Osmanlılardan önceki yerleşimler

Osmanlılardan Önceki Yerleşimler

Kara ulaşım vasıtalarının kâfi miktarda olmaması, Karadeniz'e akan, seyri sefaine yâni su yolu nakliyesine elverişli nehirleri, ekonomik alanda büyük bir değer saymak gerekir ve bu nehirler arasında Tuna, Dinyester, Dinyeper ve Don nehirlerini mühim saymak icap eder. Hemen ilâve edelim ki Hazer denizine de, Volga nehri akmaktadır. Bu su yollarından akan ticaret gelirleri tabiatıyla ekonomik bakımdan bu su yollan üzerinde mücadele ele geçirmek hususunda sürüp gitmiştir ve gitmeye de devam edecektir. Karadeniz boğazı, yâni İstanbul boğazı Karadeniz kapısı olarak ticaret yolunun herkes tarafından ele geçirilmesi hülyasıyla yanıp tutuşulan stratejik hedefti. Hedef olan yerlerin arasında Çanakkale boğazının yer aldığımda hemen hatırlatalım.

Merhum Amiral Afif Büyüktuğrul bakın ne diyor: "Anadolu vede Balkan yanmadalanyla Ege denizinin kurduğu bu verimli bölgenin doğa yapısıyla, tek bir devletin elinde bulunması gerektiriyordu. Bölgeye tek bir devlet sahip olursa o devlet mutlu yaşamanın en büyük adayı oluyordu. Bölgede çeşitli devletler biramda yaşıyorlarsa, birbirleriyle anlaşamadıkları takdirde kolaylıkla sürükleniverlyoiiardı. Özellikle Anadoluda hiçbir devlet deniz sorunlarını anlayıp bundan yararlanamamışsa, uygarlık kalıntılarını bırakıp târihten yok oluvermişti." beyanıyla imparatorluğu yakalamanın denizlerin kontrolünü elde tutmanın gerektiğini vukufla ortava koyuyor.

Ancak bu hedefi anlamak ne derece kolaysa, idareyi konrola almak o kadar güçtür, hükmü verirsek söylediğimiz yanlış olmaz. Nitekim; Akdeniz'i Türk Gölü hâline getirişimizi Barbaros'u ve 1520 yılı sonralarını beklememiz gerekmiştir Osmanlı devleti olarak. Şunun zorluğunuda ispat eden bir başka örnek olarak, Osmanlı'dan evvel bölgeye tam sahip olanın Bizans imparatorluğu olduğunu gösterebiliriz. Bizans'ı târihten kazıyan Osmanlı, denizlerde ki şeriksiz hâkimiyetini ancak altmış seneyi aşan bir zaman diliminde yâni 1453 sonrası ve 1538'deki, Preveze zaferi ile tamamlamaya muvaffak olmuştur.

Osmanlı donanması da, ticaret gemileride Kıbrıs, Rodos ve 12 Adalarla diğer stratejik deniz limanlarında üslenen korsanlarla hayli zaman mücadele etmiştir. Bunlar Rodos şövalyeleri, Sent Templier gibi isimler ile organize olmuş ve batı âleminin Osmanlı üzerine uzanan, adetâ ileri karakolu gibi görülmüştür. Yâni dememiz o ki; Papalık başta olmak üzere bütün avrupa devletleri korsanlar ile zaman zaman müttefik hareket etmeyi gerçekleştirmişlerdir. Hemende ilâve edelim ki, Sultan Fâtih İstanbul'u zapt için hazırlığında Rodos şövalyelerinin dostluğu istemelerine Venedik tehlikesini aşmak için 21/aralık/145 l'de olumlu cevap vermiştir. 20/ara-lık/1522 yılında Kanuni Rodos adasını fethedince Rodos Şövalyeleri, Malta'ya geçtiler ve Malta şövalyeleri adını aldılar. Malta şövalyelerini 1789'da Fransızlar Malta adasını işgalle sonlandırmışlardır. Anadolu Beylikleri hakkında malumat verdiğimiz bölümde, Selçuk üçbey'lerinin görevleri olan batı istikametindeki savunma ve fetih vazifelerini deniz üzerinde de göstermişler ve Beyliklerin deniz hareketleri hakkında bilgiler vermiş olduğumuzdan Orhan Gâzi'nin, Aslan Karamürsel Bey'i, 1326 yılında Karasi'den getirtip, Karamürsel dediğimiz yerde, 24 gemisiyle birlikte üslendirmesine gelelim ve donanmayı hümayunun macerasına burdan bakmaya girişelim. Sultan Orhan askeri kuvvetlerini, Rumeli tarafına ulaştırmak için 1345 yılında Anadolu'dan Ceneviz gemileriyle geçmiş vede Edirne'yi almıştı. Farkına vardığı hususun başında şu gelmekte idi. Donanmaya sahip olmamak tâbir-i diğerle, güçlü bir donanmaya mâlik olamamak. Eğer güçlü donanması olsaydı, İstanbul'a sancağı Osmanî'yi dikmek ona nasip olabilirdi. Amma bu seferin şu faydayı da getirdiği bir vakadır. Çanakkale Boğazı savunmasını Gelibolu'da kurmak ve tehlikeli bir korsan yatağı olan İmroz, şimdiki Gökçeada üzerine 1347'de çıkarma teşebbüsünde bulunduğunun akabinde 1352 senesinde Marmara denizindeki bütün adaları feth etmekle Osmanlı'nın çıkışı, deniz takviyesi ile birlikte hız kazanmıştı. Orhan Gazi bu arada donanma personeli yetiştirmek niyetiyle, üsler kurmayı kuvveden fiile çıkardı. Bunun en büyük görüntüsünü Karamürsel'de ilk tersaneyi kurması, teşkil etmiştir. Yassıada'yı ele geçirirken Bizans filosunu yenen Osmanlı filosu istikbalinin parlak olduğu işaretini veriyordu ve Orhan Gazi döneminin, denizcilik üzerinde kısa vadeli yatırımını ilk filoyu Karesi Beyliğinden alması, orta vadeliyi kisavadeliyi Karamürsel civarında tersaneyi inşaasını devreye sokması ve gemi yapımına müsaid ağaçların bulunduğu havaliyi elegeçirme plânlarına öncelik vermesi olarak değerlendirirken de uzun vadeli de ise, Çanakkale Boğazının öneminin idrâki içinde Gelibolu'yu donanmanın hazırlanacağı savunma ve saldırının üssü'l harekesi yapmayı, fiiliyata dökmesi olarak vasıflandırırken kırsal alan insanı olan tebaasının (müslim, gayri müslim), denizcilik branşında yetişmesini sağlayana kadar, yabancı eleman istihdamına ve bunların yanına gönüllü olarak kendi İnsanlarımızı koymuş olması, takdire şayan ve bir mareşal plânı sayılması iktiza eder. Sayın İiber Ortaylı'nın, bir konuşmasında Osmanlı padişahlarının ekseriyeti en büyük mareşallerdir demesi, bizim denizle ilgili plânın da Orhan Gazi'yi mareşallikle vasfetmemize cesaret vermiştir. Sultan 1. Murad'ın Deniz Hareketleri 1360 yılında tahta geçen Orhan Gâzi'nin oğlu Murad-ı evvelin deniz ciliğimizie alakalı pederinin, orta ve uzun vadeli hedeflerinin hayat bulmasına yardımcı olduğu asla inkâr edilemez. Çalışmamızda; bir kaynak olarak değerlendirmeye ve istifadeye çalıştığımız merhum Afif Paşa; mezkûr eserinde , pozitivist bir yaklaşımla meselelere bakan neslin bir mensubu olarak, Bizans imparatorluk ailesinin sistemini, aynen kullandığını üeri sürmüştür ve de kendinden sonrakilerede tehlikeli bir usûl olarak miras olarak bırakmıştı der. Peşinden de İngiliz Amiral Sir Henry Felik Woods'un "Türkiye Anılan" adlı ve çevirisini Amiral Fahri Çoker'in yaptığı veya yaptırttığı hatıratından da şu cümleyi alıntılayarak, pozitivist anlayışın şaşkınlığını maalesef şöyie güçlendirmeye kalkışmış: Wodds demekteymiş ki: "İslâmlık; yüzyıllar boyu ilme hizmet eden ve bir çok yeni buluşları gerçekleştiren ve İnsanlığa yarar sağ-iayan, müstesna bir vasıta olmuştur. Ancak kuralları, geri kalmış bir saate benzemiştir. Durmak üzere olan bu saati ayarlamak zamanıda geçmiştir.." Şimdi bu ifade ile, Sultan Murad'in tercih ettiğini ifade ettikleri, Bizans imparatorluk ailesi tarzı hayatın takipçilerine kötü örnek oldu demenin. Eğer kast edilen Bizans kraliyetinden hanım almış olması ise selefleri de aynı evlilik tarzıyla meşbudurlar ve bu hataysa Osman Gâzi'ye bu hatayı izafe etmek gerekir. Ancak ortada Bizans'a riayet eden bir usûl nerede, kaynaklarda ketum âiie sistemini dinimizin emri olarak benimsemeyi ilke edinmiş bir sülâleye böyle aslı faslı olmayan usûller kullandılar ithamı, bu kıymetli eserin satırları arasında yeri olmaması ger.eken ifadelerdi. Bizim bu hususu belirtmemiz, târih çalışmalarının çok tenkitçisi olur. Bunun çoğu da tenakuzların yakalanmasına vabestedir. Biz; merhum amiralimizin, denizcilik branşına ait değerli bilgi ve irşatlarına baş vururken ehliyetine önem verdik. Merhum da branşında bize göre ehil bir zattı zâten hemen bu mevzuun devamın da poligami yâni müslü-manların taaddüt-ü zevcat birden fazla izdivaç hususunu gündeme getirerek, "..padişahların çeşitli milletlere mensup prenseslerle evlenince bu prensesler, senin oğlun hükümdar olacak, benim oğlum hükümdar olacak diye, saray içinde ve dışında hizipçiliğe başlamışlar ve şehzadeleri birbirine düşürmüşlerdi. Saray entrikaları da bunlardan doğmuştu." demek suretiyle dinin bu husus da olan müsaadesine karşı çıkmayı öneriyor. Merhum haksız sayılmaz onların nesli, subaylarımızın ecnebi bayanlarla izdivacın yasak olduğu dönemi yaşamıştır. Nice büyük sevdalar, bir zabiti aşık olduğu matmazel ile mesleği arasında tercihe zorlayan kanun ile yaşadılar. Niceleri; aşklarını yüreklerinde soğutup subay olarak hayatlarını devam ettirdiler ki niceleri de aşklarının Kerem'i olup meslekleriyle olan bağları çözdüler. Bilhassa Osmanlı döneminden beri; denizcilerin giyim kuşam, denizin verdiği zindelik ve Cumhuriyet dönemi denizciliğinin cazip kıyafeti sadece bizim genç kızlarımızın kalblerini lerzân (titretmeyip) etmeyip, ecnebi Umanlara giden yiğit leventlerimizin ve patronalarının âşıkı olan ecnebi milletin matmazel ve madamlarının hayranlığını ve kalplerinin bu gösterişli fizik, munisçe şarklı bakış nice aşk âteşini fırlatan ok gibi olmuştur. İşte ecnebiler ile izdivacı yasaklayan anlayışı tenkid etmeyi göze alamayanlar, padişah efendilerimizin ve dinin müsaadeside bir kapı aralamak, bir pencere açmak metodunu kendime düstûr ettiğimden, aynı anlayışın okurlarıma sirayetini arzu ettiğimden detayları nakilin önemine ayrıca işaret etmek İsterim. Dünya denizlerinin, hele günümüzde çeşitli antlaşmalar vede teşkil olunmuş çeşitli kurumlar kanalıyla beynelmilelliyet anlayışı içinde her milletin gemisinin şerbetçe ve hürriyet ile geşt-ü güzar etmesinin, yâni denizlerde dolaşabilmesinin temin edilmiş şu olduğu dönemde gemici terimlerinin standardının da tâa 1. Murad zamanında uluslararası olarak kabullendiğinin isabeti, bir şöven-i lisan veya lisan-ı din hâlinde alınmayıp da meslek lisanı alınmasındaki hazmı da belirt mek gerekir. Dünya denizcilerinin pirî olarak tabii ki Hz. Nuh (a.s) olduğu ileri sürülmesi pek doğru olmakla beraber, İtalyan, Ceneviz ve Venedik gemiciliğinin yaygınlığı da su götürmez bir hakikattir. Dolaysiyla bunların bugün bile kullanılan kürek dönemi terimlerini dile getiren; oturak, yarım oturak, al beraber, direk, Çanaklıkla diğer ifadeler, yine gemi parçalarına v...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın