Kaynarca antlaşmasındaki yanlışlık

Kaynarca Antlaşmasındaki Yanlışlık

Bahse konu antlaşmanın; Kırım ile alakalı maddesinin sosyalite bakımından bir gerçekçiliğe dayanmadığı rahatça tesbit edilebilir meydana çıkan ihtilaflar yüzünden. Bu antlaşma icabına göre azil ve nasbin Tatar halkın tercihine bira kılması, bu ahalinin mizacına uygun düşmediğinden fırkalara bölünmelerini getirdi. Bu bölünmelerin, tercih farkından kaynaklandığını ileriye sürmek zaittir. Burada sürüp giden bu telakki farkı Rusya ile Osmanlı arasında soğuk savaşlara gebeydi ve bu soğuk savaşın ortaya koyacağı yavru bir sıcak harp olabilşirmiydi? Bu sorunun cevabını aramaya koyulmak için iki devlet arasında müzakere cihetine gidilmesi kararlaştırıldı.

Kırım bir bombaydı Elde mi patlayacak, yoksa bey'demi patlayacaktı? Kırım meselesi hakkında yapılan Rus elçisine konuşmalar, elçi tarafından son derece mülayemetle karşılanıyor, hemence Petersburga gideyim cevabıyîa karşılanıyordu. Gidişi esnasında devlet-i âliye kendisine pek hatırşinas davranıyordu. Rusya'ya gitmiş olan elçi orada ciddi bir çalışma yapmıyor, oturup oturup İstanbul'a avdet ediyor, oyalayıcı cevaplarla vakit kazanmanın çarelerini bulabilmekteydi. Demekki; bu elçinin değil, Rus devletinin oyalama politika-sıydı. Sonunda Ruslar Kırım'a kalabalık sayılacak miktarda asker çıkararak Şâhingiray'ın yanında yerlerini aldılar. Bunların ahali arasında askerlerini barındırmaları, Kırım Tatarlannın büyücek kısmında anlayışlarına mugayir bir hâl oiarak telâkkiye sebeb oldu. Bu gurup, Kuban tarafında bulunan Tatarlarla birleşme suretiyle gayrimemnun oldukların: beyan ettiler. Şâhingiray hakkında hân olarak kabul etmeyeceklerini belirttiler.

Talebin kaale alınması beklenirken, askerlerin üzerlerine geldiğini gören Tatarlar mukabele etmekden geri durmadılar. Böylece ortaya sıcak bir savaş çıkmış oldu. Bu savaşda iki tarafın uğramış olduğu kayıp pek fazla idi. Tatarlar yine bir takım kimseleri, Babıâli'ye gönderip, istimdad eylediler. Devlet-i şahane bu feryadlara ilgisiz kalamayıp yaptığı değerlendirme toplantısında, çeşitli gemilerle Kırım'a 12 bin kişilik askeri kuvvet gönderilmesini, ancak Kaynarca sulhunu ortadan kaldıracak harekâttan içtinab edilmesi hususunda prensip kararı alırken, Lehistan hududundaki Osmanlı topraklarına yakın yerlerde askerlerini toplamakda olan, Rusya'ya karşı Kırım ve İsmaiyl civarındaki kuvvetlerimizi yönetecek, seraskerlikler kuruldu. Ayrıca tertip edilmiş bütün bu kuvvetleri teşkilde taşınan maksadın, Kırım'a yardım niyetiyle yapıldığının İstanbul'da, elçilikleri bulunan devletlere bu elçilikler vasıtasıyla bildirim yapılmas: kararı alındı. Rusya; Kırım'da sağlamış olduğu serbestilik görüntüsü altındaki ortalığı karıştırma harekelinin meyvelerini devşirmeye başlamışdı. Tatarlarda biraz hareket hâlinde olan çabuk davranmayı, bu sistem adetâ guruplara parçalanma neticesi vermişti. Hân'lığa tâyin olunmuş şahsı bir gurup tutma eğilimine girerken, diğer gurup bu tâyini geçersiz kılmak için, çalmadık kapı, aramadık çare koymuyordu.

Bu kapılardan en önde geleni şüphesizki devlet-i âliye idi. Ruslar; Kırım ahalisinin içine attığı istiklâliyet tohumu hasebiyle amaline muvaffak olmuşsa da, Osmanlı devleti ile sırf bu yüzden, sıksık gerek savaş alanlarında gerekse mütareke masalarında karşı karşıya gelmek gibi bir sıkıntıya maruz kaldığını da görmekteydi. Şâhingiray'ın hanlığı tarafını tutan Rusya karşısında Osmanlı devleti ecnebi devletlere Kırım'a muavenet etme haberlerini İstanbul'da bulunan elçilikler vasıtasıyla duyurmaya çalışırken diğer yandanda Kırım'a Selim Giray adlı eskiden vazife yapmış hânı göndermişti. Rusya'nın gönderdiği kuvvet ile Kınm'lı, Rus muhaliflerinin mücadele-sindeki meşkûk görüntü, Selim Giray'ında firar yolunun yolcusu olarak İstanbul'a kapağı attığını görüyoruz.

Darendeli Mehmed Paşa bazı hususatta rıza-İ devlete mugayir hareketlerin seyircisi, rahatma düşkünlüğü ve işlerinde pek ehli olmadığı, anlaşıldığında azil yoluna gidildi. Sadaretinin 1/eylül/1778'de son buluşunda 1 yıl, 5 gün sürmüştü. Yerine, Yeniçeri Ağalarından, Kalafat Mehmed Paşa getirildi. Rusya'ya karşı savaş açılıp açılmaması, tereddütleri yaşanırken donanmay-ı hümayun Beşiktaş önlerine çıkarıldı. Orada demlenmeğe başladı. Devletin idarecileri savaşın yapılıp yapılmamasını tartışırken, birisi de donanmanın geçen sefer uğradığını hatırlattığı felâket, mezkûr filonun akıbetinin aynı olması endişesinin ağır basması buna karar için biray geçmesi beklendi. Babıâli; harb ilânını deruhde edemeyeceği kanaatinde ittifaka vardı. Sonunda gemileri, Kırım'ın bir limanına gönderip, gövde gösterisinde bulunma yolu seçildi. Beri yandan Rusya başkomutanı Romanzof ile haberleşme yolunu açtılar. Kırım'dan Rusların askerlerini çekmeleri mevzuunda müzakereler başlatıldı. Donanma ise, Sinop'a geçmiş, oradan Anapa'ya uzanmış, Karadenizin sularında seyr-i sefâin eylemekteydi. Bu sırada Romanzof'la yapılmaya başlanan müzakerelerden, bir netice çıkmayacağını kestiren Babıâli, Serasker ve Kaptan-ı derya'ya gönderdiği bir yazılı emirle, Kırım veya Taman civarında savaşa hazır, ancak Rusyanın başlatmasını bekleyen anlayış dahilinde teyakkuz duruma yatması bildirilmişti.

Rusya'nın savaşacak takati pek yeterli olmadığından durumlarını belli etmeden savaşa hazırmış şeklindeki politik davranışı kendi nâmlarına başarılı sayılmalıdır. Fransızlar ise; geçen defaki gerginlikte Osmanlı devletini savaşa şevkteki gayretlerini, bu sefer ki çekişmede, kullanma istikametine çalışmadı. Donanma ise, Kış fırtınası ile meşhur Karadeniz havasından kurtulmak için, İstanbul'a avdet etmeyi yeğledi. Rusların Kırım'daki varlıkları müslümanların canını çok sıkıyor. Onları Ruslara karşı tahrik etmekde en önemli unsur dinin emirleri olmaktaydı. Öte yandan İstanbul ahalisinin donanmanın Karadenizden savaşsız dönmesi hususuna sıcak bakmadığı, Ruslara karşı kinlerinin ve düşmanlıklarının ziyadeleştiği görülürken, iki kalyoncu nefer yolda gördükleri Rus elçisini öldürmek azmiyle saldırılarına hedef yaptılar. O anda gördükleri Rus elçisinin şahsında Rusya ordusunu cezalamak niyetini taşımaları idi. Yoldan geçenler Rus elçisinin hayatını bu iki neferin saldırısının feci sonundan kurtarmaya muvaffak oldular. Kaptanpaşa bu saldırıyı gerçekleştirenleri te'dip etmekden kendini alamadı.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın