Velinin evlendirmekten kaçınması

4. Velinin Evlendirmekten Kaçınması:

Bütün ulema müttefiktirler ki kadın, kendi emsalinin mehri kadar bir mehirle kefâetli bir kimseye istekli olursa -babası dışında- hangi velisi onu evlendirmekten kaçınırsa, kadın işini hakime götürür ve hakim onu evlendirir. Baba hakkında ise, Mâliki uleması ihtilâf etmişlerdir. Ulema bu ittifaktan sonra, bu konuda muteber olan kefâetin mahiyetinde ve kadının emsalinin mehri de kefâetten sayılıp sayılmadığında ihtilâf etmişlerdir. Ulema ayrıca, kadının mücbir olan, yani kendisine danışmak zorunda olmayan velisi onu kefâetsiz bir kimseyle evlendirdiği zaman, kabul etmek zorunda olmadığında da müttefiktirler. Mücbir veli de -yukarıda geçtiği üzere- baliğ olmayan bakire kızın babasıdır. Baliğ olan veyahut küçük ve fakat dul olan kızın babası ile vasisinin mücbir olup olmadığında ihtilâf vardır.

Kefâete gelince: -îmam Muhammed b. Hasan Şeybânî'den rivayet olunan bir kavil dışında- bütün ulema dindarlığın kefâetin şartlarından biri olduğunda müttefiktirler. O halde eğer bir baba, kızını içki içen ya da kumar oynayan, kısacası fasık olan bir kimseyle evlendirirse, kız bu nikâhı kabul etmek zorunda değildir ve hakim onları birbirinden ayırır. Mâlikî mezhebinde bu hususta ihtilâf yoktur. Malı haram olan veyahut ikide bir talak ile yemin eden kimse de Öyledir. Baba kızını böyle bir kimse ile de evlendirdiği zaman kız kabul etmeyebilir. Fakat soy, hürriyet, zenginlik ve sağlık da kefâetten midir, değil midir diye ihtilâf etmişlerdir. İmam Mâlik'ten gelen meşhur rivayete göre Arap soylu bir kızı Arap olmayan kimse ile evlendirmek caizdir, îmam Mâlik, Cenâb-ı Hakk'ın (c.c), "Allah katında en şerefliniz, en çok takva sahibi olanınizdır" [45] âyet-i kerimesi ile ihticac etmiştir. Süfyan Sevrî ile İmam Ahmed ise, «Arap soyundan olan bir kız Arap olmayan bir kimse ile evlendirilemez» demişlerdir. İmam Ebû Hanife de, «Kureyşî olan bir kız Kureyşîlerden başka ve Arap olan kız da Araplardan başka bir kimse ile evlenmeye icbar edilemez» demiştir.

Bu ihtilâfın sebebi, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in,

«Kadın ile dindarlığı, güzelliği, zenginliği ve soy üstünlüğü için evlenilir. Dindar olanı kaçırma ki, elin bol olsun» [46]hadisinin anlamında ihtilâf etmeleridir. Kimisi bu hadisten, Peygamber (s.a.s) Efendimiz, «Dindar olanı kaçırma» buyurduğu için, «Kadında dindarlıktan başka bir vasıf aranmamalıdır» mânâsını anlamış, kimisi de güzellikten başka, hadisteki diğer vasıfları da, yani soy üstünlüğü ile zenginliği de aynı mânâda görmüştür. Zira güzelliğin kefâetten olmadığı hakkında icma' vardır. Nikâhın hastalıklarla bo-zulabileceğini söyleyenler, sağlığı da kefâetten saymışlardır. Buna göre güzellik de bu yönden kefâetten sayılabilir. Babanın, bakire olan kızını -ona danışmaksızın- kızı beslemeye gücü yetmeyen bir kimse ile evlendirmesi halinde kızın, nikâhını bozabileceği hususunda Mâlikî uleması müttefiktirler. Şu halde İmam Mâlik'e göre zenginlik de kefâettendir. îmam Ebû Hanife ise bunu benimsemez.

Hürriyete gelince: Mâlikî uleması hürriyetin de kefâetten olduğunda müttefiktirler. Çünkü, «Cariye köle ile evli iken azadlandığinda nikâhını feshedebilir» [47]diye sabit bir hadis vardır.

Mehr-i Misl'e gelince: İmam Mâlik ile İmam Şafii'nin ikisi de mehr-i misi'in kefâetten olmadığını, herhangi bir babanın, bakire olan kızını emsalinin mehrinden az bir mehirle evlendirebileceğini ve reşid olan dul kadının, emsalinin mehrinden az bir mehre razı olduğu zaman hiçbir velinin bu hususta söz hakkına sahip olmadığını söylemişlerdir. İmam Ebû Hanife ise,

«Mehr-i Misi kefâettendir» demiştir.

Baba hakkındaki bu ihtilâfın sebebi, «Baba, bakire olan kızının mehrinde indirim yapabilir mi, yapamaz mı?» diye ihtilâf etmeleridir. Reşid olan dul kadın hakkındaki ihtilâfın sebebi de, «Reşid olan dul kadın -diğer mali tasarruflarında olduğu gibi- mehrinin miktarını belirtmekte de velayet altından çıkar mı, çıkmaz mı?» diye ihtilâf etmeleridir. Zira mehir de nikâhın bir tamamlayıcısıdır. Nikâhın sıhhati ise velinin iznine bağlıdır. Bu duruma göre bunu, velayeti şart koşmayanlardan çok, şart koşanlar demeliydiler. Fakat tam tersine olmuştur.

Velayetin ahkâmı ile ilgili olarak meşhur bir mes'ele daha vardır. O da «Veli, velayet altındaki kadınla evlenebilir mi, evlenemez mi?» meselesidir. İmam Şafii veliyi de, hakim ile şahide kıyas ederek, «Hakim nasıl kendisi için hüküm ve şahid de kendisi için şahidlik edemiyorsa, veli de velayeti altındaki kadınla evlenemez» demiştir. îmam Mâlik ise bunu caiz görmüştür. Fakat îmam Mâlik için, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Ümmü Seleme ile velisiz olarak -zira o zaman Ümmü Seleme'nin oğlu küçüktü- evlendiğine ve Saflyye'yi de azadlayıp bunu ona mehir yaptığına dair olarak rivayet olunan [48] iki hadisten başka, herhangi bir hüccet bilemiyorum. İmam Şafii'ye göre Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in evlenmelerinde asıl, bu evlenmelerin onun hususiyetlerinden olmalarıdır. Zira bu konuda onun birçok hususiyetleri vardır. Fakat İmam Şafii sultanın, velayeti altındaki bir kadınla evlenip evlenemeyeceği hakkında değişik görüşlerde bulunmuştur. [49]

[45] Hucurât, 49/13.

[46] Buharı, Nikâh, 67/15, no: 5090; Müslim, Radâ, 17/15, no: 1466.

[47] Müslim, M, 20/2, no: 1504.

[48] Buharı, Nikâh, 67/13, no: 5086.

[49] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/431-433.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın