Evrenin nasıl meydana geldiğini anlamayı amaçlayan dünyanın en büyük fizik deneyi başarıyla sonuçlandı.


Ateşlenen 2 proton demeti, rekor hıza ulaştırılarak çarpıştırıcıdaki 27 kilometrelik turunu tamamladı. Deneyden sonra ortaya çıkan muazzam miktardaki veriyi çözmek için zamana ihtiyaçları olduğunu belirten bilim adamları, maddenin nasıl kütle kazandığını ve Higgs parçacığının nasıl oluştuğunu anlamaya çalışacak.

İsviçre-Fransa sınırında yer alan ve dünyanın en önemli fizik araştırma merkezi konumundaki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN, yıllardır üzerinde çalıştığı projeyi hayata geçirmenin heyecanını yaşadı. Yerin 100 metre altında 'Büyük Hadron Çarpıştırıcısı' adı verilen 27 kilometrelik oval tünelde, evrenin yeniden oluşumunu canlandıracak deney başarıyla gerçekleştirildi. Bilim adamları, iki proton ışınını rekor hıza ulaştırarak çarpıştırdı. Açığa çıkan enerji, bugüne kadar Avrupa ve ABD'deki çarpıştırıcılarda kaydedilen en yüksek enerji düzeyi oldu. Deneyden ancak aylar sonra bilimsel keşiflerin yapılabileceğini belirten araştırmacılar, maddenin nasıl kütle kazandığını ve çarpışmanın etkisiyle ortaya çıkan ve Higgs parçacığının nasıl oluştuğunu anlamaya çalışacak.

Yıllardır çalışmaları devam eden ve geçen yılki ilk denemelerde hasar görerek ertelenen büyük patlamada dün 27 kilometrelik oval tünelde iki proton huzmesi 3,5 Tera elektron volt (3,5 trilyon elektron volt-TeV) enerjiyle, ışık hızına (saniyede 300 bin kilometre) çok yakın bir hızla çarpıştırıldı. Böylece CERN, kendisinin en yakın rakibi olan Chicago'daki Fermilab hızlandırıcısından 3,5 kat daha yüksek bir hıza çıkmış oldu. Merkezin kontrol odasındaki bilim adamları, ilk çarpışmaları alkışlarla karşıladı. CERN sözcüsü Paola Catapano deneyi, "Bu yeni bir çağın başlangıcıdır." sözleriyle ifade etti. Çalışma arkadaşlarının, çarpışmalar sonucu ortaya çıkan muazzam miktardaki veriyi çözümlemek için birkaç aya ihtiyacı olduğunu söyleyen direktör Rolf-Dieter Heuer, 2010'un sonunda evrenin yüzde 26'sını oluşturduğuna inandıkları karanlık madde hakkında keşifler yapacaklarını ümit ettiklerini belirtti.

Hedef, evrenin sırrını çözmek

Bilim adamları, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı adı verilen 27 kilometrelik tünelde ters istikamette 3,5 TeV hızına ulaşan protonları bir noktada çarpıştırarak 13,7 milyar yıl önce evrenin oluşmasını tetikleyen Big Bang sonrasında oluşan enerji boyutuna ulaşmayı hedefliyor. Cevap aranan en önemli soru ise maddenin nasıl kütle kazandığı.

Şu ana kadar fizikte, standart model olarak anlatılan maddenin oluşumu üzerine birçok teori geliştirilse de bilim adamları teorilerini ispatlayacak bilgiler sunabilmiş değil. Başta CERN çalışanları ve madde üzerine çalışan tüm fizikçiler, 18 ila 24 ay sürmesi planlanan bu çarpışmalardan elde edilecek analizlerin sonuçlarını dört gözle bekliyor.