Vitir namazı

1. Vitir Namazı

Vitir namazının -hükmü, keyfiyeti, vakti, vitir namazında kunut duası okunup okunmadığı ve vitir namazının hayvan sırtında kılınıp kılmamadığı mevzuları olmak üzere- bu namazla ilgili beş mevzuda ihtilâf etmişlerdir. Vitir namazının hükmü hakkındaki ihtilâfı, farz namazların sayısı hakkındaki ihtilâfı anlatırken anlattığımız için burada tekrarlamayacağız. [473]

A-Şekli:

Vitir namazının keyfiyeti hakkında tmam Mâlik «Vitir namazını üç rek'at olarak ve bu rek'atlann arasını -ikisini kıldıktan sonra selam verip diğerini ayrı bir selam ile kılmak sureti ile- ayırarak kılmak müstehabtır» demiştir, imam Ebû Hanife de vitir namazının üç rek'at olduğunu söylemişse de; «Bir selam ile kılınır» demiştir, İmam Şafii'ye göre ise, vitir namazı bir rek'at'tır. Ashab ve Tabiin'den de bu üç görüşten her birini söyleyen olmuştur.

Bu ihtilâfın sebebi, bu mevzuda varid olan hadislerin birbirleriyle çelişmesidir. Çünkü Hz. Aişe (r.a.)'nin hadisi ile sabittir ki Peygamber (s.a.s) Efendimiz geceleri onbir rek'at namaz kıîar ve bunlardan birini tek olarak kılardı [474].

İbn Ömer'den sabit olmuştur ki Peygamber (s.a.s) Efendimiz:

«Gece namazı ikişer ikiser rek'at'tır. Sabah vaktinin seni yakalayacağını gördüğün zaman, bir rek'at ile tekleştir» [475]buyurmuştur.

Müslim de Hz. Aişe (r.a.)'den «Peygamber (s.a.s) onüç rek'at namaz kılar ve beş rek'at'ının hiçbirinde oturmaz, sadece sonunda otururdu» diye rivayet etmektedir.

Ebû Dâvûd da Ebû Eyyûb el-Ensârî'den rivayet etmektedir İd Peygamber (s.a.s) Efendimiz,

«Vitir namazı her müslümana yüklenen bir vecibedir. Artık vitrini beş rek'at olarak kılmak isteyen öyle yapsın, üç rek'at'lı olarak kılmak isteyen Öyle yapsın, bir rek'at'lı kılmak isteyen bir rek'at'lı kılsın» [476]buyurmuştur. Ebû Dâvûd ayrıca, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in vitir namazını yedi rek'at de, beş rek'at de, dokuz rek'at de kıldığını rivayet etmektedir [477].

Ebû Dâvûd, Abdullah b. Kays'tan da «Hz. Âişe (r.a.)'ye: Rasûlullah (s.a.s) vitir namazını kaç rek'at kılardı? diye sordum. Hz. Âise (r.a.): Dört ile üç olarak, altı ile üç olarak, sekiz ile üç olarak ve on ile üç olarak kılardı» [478] diye rivayet etmektedir. îbn Ömer'in Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den rivayet ettiği hadis de «Akşam namazı gündüz namazlarının vitridir» [479] şeklindedir. '

Bunun için ulema da bu hadisler arasında tercih yolunu tutmuşlardır. «Vitir namazı bir rek'at'tır» diyenler, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in

«Sabah vakti olmasından korkarsan kıldıklarını bir rek'at daha kılmakla tekleştir» hadisi ile Hz. Âişe (r.a.)'nin «Rasûlullah (s.a.s) gece namazının son bir rek'at'ını tek kılardı» hadisini tercih etmişlerdir.

«Vitir namazı üç rek'at'tır ve bir selâm ile kılınır» diyenler ise, Ibn Ömer'in «Akşam namazı gündüz namazlarının vitridir» hadisinden başka, bu hadislerin hiçbiri ile ihticac edenıezler. Zira bu hadislerin hepsi tahyir (seçenek) ifâde ederler, ancak Ibn Ömer'in hadisi ile ihticac edebilirler, zira îmam Ebû Hanife «Bu hadiste akşam namazı vitir namazına teşbih edilmiştir. Teşbih ise, müşebbehte (benzetilen) bulunan vasfın müşebbehun bih'te (kendisine benzetilen) evleviyetle bulunmasını gerektirmektedir. Şu halde akşam namazı nasıl bir selam ile kılınan üç rek'at'lı bir namaz ise vitir namazı da bir selam ile kılınan üç rek'at'lı bir namazdır diyebiliriz» demiştir.

îmam Mâlik de «Bu hadislerden anlaşılmaktadır ki Peygamber (s.a.s) Efendirftfe daima çifter rek'at olarak kıldığı namazların sonunda bir tek rek'at da kılmıştır. Bu o demektir ki vitir namazının usûlü önce çift, sonra tek bir rek'at olarak kılmaktır ve tabiidir ki çift rek'atler de ikiden aşağı olamaz» demistir. Şu halde îmam Mâlik'e göre vitir namazı ya tek rek'at'la son bulan namazın son rek'at'ıdır, ya da sonunda tek rek'at bulunan namazın hepsidir. Çünkü sonunda tek rek'at geldiği için namazın hepsi de rek'at sayısı bakımından tektir. Bu görüşe, yukarıda geçen Abdullah b. Kays'ın hadisi de şehâ-det etmektedir. Zira bu hadiste, çift ve tek rek'atlerden meydana gelen namazlara vitir denilmiştir.

İmam Mâlik: «Vitir namazı bir rek'at olarak nasıl kılmabilir? Eğer önce bir şey kılınmamış ise bir rek'at neyi tekleştirmiş olur? Nitekim Peygamber (s.a.s) Efendimiz «Kıldıklarını bir rek'at daha kılmakla tekleştir» buyurmuştur» demiştir. İmam Mâlik'in bu sözü de onun, vitir namazının namazın son tek rek'at'ı olduğu inancında bulunduğunu göstermektedir. Çünkü bu sözün zahirinden, İmam Mâlik'in, şer'an tek sayının başka sayı ile tekleştirilmiş olan sayı olmayıp kendiliğinden tek olan sayı olduğu görüşünde bulunduğu anlaşılmaktadır. Zira ancak bu sayıdır ki başka sayılan da tekleştirir.

Bu mevzuda doğru olan şudur ki, bu hadislerin zahiri, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den rivayet olunduğu üzere vitir namazının keyfiyetinde bir ilâ dokuz rek'at arasında muhayyerlik ifade etmektedir. Ancak bir rek'at olarak kılmak istendiği zaman, önce çift rek'atlı bir namaz kılmanın şart olup olmadığı, incelemeye değer bir konudur. Bir yandan şart olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Peygamber (s.a.s) Efendimiz hep öyle yapmıştır. Bir yandan da şart olmadığını söyleyebiliriz. Çünkü Müslim'in rivayetine göre Peygamber (s.a.s) Efendimiz gece namazım bitirip sıra, kıldıklarını tekleştirmeğe gelince Hz. Âişe (r.a.)'yi uyandırır, o da kalkar kendisi ile birlikte, kalan bir rek'at'ı kılardı [480]. Zira bunun zahirinden anlaşılmaktadır ki Hz. Aişe (r.a.) sadece bir rek'at kılardı.

Müslim, ayrıca Hz. Aişe (r.a.)'den «Peygamber (s.a.s) vitir namazını dokuz rek'at olarak kılardı ve sekiz ile dokuzuncu rek'atlanndd oturur, fakat selamı ancak dokuzuncu rek'at'ta verirdi. Selam verdikten sonra iki rek'at da oturarak kılar di ki toplam olarak on üç rek'at kılmış olurdu. Fakat son zamanlarda yaşlanıp şişmanlamaya başlayınca bunu yedi rek'at'a indirmişti ki bu sefer de, altı ve yedinci rek!atlarında oturur ve yedinci rek'at'ta selam verirdi. Selam verdikten sonra yine iki rek'at oturarak kılardı ki toplam olarak, dokuz rek'at kılmış olurdu» [481]diye rivayet etmektedir.

Bu hadis, tek rek'at'ı çift rek'atlardan sonra kılmanın şart olmadığı ve üç rek'at'a da vitir denildiği görüşünde olanlara delil olabilir. Ebû Davud'un Übey b. Ka'b'tan «Peygamber (s.a.s) vitir namazında A'lâ, Kâfirûn ve İhlâs sûrelerini okurdu» [482] mealinde rivayet ettiği hadis de bu hususta delildir. Hz. Aişe (r.a.)'den de bu mealde bir hadis rivayet olunmuştur. Ancak Hz.Âişe (r.a.) «Peygamber (s.a.s), üçüncü rek'at'ta İhlâs ve Muavvizeteyn sûrelerini okurdu»[483] demiştir. [484]

B- Vakti:

Vitir namazının vaktine gelince: «Ulema, yatsı namazı ile fecrin sökmesi arası vitir namazının vaktidir» demişlerdir. Çünkü bu hususta Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den gelen birçok rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerin en sabit olanlarından biri, Müslim'in Ebû Nadre el-Avfî yolu ile Ebû Sa-id'ten getirdiği rivayettir.

Buna göre Ebû Saİd «Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e namazının vaktini sorduk. O da: Vitir namazı sabah olmazdan Öncedir' buyurdu» [485] demiştir.

Ancak fecirden sonra vitir namazının kılınıp kıhnamadığı hususunda ihtilâf etmişlerdir.

Kimisi «Caiz değildir» kimisi «Sabah namazı kılmmadıkça caizdir» demiştir. Birincisini, îmam Ebû Hanife'nin iki arkadaşı îmam Ebû Yusuf ile îmam Muhammed b. Hasan, ikincisini de, îmam Mâlik ile İmam Şâfıi söylemişlerdir.

Bu ihtilâfın sebebi, ashab-ı kdram'ın ameli ile bu hususta varid olan hadislerin birbirlerine uymamasıdır. Çünkü yukarıda geçen Ebû Nadre hadisi gibi- sabah namazından sonra kılınmasının caiz olmadığı anlaşılmaktadır. Hatta Ebû Huzeyfe el-Adevî'nin hadisi bu hususta nass'tır. Ebû Davud'un rivayet ettiği şu hadiste Peygamber (s.a.s) Efendimiz

«Cenâb-ı Hak vitir namazını yatsı namazından fecrin doğmasına kadar olan zaman içinde kılmanızı buyurmuştur» [486] demiştir.

Usul uleması da «(kadar diye terceme ettiğimiz) ilâ kelimesi gaye ve nihayet mânâsında kullanıldığı zaman bu kelimeden sonra gelen kelimenin medlulü ondan önceki kelime medlulünün hükmüne tabi değildir» demişlerdir. Bu, sabah vakti vitir namazının kılınabildiği vaktin hükmüne tabi değildir demektir. Yani sabah namazı vaktinde vitir namazı kılınamaz. Hadisten bu mânânın anlaşılması her ne kadar delilü'1-hitab yolu ile ise de, bu delilü'I-hitab, delâleti ittifak ile kabul edilen delilü'l-hitab'm çeşitlerinden biridir.

"Tan yerinde, beyaz iplik siyah iplikten sîzce ayırt edilinceye kadar yiyin, için; sonra orucu geceye kadar tamamlayın" [487] âyet-i kerimesinin delilü'l-hitab'ı ile gecenin oruç hükmüne tabi olmadığını ittifakla söylemeleri gibi. Hadislere uymayan, ashab-ı kiram'ın ameline gelince: Çünkü rivayet olunduğuna göre îbn Mes'ud, îbn Abbas, Ubâde b. Sâmit, Huzeyfe, Ebû Derdâ ve Hz. Âişe (r.a.) fecirden sonra ve sabah namazından önce vitir namazını kılarlardı. Diğer ashabtan herhangi birinin de bunlara bu hususta muhalefet ettiği rivayet olunmamıştır.

Kimisi «Diğer ashabın onlara muhalefet etmeyişi icma1 sayılır» demiştir. Halbuki bu yanlıştır. Çünkü bir kimsenin herhangi bir şeyi söyleyip de başkalannın susup ona karşı ses çıkarmamaları, onlar da o şeyi söylüyorlar demek değildir. Kaldı ki ashab arasında sözle de onlara muhalefet eden olmuştur.

Bu hadisleri rivayet eden ashabın, bu hadisleri rivayet etmeleri onlar...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın