Sayfayı Yazdır - Toprak kiralama

A- Toprak Kiralama:

Tarlaları kiraya vermenin cevazı hakkındaki ihtilâf çok büyüktür.

Kimisi tarlaların kiraya verilmesini kesinlikle caiz görmemiştir. Fakat bunların sayısı azdır ve Tavus ile Ebû Bekir b. Abdurrahman bunlardandırlar. Cumhur ise cevazını benimser.

Fakat ne ile kiraya vermek caizdir, neyle caiz değildir diye ihtilaf etmişlerdir.

Kimisi «Paradan başka bir şeyle kiraya vermek caiz değildir» demiştir ki bu, Rebia ile Said b. el-Müseyyeb'in görüşüdür. Kimisi «Yiyecek maddeleri ve aynı tarladan -ister yiyecek maddesi, ister başka şey olsun- çıkan üründen başka, her şeyle kiraya vermek caizdir» demiştir. îmam Mâlik ile ta-biîerinin çoğu bu görüştedirler. Kimisi «Tarlaları yalnız, yiyecek maddesi olmayan şeylerle kiraya vermek caizdir» kimisi de «Tarladan çıkan yiyecek maddesi dışında, her şeyle kiraya vermek caizdir» demiştir. Bu da Salim b. Abdullah ile diğer mütekaddimlerin görüşüdür. îmam Şafiî de buna katılır, imam Mâlik'in Muvatta'daki sözünün zahirinden de, bu anlaşılmaktadır. Kimisi de hiçbir şeyi istisna etmeyerek, «Her şeyle ve tarladan çıkan her ürünle kiraya vermek caizdir» demiştir. îmam Ahmed, Süfyan Sevrî, Leys b. Sa'd, îmam Ebû Hanife'nin iki arkadaşı îmam Ebû Yûsuf ile îmam Muhammed, îbn Ebî Leylâ, Evzâî ve bir cemaat da bu görüştedirler.

Tarlaları hiçbir şeyle kiraya vermenin caiz olmadığını söyleyenlerin delili, îmam Mâlik'in muttasıl bir sened ile Râfi b. Hadic'ten rivayet ettiği, «Peygamber Efendimiz tarlaları kiraya vermeyi yasak etti» [8] mealindeki hadistir. Bunlar bu hadisin umumuna dayanarak, ravinin hadisi rivayet ederken tahsis edişine iltifat etmemişlerdir. îmam Mâlik'in rivayetine göre, hadisi Rafi'den dinliyen Hanzale, «Râfi' b. Hadic'e 'Tarlaları para ile de kiraya vermek caiz değil midir?' diye sordum. Bana 'O zaman bir sakıncası yoktur' diye cevap verdi» demiştir. Bu hadisi Râfı'den aynca rivayet eden îbn Ömer de hadisin umumunu tutmuştur. Zira daha önce tarlalarını kiraya verirken, Râfı'den bu hadisi işittikten sonra tarlalarını kiraya vermekten vazgeçmiştir. Bu da, «Hadisin umumu, ravinin sözü ile hâss olamaz» diyenlerin görüşüne dayanmaktadır. Râfi' b. Hadic babasından da, Peygamber Efendimiz'in tarlaları kiraya vermeyi yasak ettiğini rivayet etmiştir. Ebû Ömer b. Abdilberr, «Tarlaları kiraya vermeni-n caiz olmadığını söyleyenler, Damre'nin İbn Şev-zeb'den, îbn Şevzeb'in Mutarrif ten, Mutarrifin Atâ'dan, Atâ'nın da Câbir (r.a.)'den rivayet ettiği 'Peygamber Efendimiz bize verdiği bir hutbesinde,

'Kimin bir tarlası varsa, o tarlasını ya kendisi eksin, ya ektirsin, kiraya vermesin' buyurdu1 [9]hadisi ile de ihticac etmişlerdir» demiştir. Tarlaların kiraya verilmesini caiz görmeyenlerin delil olarak gösterdikleri hadisler, aşağı yukarı bunlardır. Bunlar, görüşlerini mantıkî yönden de, savunmuşlardır; «Çünkü tarlaları kiralamakta garar vardır. Zira tarlada ekilen şeyin -yangın, kuraklık, dolu ve sel gibi- afetlere uğrayıp yok olması mümkündür. O zaman kişi tarladan hiçbir menfaat görmediği halde kirasını vermiş olur».

(Kadı -îbn Rüşd- diyor ki): Tarlalan kiraya vermenin yasak edilmesinin sebebi, umumî menfaat düşüncesidir. Zira ister tarla, ister su olsun, ikisi de, herkes onlardan faydalansın diye mebzul bir şekilde yaratılmışlardır demek de mümkündür.

Tarlalan paradan başka bir şeyle kiraya vermenin caiz olmadığını söyleyenler de, Tank b. Abdurrahman'ın Said b. el-Müseyyeb tarikiyle RâfT.b. Hadic'ten rivayet ettiği «Peygamber Efendimiz,

'Ancak üç kişi ekin ekebilirler. Biri, tarlası bulunan kimsedir. Bu adam kendi tarlasını eker. Biri, kendisine bir tarla bağış olarak verilen kimsedir. Bu adam da kendisine verileni eker. Biri de, altın ve gümüş ile tarla kiralı-yan kimsedir' [10] hadisine dayanmışlardır. Bunlar derler ki: Bu hadisin hükmü üzerinden geçmek caiz değildir. Zira diğer hadislerin hepsi mutlak iken, bu hadis mukayyedtir. Mutlakı ise mukayyede hamletmek vacibtir.

Tarlalan yiyecek maddelerinden başka, her şeyle kiraya vermenin caiz olduğu görüşünde olanlann delili de, Ya'la b. Hakem'in Süleyman b. Yesar tarikiyle Râfi' b. Hadic'ten Peygamber Efendimiz'in buyurduğunu rivayet ettiği,

«Kimin bir tarlası varsa, onu ya kendisi eksin, ya kardeşine ektirsin. Onu üçtebir, dörttebir veyahut miktarı belli bir yiyecek maddesiyle kiraya vermesin» [11]hadisidir. Bunlar «Peygamber Efendimiz'in yasak ettiği MUHÂKALE'nin mânâsı budur» demiş ve Said b. el-Müseyyeb'in hadisini [12] merfu1 olarak rivayet etmişlerdir, ki bu hadiste [13] Münâkale Tarlayı buğday ile kiraya vermektir' diye açıklanmıştır. Bunlar aynca, «Çünkü tarlayı yiyecek maddeleriyle kiraya vermek, yiyecek maddesini yiyecek maddesiyle veresiye satmak kabilinden olur» demişlerdir.

Tarlalan ne yiyecek maddeleri ile, ne de tarladan çıkan herhangi bir ürünle kiraya vermenin caiz olmadığı görüşünde olanlann, yiyecek maddeleri ile kiraya vermenin caiz olmadığına dair delilleri, yiyecek maddeleri ile kiraya vermenin caiz olmadığını söyleyenlerin delilidir. Tarladan çıkan herhangi bir ürünle kiraya vermenin caiz olmadığına dair delilleri de, Peygamber Efendimiz'in rivayet olunan MUHÂBERE'yi yasak edişidir. Derler ki:

Muhabere, tarlayı tarladan çıkan ürünle kiraya vermektir" -yukarıda söylediğimiz üzere- imam Mâlik ile tabilerinin görüşüdür.

Tarlaları istisnasız olarak her şeyle kiraya vermenin caiz olduğunu söyleyenler de, «Çünkü tarlayı herhangi bir şeyle kiraya vermek -diğer menfaat-lar gibi- bilinen bir menfaati, bilinen bir şeyle kiraya vermektir. Şu halde, diğer menfaatlann herhangi bir şeyle kiraya verilmesi nasıl caiz ise, tarlaları da herhangi bir şeyle kiraya vermenin caiz olması lazım gelir» demişlerdir. Herhalde bunlar, Râfl b. Hadic'ten rivayet olunan hadisleri zayıf görmüşlerdir.

Zira Salim b. Abdullah ile başkalarından rivayet olunduğuna göre bunlar, Râfî'nin hadisini rivayet ederlerken, «Râfi'nin kendisi kiralardı» demişlerdir. Ayrıca bunlar, «Rafî'den gelen rivayetlerden biri -Buhârî'nin zabtına göre- 'Biz, Medineiiler arasında en çok arazi sahibi olanlardan idik. Herkes tarlasını (Şu parça bana, şu kıt'a da sana olsun) diye kiraya verirdi. Çok defa burası mahsul verirdi de öbür taraf bitirmezdi (ve hakkı zayi olurdu). Bunun için Peygamber Efendimiz, tarla sahiplerine bu çeşit kiralamayı yasak etti» [14]şeklinde varit olduğu için, diğer rivayetleri de buna hamletmek gerekir» demişlerdir.

Tarlaları, tarladan çıkan mahsulün bir kısmı ile kiraya vermenin caiz olmadığını söyleyenlere gelince: Bunlar da hem aklî, hem naklî delillere dayanmışlardır. Nakli delilleri, Peygamber Efendimiz'in MUHABERE'yi yasak ettiğine dair yukarıda geçen hadis ile, Zahîr b. Nâfı tarikiyle Râfi' b. Ha-dic'den rivayet olunan «Amcam Züheyr b. Râfi', 'Biz Rasûlullah (s.a.s.) bize kolay gelen bir işi yasak etti' dedi. Ben de Rasûlullah (s.a.s.)'in söylediği söz muhakkak bir gerçektir' dedim. Amcam, 'Rasûlullah (s.a.s.) bir kere beni yanına çağırdı. Konuşma arasında bana,

'Tarlalarınızı ne şekilde işletiyorsunuz?' diye sordu.

Ona, 'Tarladan gelen mahsulün dörttebiri ile, hurmadan, arpadan vesk denilen ölçekler mukabilinde kiraya veririz' dedim. Bana,

'Ey müminler! Sakın öyle yapmayınız. Tarlalarınızı ya kendiniz ekiniz, ya başkasına ektiriniz, ya da boş bırakınız' buyurdu» [15]mealindeki hadistir. Bu hadisin sıhhatinde de iki muhaddis, îmam Buhârî ile Müslim ittifak etmişlerdir.

Tarlaları, tarladan çıkan mahsulün bir kısmı ile kiraya vermenin caiz olduğunu söyleyenler de, Abdullah b. Ömer'den geldiği sabit olan, «Peygamber Efendimiz, Hayber arazisinden çıkan meyvadan ve ekinden her mahsulün yansı Hayber ahalisine ait olmak üzere ekip biçmesini onlara verdi» [16] mealindeki hadise dayanmışlardır. Bunlar derler ki: Bu hadis Râfi'nin bütün hadislerinden daha kuvvetlidir. Zira Râfi'nin hadisleri metin ve ifade şekli bakımından birbirlerini tutmuyor. Râfi'nin hadisleri şayet sahih de olsalar, bu hadisleri -Buhârî ile Müslim'in tbrı Abbas'tar. getirdikleri «Peygamber Efendimiz tarlaları kiraya vermeyi yasak etmedi. Fakat,

'Herhangi birinizin, toprağım mümin kardeşine kirasız ekime vermesi, kendisi için kira olarak belli bir şeyi almaktan daha hayırlıdır' buyurdu» [17]mealindeki hadisin delaletiyle- hürmete değil, kerahete hamledeceğiz. Bunlar aynca şunu da derler: Peygamber Efendimiz tarafından Yemen'e gönderilen Muaz b. Cebel, Yemen'e vanğı zaman Yemen halkı tarlalannı tarladan çıkan mahsulün bir kısmı ile kiraya verdikleri halde Muaz (r.a.), onlan bundan menetmemiştir [18],

[8] Mâlik, Kirau'l-Ard, 34/1, no: 1.

[9] Nesâî, 7/37. .

[10] Ebû Dâvûd, Buyû\ 17/32, no: 3400; Tahâvî, Şerhu'l-Meâni'l-Âsâr, 4/106.

[11] Müslim, Buyu, 21/18, no: 1548; Ebû Dâvûd, Buyu', 17/32, no: 3395.

[12] Mâlik, Buyâ\ 31/13, no: 25.

[13] Buhârî, BuyÜ 34/82, no: 2186; Müslim, Buyu', 21/17, no: 1546.

[14] Buhârî, Hars, 41/12, no: 2331; Müslim, Buyu', 21/19, no: 1546.

[15] Bühârî,//arj,41/l8,no: 2339; Müslim,5«y«", 21/18, no: 1548.

[16] Buhârî, Hars, 41/8, no; 2329; Müslim, Musâkât, 22/1, no: 1551; Ebû Dâvûd Buyu1.. 17/35, no: 3409.

[17] Buhârî, Hars, 41/10, no: 2330; Müslim, Buyû\ 21/21, no: 1550.

[18] Tahâvî, Şerhu Meâni'l-Âsâr, 4/114.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 09 Şubat 2011, 16:55:29