Vasiyet kitabı

52. VESAYÂ (Vasiyetler) KİTABI

Bu bahse ilişkin kokuşmamız iki bölümden ibaret olup, birinci bölüm vasiyyetin rükünleri, ikinci bölüm de hükümleri hakkındadır. Biz yalnız bunlarla ilgili olan meşhur mes'eleleri ele alacağız. [1]

153. Vasiyyetin Rükünleri

Vasiyyetin rükünleri -vasiyyet eden ve edilen kimselerle vasiyyet etmek ve vasiyyet olunan şey olmak üzere- dörttür. [2]

1. Vasiyyet Ederi:

Fukahanın tümü, her mülk sahibinin -eğer mülkü kesin ise- vasiyyet edebildiğinde müttefiktirler. İmam Mâlik'e göre, sevap ve iyilik mefhumunu düşünebilen sefih ve çocuğun da vasiyyeti geçerlidir. îmam Ebû Hanife ise, «Henüz ergenlik çağına varmayan çocuğun vasiyyeti geçerli değildir» demiştir, imam Şafiî'den ise, her iki görüş de rivayet olunmuştur. Gayri müsli-min vasiyyeti de, eğer haram olan bir şeyi vasiyyet etmezse -fukahaya göre-geçerlidir. [3]

2. Vasiyyet Edilen:

Peygamber Efendimiz,

«Varise vasiyyet olamaz» [4] buyurduğu için bütün fukaha, terekede hissesi bulunan kimseye vasiyyet geçerli değildir, diye müttefik iseler de, yabancılara vasiyyet caiz midir, değil midir diye ihtilaf etmişlerdir. Cumhura göre, mekruh olmakla beraber caizdir. Hasan Basrî ile Tavus ise, «Yabancılara edilen vasiyyet, akrabaya reddolunur» demişlerdir, ki îshak da buna katılır.

Bunların dayanağı "Vasiyyet, ana-baba ve akrabaya yapılır" [5] âyet-: kelimesidir. Zira mübtedamn başında ta'rif edatı bulunduğu zaman hasır (daraltma) ifade eder. Buna göre âyetin türkçe meali, «Vasiyyet yalnız ana baba ile akrabalara olur» şeklindedir. Cumhur da, îmrân b. Husayn'nın «Bir adamın altı tane kölesi vardı. Ölüm hastalığında her altısını da azatladı. Halbuki bu kölelerden başka malı yoktu. Bunun için Peygamber Efendimiz köleler arasında kura çekti. Kura iki köleye isabet etti. Geri kalan dört tanesi ise, eskisi gibi köle kaldılar» [6] mealindeki meşhur hadisine dayanmıştır. Zira ölüm hastalığında azatlama da vasiyyet gibidir. Köleler ise, efendilerinin akrabası değillerdir.

Fukaha -yukarıda söylediğimiz gibi- diğer varislerin rızası bulunmazsa, herhangi bir varise edilen vasiyyetin geçerli olmadığında müttefik iseler de, varislerin razı olmaları halinde geçerli midir, değil midir diye ihtilaf etmişlerdir. Cumhur «Geçerlidir» demiş ise de, Zahirîlerle Müzenî'ye göre geçerli değildir.

Bu.ihtilafın sebebi, varise vasiyyet etme yasağı, bir sebebe dayanır mı, yoksa taabbüd müdür diye ihtilaf etmeleridir. «Taabbüdtür» diyenler, diğer varislerin razı olmaları halinde de. geçerli olmadığını benimsemişlerdir. «Yasağın sebebi, varisler arasında eşitsizliğe meydan vermemektir» diyenler ise, diğer varislerin razı oldukları zaman geçerli olduğunu söylemişlerdir.

Fukaha, ölüye edilen vasiyyetin cevazında da ihtilaf etmişlerdir. Cumhur «Eğer vasiyyet eden kimse henüz ölmemişken vasiyyet ettiği adam ölürse, vasiyyet bozulur» demiş ise de, kimisi «Bozulmaz» demiştir.

Fukaha bunun gibi, vasiyyet sahibini bile bile veyahut yanlışlıkla öldüren kimse hakkında da ihtilaf etmişlerdir.

Bu babın bir fer'i daha vardır. O da «Eğer bir kimse varislerinden muvafakat alarak herhangi bir varisine bir şey vasiyyet ettikten sonra ölürse, kendisine izin veren Varisleri verdikleri izinden dönebilirler mi, dönemezler mi?» mes'elesidir. Kimisi «Dönebilirler», kimisi «Dönemezler», kimisi de «Eğer kendisine izin verenler aile fertleri ise, yani kendisi tarafından beslenen kimseler ise, dönebilirler, yoksa dönemezler» diyerek ayırım yapmıştır. Bu her üç görüş de Mâliki uletnasınındır. [7]

[1] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/117.

[2] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/119.

[3] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/119.

[4] Tayâlisî, 2/117) no: 2407; Ebû Dâvûd, Vesâyâ, 12/6, no: 2870.

[5] Bakara, 2/180.

[6] Müslim, Eyman, 27/12, no: 56.

[7] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/119-120.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın