Yasak evlenmeler

78. Yasak Evlenmeler

1- Değiş-Tokuş yolu ile evlenme,

2- Geçici evlenme,

3- Başkası tarafından önce istenmiş olan kızı isteyip evlenme,

4- Üç talak ile boşanan kadını kocasına tekrar helâl kılmak için yapılan evlenme, olmak üzere dört çeşit evlenme açıkça yasak edilmiştir ki birincisine Şiğar Nikâhı, ikincisine Mut'a Nikâhı, dördüncüsüne de Hülle Nikâhı denilir.

Ulema, Şiğar Nikâhı'nın «İki kişiden her birinin, velayeti altında bulunan bir kadını -mehirsiz olarak ve her bir kadın diğerinin mehri olsun kaydıyla- diğeriyle evlendirmesi» demek olup caiz olmadığında müttefik iseler de, bu nikâh vaki olduğu zaman sahih midir, değil midir diye ihtilâf etmişlerdir.

İmam Mâlik «Sahih değildir ve -gerdeğe girilmiş olsa bile- feshedilir» demiştir ki, İmam Şafii de bu görüştedir. Ancak îmam Şâfıi «Eğer nikâh kıyı-lırken yalnız birine veyahut her ikisine ayrıca bir miktar mehir de biçilmişse, akid sahihtir. Fakat mehr-i misil lâzım gelir, biçilen mehir fasiddir» demiştir. İmam Ebû Hanife ise «Akid mutlaka sahihtir ve her birine mehr-i misil lâzım gelir» demiştir. Leys b. Sa'd, îmam Ahmed, îshak ve Taberî de bu görüştedirler.

Bu ihtilâfın sebebi, bu evlenme hakkında varid olan yasak sebebsiz, yani taabbüd müdür, yoksa bu evlenmede bedel bulunmadığı için midir diye ihtilâf etmeleridir. Eğer «Sebebsizdir» diyecek olursak, akdin mutlaka batıl olması lâzım gelir. «Sebeb akdin bedelsiz oluşudur» dersek şarap veyahut domuz üzerine nikâh kıyıldığı zaman nasıl akid sahih olup mehr-i misil lâzım geliyorsa- burda da akdin sıhhati ve mehr-i mislin düşmesi lâzım gelir. Herhalde îmam Mâlik -her ne kadar mehir evlenme akdinin sıhhati için şart değilse de- burada, ya «Mehir fasid olduğu için akid de fasiddir. Çünkü bu mehir yasak edilmiştir» demiştir ya da «Yasak edilen, bizzat akiddir, Yasak ise, yasak edilen şeyin fesadını gerektirir» demiştir,

Mut'a Nikâhı'nın da caiz olmadığı hakkında Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den tevatür derecesinde hadisler gelmiştir. Ancak ne zaman haram kılın-

dığı hususunda rivayetler değişiktir. Bazı rivayetlere göre Hayber savaşında, bazılarına göre Mekke Fethi'nde, bazılanna göre Tebük savaşında, bazılarına göre Veda Haccı'nda, bazılarına göre kaza umresinde, bazılanna göre de Evtas Günü haram kılınmıştır. Ashab-ı Kiram'ın çoğu ve fukahanın tümü Mut'a Nikâhı'nin haram olduğu görüşünde müttefiktirler. Haram olmadığı, yalnız İbn Abbas'tân rivayet olunmuştur. İbn Abbas'ın Yemenli ve Mekkeli olan bütün talebeleri de bu görüşte ona tabi olmuşlardır. Rivayet ederler ki İbn Abbas bu görüşünde, "Kadınlardan faydalanmanıza mukabil, kararlaştırılmış olan mehirlerini veriniz" [168]âyet-i kelimesiyle ihticac etmiştir. Zira rivayete göre îbn Abbas, «Bu âyette belli bir süre kaydı vardır» demiştir ki, bu kayda göre âyetin meali şöyle olur: "Kadınlardan belli bir müddet için faydalandığınıza mukabil, mehirlerini veriniz". İbn Abbas'tân «Mut'a Nikâhı, Allah'ın Ümmet-i Muhammed'e bir lütfundan başka bir şey değildi. Eğer Ömer onu yasak etmeseydi -bahtsız insanlardan başka- kimse zinaya sürüklenmezdi» dediği de rivayet olunmuştur. Bunu da İbn Güreye ile Amr b. Dinar kendisinden rivayet etmişlerdir.

Rivayet olunduğuna göre Ata da: «Cabir b. Abdullah'tan 'Peygamber (s.a.s) Efendimizle Hz. Ebû Bekr'in devirlerinde ve Hz. Ömer'in de devrinin yarısına kadar, biz geçici olarak evlenirdik. Sonra Hz. Ömer, bunu yasakladı» dediğinijşittim» demiştir [169].

Başkası tarafından istenmiş olan kızla evlenmeye gelince: -yukarıda geçtiği üzere- bunun hakkında -«Batıldır», «batıl değildir» ve «Eğer birinci isteklinin işi tamamlanmak üzereyken istenmiş ise batıldır, yoksa değildir» diye- üç görüş vardır ki bu son görüş İmam Mâlik'indir.

«Üç talak ile boşanan kadını eski kocasına tekrar helal kılmak için kıyılan nikâh» demek olan Hülle Nikâhı'na gelince: İmam Mâlik «Batıldır», İmam Ebû Hanife ile İmam Şafii ise: «Batıl değildir» demişlerdir.

Bu ihtilâfın sebebi,Peygamber(s.a.s)Efendimizin,«Allah, herhangi bir kadını, onu üç talak ile bosayan kocasına tekrar helâl kılmak için nikahlayan kimseye la'net eylesin» [170] hadisinin mefhumunda ihtilâf etmeleridir. Bu hadisten, bu işi yapan kimsenin yalnız günah işlemiş olduğu mânâsını çıkaranlar, «Batıl değildir» demişlerdir. Hadisten yasak mânâsını anlayan ve «Yasak, yasak edilen şeyin fasid olduğunu gerektirir» diyenler ise «Batıldır» demişlerdir.

Yasak sebebiyle fasid olan evlenmeler, işte bunlardır. Haklarında yasak bulunmayıp sadece şeriatten fasid oldukları anlaşılan evlenmelere gelince: Bunlar da ya evlenmenin sıhhati için koşulan şartlardan birinin yerine geti-rilmemesiyle ya Allah tarafından vaz'edilen bir şer'i hükmün değiştirilmesiyle ya da evlenmenin sıhhati için şart olan şeylerden birinin eksik kalmasına yol açan bir şartın koşulmasıyla fasid olan evlenmelerdir. «Kızımı -bir başkasıyla evlenmemek ya da cariye satın almamak veyahut kızımı buradan başka yere götürmemek şartıyla- seninle evlendirdim» gibi, bu nitelikte olmayan şartlarla ise, evlenmenin fasid olmadığında ulema müttefiktirler. Ancak bu gibi şartlar koşulduğu zaman, yerine getirilmesi gerekir mi, gerekmez mi diye ihtilâf etmişlerdir.

imam Mâlik «Gerekmez. Ancak eğer şart kabul edilirken 'Şartı yerine getirmezsem, benim kölelerim azad veyahut karım boş olsun' gibi bir yemin ile pekiştirilirse, o zaman eğer şart yerine getirilmezse, üzerine yemin edilen şey lâzım gelir» demiştir. İmam Ebû Hanife ile İmam Şafii de böyle demişlerdir. Evzâî ile İbn Şibrime ise, «Koşulan şartın yerine getirilmesi gerekir» demişlerdir. İbn Şihâb, «Kendilerine yetiştiğim ulemanın hepsi bununla hükmederlerdi» demiştir. İmamların görüşü Hz. Ali'den, Evzâî'nin görüşü de Hz. Ömer'den rivayet olunmuştur.

Bu ihtilâfın sebebi, âmmin hâss ile çelişmesidir. Amm, Hz. Aişe'nin «Peygamber (s,a,s) Efendimiz, halka bir hutbede bulunarak hutbesinde,

'Allah'ın kitabında bulunmayan hiçbir şart -yüz tane de olsa- sahih değildir' buyurdu» [171] hadisidir. Hâs da Ukbe b. Âmir'in Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den işittiğini söylediği, [172]»

«Ey mü'minler! Şartlar içinde en çok yerine getirilmesi gerekli olanlar, kendileriyle kadınları kendinize helâl kıldığınız şartlardır» hadisidir. Bu iki hadis de sahih olup Buhârî ile Müslim'in ikisinde de yer almışlardır. Ancak şu var ki Usûl-ü Fıkh ulemasınca meşhur olan, âmm ile hâss'ın çelişmesi halinde hâss ile hükmetmektedir. Buna göre ise, koşulan şartların yerine getirilmesinin vücubu lâzım gelir. Her ne kadar meşhur olan, bunun aksi ise de Utbiye'nin zahirinden de, bu anlaşılır.

Mehirden bir miktar indirilmesine dair şartların yerine getirilmesinin gerekip gerekmediği hususunda ise, İmam Mâlik'in mezhebinde bir hayli ihtilâf vardır. Bizim bu kitabımız, teferruatın yeri olmadığı için bu ihtilâfları almayacağız.

Vaki olan fasid evlenmelerin hükmüne gelince: Ulema bunlardan bir kısmının -gerdeğe girildikten önce de sonra da- feshinde ittifak etmişlerdir. Bunlar da -kişinin bir mahremiyle evlenmesi gibi- nikâhın sıhhati için şart

olduğunda ittifak edilen bir şartı eksik olan evlenmelerdir. Bir kısmının da feshinde -fesad sebebini kuvvetli veya zayıf görmelerindeki ihtilâfa göre-ihtilâf etmişlerdir. İmam Mâlik bu tip evlenmelerde çoğunlukla, gerdeğe girilmeden önce fesheder, girildikten sonra etmez. İmam Mâlik'e göre asıl, feshetmemek olduğu için feshettiği zaman titizlik göstererek fesheder. Nasıl ki birçok fasid satışlarda da el değiştikten sonra feshetmemeyi uygun görmüştür, îmanı Mâlik'in bu görüşü herhalde mekruh olan evlenmeler hakkındadır. Yoksa batıl evlenmelerde gerdeğe girmekten öncesi ile sonrası arasında ne fark vardır? Mâlikîlerin bu babta değişik birçok görüşleri vardır. Tahmin ederim ki bu da, İmam Mâlik'in feshi gerektiren delili kuvvetli veyahut zayıf gördüğüyle ilgilidir. Feshin delilini kuvvetli gördüğü zaman -delilde ister ittifak, ister ihtilâf edilmiş olsun- gerdeğe girilmezden önce de, sonra da fesheder. Feshin delilini zayıf gördüğü zaman ise, gerdeğe girmeden önce fesheder, sonra feshetmez. İmam Mâlik'in mezhebinde fasid olan evlenmelerde, evlenme feshedilmeden Ölüm vaki olduğu zaman miras hakkındaki ihtilâf da aynı açıdandır. İmam Mâlik, fasid olan bir evlilikte vaki olan boşanmada da, kâh delildeki ittifak ve ihtilâfı, kâh delilin kuvvet ve zayıflığına itibar etrniş-tir.

Evlenme bahsine dair sözlerimize burada son veriyoruz. Zira buraya kadar anlattıklarımız, bizim maksadımız için yeterlidir. [173]

[168] Nisa, 4/24.

[169] Müslim, Nikâh, 16/3, no: 1405.

[170] Ebû Dâvûd, Nikâh, 6/16, no: 2076.

[171] Buhârî, Buyu', 34/73, no: 2168.

[172] Buhârî, Şürût, 54/6, no: 2721; Müslim, Nikâh, 16/8, no: 1418.

[173] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/487-490.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın