Sayfayı Yazdır - Tarife ve numuneye dayalı satış

a- Tarife ve Numuneye Dayalı Satış:

Satılan mallar iki çeşit olup birinci çeşidi hazır olan ve görülen mallardır ki, bu çeşit malların satılabildiğinde ihtilâf yoktur. İkinci çeşidi de hazır olmayan veyahut görülemeyen mallardır. İşte bu çeşit mallardır ki ulema satılabildiğinde ihtilâf etmişlerdir. Kimisi «Hazır olmayan bir mal -tarif edilsin, edilmesin- hiçbir zaman satılamaz» demiştir. İmam Şafii'nin iki kavlinden en meşhuru ve tabiler tarafından benimsenen görüşü budur. İmam Mâlik ile Medine fukahasının çoğu ise, «Hazır olmayan bir mal -eğer görülmediği süre içinde şeklinin değişmesinden korkulan tipten değilse- evsafını söylemek suretiyle satılabilir» demişlerdir. İmam Ebû Hanife de «Hazır olmayan bir malı -tarif etmeden de- satmak caizdir. Ancak şu var ki alıcı onu gördüğü zaman beğenmezse, satın almaktan cayabilir» demiştir. Hanefilere göre tarif üzerine yapılan satışın sıhhati için, satılan şey görüldüğü zaman, edilen tarif doğru da çıksa cayabilmenin şart koşulması gerekir. İmam Mâlik'e göre ise, eğer görüldüğü zaman tarife uygun çıkarsa, satış kesinlesin îmam Şafii'ye göre de -tarife uygun çıksın, çıkmasın- satış fasiddir. Kimisi de «İmam Mâlik'in mezhebinde hazır olmayan bir mal -görüldüğü zaman cayabilmek şartıyla- tarif edilmeden de satılabilir. İmam Mâlik'den yazılı olarak gelen rivayet böyledir» demiş ise de Abdülvehhab bunu yadırgayarak, «Bu, bizim usulümüze aykırıdır» demiştir.

Bu ihtilâfın sebebi, kişinin evsafını dinlediği şeyi tanımasının, gözü ile gördüğü şeyi tanımasından az olması, o şeyin satılmasını caiz kılmayacak kadar o şey hakkında bilgisizlik sayılır mı, sayılmaz mı dolayısıyla o şeyin o kimseye satışı garan çok olan satışlardan olur mu, olmaz mı diye ihtilâf etmeleridir. İmam Şafii, bu satışı garan çok. olan, İmam Mâlik de, az olan satışlardan görmüştür. îmam Ebû Hanife ise, «Alıcı aldığı şeyi görmemiş olsa bile, eğer onu gördüğü zaman cayabileceğim şart koşarsa, bu satışta -ne az, ne de çok- garar yoktur» demiştir. İmam Mâlik «Kişinin, evsafını dinlemediği herhangi bir şey hakkındaki bilgisizliği, o şeyi satın alabilmesine mani değildir» demiştir. İmam Mâlik'in mezhebinde, satılan malın hazır olmadığı ya da açılıp bakılmasında zorluk bulunduğu veyahut ikide bir açıp bakmakta bozulmasından korkulduğu zaman, tarif edilmesinin görülmesi yerine geçtiğinde ihtilâf yoktur. Bunun içindir ki îmam Mâlik, alıcıya numunesi gösterilen malın satışını caiz görmüş de kınından çekilip bakılmayan silahın ve bohçası açılıp yoklanmayan elbisenin satışım caiz görmemiştir. îmam Ebû Hanife, Said b. el-Müseyyeb'ten rivayet- olunan, «Peygamber (s.a.s) Efendi-miz'in ashabı derlerdi ki: Osman b. Affan ile Abdurrahman b. Avf dan hangisinin alım-satımda daha kurnaz olduğunu öğrenmek için birbirleriyle alışveriş etmelerini merak ederdik. Nihayet bir gün Abdurrahman b. Avf, Osman b. Affan'dan, kırk bin veyahut dörtbin dirham değerinde olan bir tarlası ile bir at satın aldı..» mealindeki habere dayanmıştır. Bu haberde hazır olmayan bir malın -tarif edilmeden- satıldığı anlatılmaktadır. İmam Ebû Hanife'ye göre hazır olmayan malın satışında malın cinsini beyan etmek şarttır.

Tarif üzerine veyahut görüldüğü zaman cayabilme şartıyla yapılan şanslarda bir başka garar daha bulunmaktadır ki o da, satılan malın, satış anında mev-cud olup olmadığının bilmmeyişidir. Bunun içindir ki, hazır olmayan malların şansında, malın, yakın bir geçmişte görülmüş olmasını şart koşmuşlardır. Meğer -tarla gibi- değişmesinden korkulmayan bir şey ola.. Bu yüzdendir ki îmam Mâlik de, yakın bir geçmişte, yani değişmesinden endişe edilecek kadar uzak olmayan bir zaman önce görülmüş olan bir malın satışım caiz görmüştür. [74]

[74] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/189-191.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 22 Şubat 2011, 16:40:07