Şafii için Nafaka

Nafakalarla İlgili Hükümler

Nafaka kelimesi, infak kökünden gelmektedir. Lugatta nafaka, çıkarmak, bitirmek mânâsına gelir. İnfak sadece haya için kullanılır, şer için kullanılmaz.

Nafakanın ıstılahı mânâsı ise, insanın muhtaç olduğu yiyecek, içecek, giyecek ve mesken ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bunlara nafaka denmiştir; zira bu ihtiyaçlar insanın malını bitirir.

Nafakanın Çeşitleri

Beş çeşit nafaka vardır;

1. İnsanın kendi nafakası

2. Çocuklarının nafakası

3. Babalarının nafakası

4. Karısının nafakası ´

5. Diğer nafakalar

Şimdi bunların hükümlerini sıra ile beyan edelim:

1. İnsanın Kendi Nafakası

Gücü yeten kişinin, herkesten önce kendi nafakasını temin etmesi gerekir. Bu, başkalarına nafaka vermenin başlangıcıdır. Nafaka, elbise, mesken, yiyecek ve içecek ihtiyaçlarına şâmildir. Bu ihtiyaçlar, malı olan kişi üzerine vacibdir.

Bunun delili, Cabir´den rivayet edilen şu hadîstir: "Uzre oğullarından bir zat bir kölesine kendisi öldükten sonra âzad olup hürriyetine mâlik olacağını söyledi. Bu haber Rasûlullah´a ulaştığında ona ´Senin bundan başka bir malın var mı?´ diye sordu. O ´hayır´ dedi. Rasûlullah köleyi ondan alıp ´Bunu benden kim satın alır?´ dedi. Bu sual üzerine Nuaym b. Abdullah el-Adevî o köleyi 800 dirhem mukabilinde satıh aldı. Akabinde bu bedeli Rasûlullah´a getirdi. Rasûlullah da o parayı Uzre oğullarından olan o zâta verdi ve şunları söyledi: ´Önce kendinden başlayıp zâtı ve nefsî ihtiyaçların ile vazifelerine sarfet. Birşey artarsa bunu ev halkın için sarfet. Ailenden birşey artarsa bunu da sana yakınlığı ve hısımlığı bulunanlara sarfet. Bunlardan birşey artarsa onu da şöyle şöyle sadaka yap´. Bu son kısmı söylerken; önündeki sağındaki solundaki ihtiyaç sahiplerine diye işaret ediyordu".[1]

2. Kişinin Çocuklarına Nafaka Vermesi

Ne kadar aşağı inerse insin baliğ olmayan çocukların nafakası, babaların üzerine vacibdir. Eğer çocukların babası yoksa, nafaka vermek, babanın babası üzerine vacibdir. Bunun delili şu ayettir:

Şayet sizler için (çocuklarınızı) emzirirlerse onlara ücretlerini ödeyin. (Talak/6)

Çocuğun emzirilme ücreti babanın üzerine olduğuna göre, giyecek, yiyecek ve mesken gibi ihtiyaçları da babanın üzerinedir.

Anneler, çocuklarını emzirmeyi tamamlatmak isteyen kimse (baba) için tam iki sene emzirirler. Bu müddet zarfında (emziren annelerin) yiyeceği ve giyeceği mârufen çocuğun babasına aittir. (Bakara/233) Çocuğun babaya ihtisasının lâm harfiyle nisbeti vardır. Allah Teâlâ´nin lehu (=onundur) sözü, ihtisas sahibi olan babanın, çocuğunun nafakasından ve diğer ihtiyaçlarından sorumlu olduğunu ifade eder. Çocuğu emziren kadının yiyeceği ve giyeceği de baba´nın üzerine vacibdir.

Bunun Sünnet´ten delili Hz. Aişe´den rivayet edilen şu hadîstir: "Hind binti Utbe b. Rabia´nın bir kere RasûluIIah´ın huzuruna girip ´Ey Allah´ın Rasûlü! (Kocam) Ebu Süfyan çok cimri bir kimsedir. O bize, bana ve çocuklarıma yetecek miktarda nafaka vermiyor. Ben, ona ait olan maldan onun haberi olmaksızın alsam, bu alma işi hususunda benim üzerime bir günah var mıdır?´ diye sordu. Rasûlullah ´Sen onun malından örfe göre sana ve oğullarına yetecek kadar al´ buyurdu".[2]

Bu hususta torunlar da çocuklara ilhak edilmiştir. Çünkü çocuklarla torunlar arasındaki nisbet aynıdır.

Babaların, Evlatlarına, Nafaka Vermesinin Vâcib Olmasının Şartları

Babaların, evlatlarına nafaka vermesinin vacib olması için şu şartlara sahip olması gerekir:

A. Baba zengin olmalıdır.

Buradaki zenginlik, kendisinin ve hanımının 24 saatlik nafakasından fazla bir mala sahip olmaktır. Kendisinin ve hanımının nafakasından başka malı olmayan babanın, çocuklarına nafaka vermesi vacib değildir. Bunun delili yukarıda naklettiğimiz ´nefsinden başla´ (Müslim/997) şeklindeki hadîstir.

B. Evlat fakir olmalıdır.

Ayrıca şu üç vasıftan birine de sahip olmaları gerekir:

a. Fakir ve küçük olmalıdır.

b. Fakir ve sakat olmalıdır.

c. Fakir ve deli olmalıdır.

Fakir ve küçük olan evladın nafakasıyla babası mükelleftir, eğer babası yoksa dedesi mükelleftir. Fakir ve sakat olan veya fakir ve deli olan evladın durumu da aynı şekildedir.

Buradaki fakir kelimesiyle kasdedilen, kişinin geçimini kazanmaktan aciz olmasıdır.

Buluğ yaşına gelen evlat, çalışmaktan aciz değilse -bizzat çalışmıyor olsa bile- nafakası babasının üzerine vacib değildir.

Evlat, akide ve ibadet gibi şahsî vaciblere taalluk eden ilimlerle uğraştığından ötürü çaiışamıyorsa nafakası babasının üzerine vacib olur.

Evlat tıb, sanat ve benzeri gibi toplumun ihtiyaç duyduğu kifayî ilimlerden biriyle meşgul oluyorsa, onun bu tür bir ilimle meşguliyeti kendisini ´geçimini sağlamaya muktedir olma´ vasfından çıkarmaz. Dolayısıyla babası, onun bu tür bir ilimle meşguliyetini sağlamak ve nafakasını vermek ile nafakasını kesip onu çalışmak durumunda bırakmak arasında muhayyerdir.

Nafakanın Miktarı

Bu nafakanın -yeterlilik dışında- belirli bir sınırı yoktur. Yeterlilik ise örfe ve nafaka verecek kişinin durumuna bakılarak tayin edilir.

Genişliği olan genişliğine göre infak etsin, rızkı dar olan da Allah´ın ona verdiğinden infak eylesin. Allah bir nefse, verdiğinden başkasını teklif etmez. Allah her zorluğun arkasından bir kolaylık kılar. ?(Talak/7)

Bu Nafaka Zamanın Geçmesiyle Baba Üzerinde Borç Olarak Kalır mı?

Evlada verilecek nafaka, zamanın geçmesiyle nafakayı verecek olan kişi üzerinde borç olarak kalmaz.:Çünkü´bu nafaka, asil´dan (baba´dan) fer´e (evîad´a) bir iyilik sayılır. Bu, yerine getirilmesi zorunlu olan birşey değildir. Zira bu, yakınlıktan ötürü verilen bir nafakadır. Evladın ihtiyacı biterse veya unutkanlık gibi sebeplerden ötürü nafakasını zamanında almazsa, bu nafaka baba üzerinde borç olarak kalmaz. Bu hüküm, baba ile evlat arasındaki tabii durumlarda sözkonusudur.

Baba ile evlat arasında ihtilaf çıkarsa, kadı meseleye müdahale ederek babayı, belli bir miktar malı, belli bir zamanda evlada vermeye mecbur kılar veya evlada, baba hesabına borç etme yetkisi verir. Bu durumda babanın zamanında vermediği nafaka, üzerinde borç olarak kalır. Zamanın geçmesiyle de borç düşmez. Çünkü zamanında verilmeyen nafaka, kadı´nın hükmüyle temlik´e (mülk edinmeye) dönüşmüştür.

3. Baba ve Dedelerin Nafakası, Evlatların Üzerinedir

Yukarıda zikrettiğimiz delil ve şartlar ´dahilinde çocukların nafakasının baba ve dedeler üzerine olduğu gibi, babanın, annenin, dedenin, ninenin nafakası da evlatların üzerinedir. Bunun delil ve şartlan daha önce zikredilmişti.

Anne, Baba, Dede ve Ninelerin Nafakalarının Evlatların Üzerine Vacib Olduğunun Delili

Annenin, babanın, dede ve ninelerin nafakasının, evlatların üzerine vacib olduğu Kur´an, Sünnet ve Kıyas ile sabittir. Bunun Kur´an´dan delili şu ayetlerdir:

Onlarla (anne ve baban ile) dünyada iyi geçin (=mârufen). (Lokman/15)

Rabbin yalnız kendisine kulluk etmenizi, anaya-babaya iyi davranmanızı,(ihsan etmenizi) emretti. (İsra/23)

Birinci ayetteki ma´rufen (=iyi geçinmek) ibaresinden maksat, nafakalarını normal şekilde vermektir. İkinci ayetteki ihsan etmekten. maksat da ihtiyaç anında nafakalarını vermek mesuliyetini ifa etmektir.

Hadîs´ten delili ise Hz. Peygamber´in şu sözleridir:

Kişinin yediğinin en hayırlısı kendi kazancından olandır. Kişinin çocuğu da onun kazançındandır.[3]

Amr b. Şuayb´ın babasından, onun da dedesinden rivayet ettiğine göre, bir zat Hz. Peygamber´e gelerek ´Ey Allah´ın RasûlüîaBenim annem-babam var, malım da var. Babam benim malıma muhtaçtır´ dedi. ´Rasûlullah ´Sen ve malın babanındır. Sizin çocuklarınız sizin en güzel kazançlarınizdandır. Öyle ise çocuklarınızın kazancından yeyin´ buyurdu.[4]

Tarık el-Muhâribî şöyle anlatıyor: Medine´ye geldik, baktık ki Rasûlullah ayağa kalkmış minberde cemaate şöyle hitap ediyordu: Li. üstün el verenin elidir. Geçimini sağlamak için anneden, babadan, kız ve erkek kardeşlerinden başla, daha sonra yakınlık derecesine. et´[5]

Kuleyb b. Menfea´dan, o da dedesinden rivayet ettiğine göre Rasûlullah´a gelerek şöyle dedi: ´Ey Allah´ın Rasûlü! Ben kime iyilik edeyim?´ Rasûlullah ´Annene, babana, kızkardeşine, erkek kardeşine ve onu takip eden yakınlarına... Bu bir sıla-yı rahimdir´ buyurdu.[6]

Atalar aciz olduklarında nafakalarının evlatları üzerine vacib olduğunun kıyas ve ietihad´dan delili ise şudur: Evlatlar aciz olduklarında nafakalarının ataları üzerine vacib olmasına kıyas edilerek, aciz olan ataların nafakalarının da evlatlar üzerine vacib olduğuna hükmedilir. Çünkü biri diğerinin parçasıdır..

Ataların Nafakalarının Evlatlar Üzerine Vacib Olmasının Şartları

Ataların nafakalarının evlatlar üzerine vacib olması için şu şartlara sahip olmaları gerekir:

1. Evladın, k...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın