çekerek saldığın zaman onlar öldürmüş olsalar bile, onların senin için tuttukları avdan ye! Ancak köpeğin o avdan yemesi hali müstesna! Şayet köpek avdan yerse sen o avdan yeme. Çünkü o takdirde köpek o avı (senin için değil de) sadece kendisi için tutmuş olabilir.[3]

Avlamanın Boğazlama Yerini Tutması

Avda kullanılan aletler avın etinin yenmesini caiz kılacak türden olursa ve avcı da hayvana yetişemeden önce ölürse, o hayvan boğazlanmış gibi kabul edilir. Ancak avcı, ölmeden hayvana yetişirse onu -ileride zikredeceğimiz gibi- şer´î ölçülere uygun olarak boğazlaması gerekir. Avcı, canlıyken yetişip de hayvanı boğazlamazsa, o hayvanın eti necis olur. Avcı koştuğu halde hayvan ölmeden yetişmezse, o hayvan boğazlanmış sayılır. Buna zaruri boğazlama denir.

Bunun delili, Râfi b. Hadîc´den rivayet edilen şu hadîstir: Biz deve ve davar türünden ganimetlere nail olduk. Bu sırada develerden biri kaçtı. Derken mücahidlerden biri ok atıp onu vurdu da bu suretle hayvanı durdurdu (veya öldürdü). Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

Vahşi hayvanların firarileri olduğu gibi bu hayvanların da muhakkak firar edip kaçanları vardır. Bunlatdan biri böyle yaparsa, siz de ona işte böyle muamele ediniz.[4]

Ebu Sa´lebe el-Huşem?den şöyle rivayet edilmiştir: Ben Hz. Peygamgamber´e geldim ve ´Ey Allah´ın Rasûlü! Ben yetiştirilmiş av köpeğimle de, yetiştirilmemiş av köpeğimle de avlanıyorum. Bu bakımdan bunlardan Dize helâl olacakları haber ver´ dedim. Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

Öğretilmiş köpeğinle her ne avlarsan onun üzerine Allah´ın i an, sonra ye! Öğretilmemiş olan köpeğinle avladığın avı diri in yetişip de boğazlarsan onu da ye![5]

Zebaih (Boğazlanan Hayvanlar)

Zebaih, zebh´in çoğuludur. Zebiha. ´boğazlanmış hayvan´ demektir. Buradaki boğazlamadan maksat, ileride zikredeceğimiz şartlan haiz, şer´î bir şekilde boğazlanan ve-eti yenen hayvanların boğazlanmasıdır.

Zebh ve Tezkiye Kelimeleri Arasındaki Fark

Tezkiye hayvanı boğazından veya boğazının altından kesmek demektir. Bu, insanın elinin altında olan ve gücünün yettiği hayvanlar için sözkonusudur. Eğer hayvan kaçıyor veya saldınyorsa, av hayvanı gibi kesici, öldürücü bir aletle avlamak/boğa2İamak gerekir.

Zebh ise, ister -ileride gelecek- şartları haiz olsun, ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın