Şafii için Hacb

Hacb Kelimesinin Tarifi

Hacb´m lügat mânâsı menetmektir. Bu yüzden padişahın, hakimin, generalin koruyucusuna hâcib denilmektedir. Hacbedilen ise ´menedilmiş´ demektir.

Hayır hayır! Muhakkak ki onlar o gün rablerinden hicabda kalacaklar (menedilecekler).(Mutaffîfîn/15)

Hacb´m jsülahî mânâsı ise, ölen kişinin en yakın akrabasının, diğer akrabayı tamamen veya kısmen mirastan mahrum etmesi/menetmesidir. Mirastan kısmen menetmek/mahrum etmek, diğer mirasçının payını azaltmaktır. Bu tarife binaen mirasçı olmayan bir kişinin mirastan menedilmesine ıstilahen hacb denilmez.

Hacb´m Kısımları

Hacb, sıfatlarla ve şahıslarla hacbetmek üzere iki kısma ayrılır:

1-. Sıfatlarla Hacbetmek

Mirasçı olan bir kişinin, kendisinde bulunan bir sıfattan dolayı mirastan menedilmesidir. Bu sıfatları Mirasın Mânileri bölümünde zikretmiştik. Bunlar kölelik, kati, küfr ve irtidat´tır. Bu sıfatlarla hacbedilene mahrum denir.

2. Şahıslarla Hacbetmek

Şahıslarla hacbetmek (mirasın tamamından veya bir kısmından menetmek), ölen kişinin en yakınının daha uzak olanı mirastan mahrum etmesidir.

Şahıslarla Olan Hacb´ın Kısımları

Şahıslarla olan hacb, hacb-ı hirman (tamamen mahrum etmek) ve hacb-ı noksan (kısmen payım azaltmak) olmak üzere iki kısımdır:

A. Hacb-i Hirman (Tamamen Mahrum Etmek)

Hacb-ı hirman, kişinin mirastan tamamen menedilmesidir. Meselâ ölen kişinin bir oğlu, on tane de torunu olâa, bir evlat on torunu hacbeder (mirasın tamamından mahrum eder).

B. Hacb-ı Noksan (Mirastaki Payı Küçültmek)

Hacb-ı noksan, kişinin mirastaki hissesini azaltmak demektir. Meselâ ölen kadının çocuğu varsa, kocasının hissesi malın yarısı yerine, dörtte bire iner.

Hacb-i Hirman ile Hacbolmayan Kişiler

Mirasçılardan baba, anne, oğul, kız, eğer ölen kadın ise, kocası, ölen erkek ise karısı dışındakiler hacb-11 hirman ile hacbolunabilirler. Sayılan altı sınıf ise hacb-i hirman ile hacbolunmazlar (mirastan tamamen mahrum edilmezler).

Hacb-ı Hirman ile Hacbolunan Kişiler

Yukarıda saydığımız altı sınıftan başka bütün mirasçıların hacb-ı hir-man ile hacbolunacaklarım söylemiştik. Şimdi hacb-ı hirman ile hacbolunan kişfleri teker teker ele alalım:

1. Dede ;

Dede, ölen kişinin babası hayatta ise mirastan tamamen mahrum edilir, bu dede ister pay suretiyle mirasçı olsun, ister asabe yoluyla mirasçı olsun, isterse de hem pay hem asabe yoluyla mirasçı olsun hüküm değişmez. Çünkü baba, ölen kişiye dededen daha yakındır ve dede ölen kişiye baba vasıtasıyla bağlanır. Nitekim ´Ölüye bir vasıta ile bağlanan kişi, o vasıta ortada ise o vasıta ile hacbolunur´ kaidesini daha önce zikretmiştik. Buna binaen ölen kişinin babası hayatta olmazsa, dedesi mirastan istifade edebilir.

2. Nine

Ölen kişinin annesi hayatta ise, ninesini hacbeder, ninenin baba veya anne tarafından olmasının farkı yoktur. Aynı şekilde ölenin babası da baba tarafından olan ninesini hacbeder, zira nine, ölen kişiye baba vasıtasıyla bağlanmaktadır. Ölenin hem babası, hem annesi hayatta olursa, nineleri hacbederler.

3. Babanın Ninesi

Ölen kişinin anne tarafından ninesi (anneanne) ile babasının ninesi (babaanne) kalırsa, anne tarafından olan nine, babanın ninesini hacbeder. Çünkü anne tarafından olan nine babanın ninesinden ölüye daha yakındır. Bu durumda anne tarafından olan nine terekenin 1/6´ini alır. Zira onun yakınlığı iki bakımdan daha kuvvetlidir:

a. Derece itibariyle daha yakındır.

b. Anneden ötürü daha yakındır.

Anne asıldır (köktür), nineler ise annenin dallan mesabesindedir. Fakat ölen kişinin baba tarafından ninesiyle, anne tarafından ninesi . kalırsa, babanın annesi daha yakın olur. Ancak Şafii mezhebinin meşhur görüşüne göre babanın annesi, annenin annesini hacbetmez; terekenin altıda birine ortak olurlar. Çünkü ölenin babası bile, annenin annesini hacbetmez. Öyleyse baba vasıtasıyla ölen kişiye bağlanan nine, annenin annesini hacbedemez.

4. Torunlar

Ölen kişinin çocukları, ister erkek, İster kız olsun torunlarını hacbeder. Çünkü torunlar ancak baba veya anneleri vasıtasıyla ölüye bağlanırlar veya baba onlardan daha yakın bir asabedir. Bu, âlimlerin icma ettikleri bir hükümdür.

Aynen bu şekilde ölen kişinin torunları da kendilerinden uzak olanları hacbederler. Ölen kişinin oğlunun kızları ise daha fazla hacbolunuriar; ölen kişinin iki kızı varsa, iki kız, oğulun kızlarını hacbederler. Ancak o torunların beraberinde onları asabe yapacak oğulun erkek evlatlarından biri olmalıdır. Bu erkek evladın derecesinin, onların derecesinden daha aşağı olması durumu değiştirmez.

5. Erkek ve Kızkardeşler

Ölen kişinin erkek ve kızkardeşleri, ister ana-bababir olsun, ister ba-babir olsun, isterse anabir olsun şu kişilerle hacbolunuriar:

a. Ölenin babası ile

b. Ölenin oğlu ile

c. Ölenin oğlunun oğlu ile

Bu, âlimlerin icmaı ile sabit olan bir hükümdür. Çünkü babalık ve oğulluk ciheti, kardeşlik cihetinden öncedir. Bu hükümden dede istisna edilmiştir; zira o, ana-bababir olan ve bababir olan erkek ve kız çocukları hacbetmez; onlarla beraber mirasçı olur. Çünkü onlar Ölüye yakınlık derecesinde eşittirler ve ölüye dede vasıtasıyla bağlanmamışlardır. Bununla beraber bababir olan erkek kardeşlerle, bababir olan kizkardeşler arasında fark vardır. Zira bababir kızkardeşler, ana-bababir olan erkek ve kızkardeşle de hacbolunurlar. Ancak o kızkardeş, öz kız ile veya oğlunun kızı ile bir arada bulunmalıdır. Çünkü bu kizkardeş, başkasıyla beraber olduğunda asabe olur ve ana-bababir olan erkek kardeş gibi sayılır. Bababir olan kardeşler de ana-bababir olan iki kızkardeşle.hacbolunur. Ancak onların beraberinde bababir olan erkek bir kardeş bulunursa, o onları asabe yapar ve o onlarla beraber mirastan geriye kalan kısmı alır.

Ölen kişinin anabir olan kardeşi ise, babasıyla, oğluyla, oğlunun oğluyla hacbolduğu gibi kızıyla, oğlunun kızıyla ve dedesiyle de hacbolunur. Bütün bu hükümler ulemanın icmai ile sabittir.

Ölen kişinin annesi ise, ölenin anabir kardeşini -her ne kadar bu kardeş anne vasıtasıyla ölüye bağlanıyorsa da- hacbetmez. Çünkü ölen kişiye başkası vasıtasıyla bağlananların o vasıta ile hacbolunmalarmın şartı, cihetlerinin aynı olması veya başkası vasıtasıyla ölüye yetişilen kimse tek başına kaldığında terekenin tümünü alacak kişi olmasıdır. Meselâ dede ile babanın beraber olması veya nine ile annenin beraber olması veya kardeş ile babanın beraber olması halinde, baba dedeyi, anne nineyi, baba kardeşi hacbeder. Fakat anne çocuğu ile beraber olursa onu bacbedemez. Çünkü anne annelik sıfatıyla, anabir olan kardeş de kardeşlik sıfatıyla mirasçı olur. Burada anne tek başına kalsaydı, terekenin tamamını değil, ancak 1/3´ini alırdı.

6. Ana-Bababir veya Bababir Kardeşlerin Çocukları

Ölen kişinin kardeşlerinin çocukları şunlarla hacbolunurlar:

a. Ölen kişinin babası ile

Zira ölen kişinin babası, onların babalarını hacbettiğine göre onları haydi haydi hacbeder.

b. Ölen kişinin dedesi ile Zira dede, baba derecesindedir.

c. Ölen kişinin oğlu ile

Ölen kişinin oğlu, ölen kişinin kardeşlerini hacbettiğine göre, kardeşinin çocuklarını haydi haydi hacbeder.

d. Ölen kişinin oğlunun oğlu ile

e. Ölen kişinin ana-bababir kardeşi ile

Hacb

Zira o diğerlerinden daha yakındır.

f. Ölen kişinin bababir kardeşi ile

Çünkü o da diğerlerinden daha yakındır. Bababir olan kardeşin oğlu ise bunlarla hacbolunduğu gibi ana-bababir kardeşin oğlu ile de hacbolunur. Çünkü ikincisi birincisinden daha yakındır, akrabalık derecesi daha kuvvetlidir. Anabir olan kardeşin çocukları ise zevi´1-er-ham´dırlar (uzak akraba sayılırlar) ve pay ile mirasçı olmazlar.

7. Ana-Bababir Amca veya Bababir Amca

Ana-bababir olan veya anabir olan amca şu kişilerle hacbolunur:

a. Baba ile

b. Dede ile

c. Oğul ile

d. Oğulun -ne kadar aşağı inerse insin- oğullan ile

e. Ana-bababir olan kardeşiyle

f. Bababir olan kardeşiyle

g. Ana-bababir veya bababir olan kardeşin oğlu ile

h. Kızıyla veya oğlunun kızıyla beraberse ana-bababir olan kızkardeşle

Çünkü o başkasıyla beraber asabedir ve ana-bababir olan kardeşin derecesindedir.

Kızıyla veya oğlunun kızıyla beraber olursa bababir olan kardeşle

Çünkü o başkasıyla beraber asabedir.

i...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın