Velâ

157. Velâ.[45]

Bu konunun ana kaideleri mesabesinde olan birtakım meşhur mes'elele-ri vardır. [46]

1.Velâ Hakkının Sahibi:

Peygamber Efendimizin Berire adındaki cariye hakkında buyurduğu rivayet olunan,

«Velâ hakkı ancak azatlayanındır» [47] hadisi sabit olduğu için ulema, kölesini kendi adına azatlayan kimse, köle üzerinde velâ hakkına sahip olur. Yani eğer kölenin varisi bulunmazsa, kendisi kölenin varisi olur, kölenin varisi bulunur da, terekenin tamamı varise kalmıyorsa, kendisi kölenin asabesi olup terekeden geri kalanı kendisine düşer, diye müttefik iseler de, kölesini başkası adına azatlayan kimse hakkında ihtilaf etmişlerdir.

imam Mâlik «Eğer kişi kölesini başkası adına azatlarsa, köle kimin adına azatlanmış ise, velâ hakkı da o kimsenin olup azatlayanm değildir» demiştir. İmam Ebû Hanife ile imam Şâfıî ise, «Eğer köle sahibi kölesini başkası adına azatlarken, o başkasının sözü ile ve onun bilgisi dahilinde azatlarsa, velâ hakkı o kimsenin olur. Eğer ondan habersiz olarak azatlarsa, velâ hakkı kendisinin olur» demişlerdir. Hanefilerle Şâfiîlerin dayanağı, yukarıda geçen

«Velâ hakkı azatlayanındır» hadisinin zahiri «Velâ da nesebin bir parçası gibidir» [48] hadisidir. Derler ki: Hür olan bir kimseye, izni bulunmaksızın nasıl bir nesep katılmıyorsa, velâ da öyledir. Hanelilerle Şafiîler aklî yönden de, «Köle azatlandığı zaman sahibinin mülkünden çıktığı için velâ hakkının sahibine ait olması lâzım gelir. Nitekim kölesini kendi adına azatladığı zaman velâ hakkının kendisine ait olması, kölenin mülkten çıktığı içindir» diye delil getirmişlerdir, îmam Mâlik ise «Kişi, kölesini başkası adına azatladığı zaman, onu o başkasına hibe etmiş gibi olur. Bunun için azatlayan onun vekili hükmündedir» demiştir.

îmam Mâlik'e göre, bir kimse eğer kölesine, «Sen, Allah rızası ve müslümanlar için hürsün» derse, o kölenin velâsı Devlete ait olur. Diğerleri ise, «Kölenin sahibi kölesini azatlarken böyle de dese, kölenin velâsı kendisine aittir» demişlerdir. [49]

[45] Velâ: Bir kimsenin, bir köle veyahut cariyeyi azaüadjğı için o köle veya cariyenin varisleri bulunmadığı halinde ona varis olma hakkıdır. Yukanda geçtiği üzere mirasın sebeb-leri üç olup biri akrabalık, biri evlilik, biri de velâdır. (Mütercim)

[46] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/159.

[47] Buhârî, Ferâid, 85/19, no: 6754; Müslim, Itk, 20/2, no: 1504.

[48] Şafiî, Müsned, 2/72, no: 237.

[49] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/159-160.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın