Şirket kitabı

36. ŞİRKET (Ortaklıklar) KİTABI

Bu bahse dair olan konuşmamız, ortaklığın çeşitleri ile sıhhatinin bağlı bulunduğu rükünleri hakkındadır.

Biz bu konularla ilgili olarak ulemanın, üzerinde ittifak ettikleri mes'e-lelerle, ulema arasında ihtilaflı olan meşhur mes'eleleri, bu kitaptan edindiğimiz gayeye uygun bir şekilde ele alacağız. [1]

120. Ortaklığın Çeşitleri

Evvela şunu diyelim ki: îşlâm fukahasınm tümüne göre ortaklık özet olarak dört çeşittir:

1- ŞÎRKET-İ İNAN (Sermaye ortaklığı)

2- ŞİRKET-Î EBDÂN (İş ortaklığı)

3- ŞÎRKET-İ MÜFÂVAZA (Yetki ortaklığı)

4- ŞİRKET-İ VÜCÛH (Kredi ortaklığı)

Bu ortaklıklardan birinin cevazında ittifak vardır ki o da -her ne kadar bazıları bu tabiri tanımıyor ve her ne kadar -geleceği üzere şartlarının bir kısmında ihtilaf etmişlerse de- Sermaye ortaklığıdır. Diğerlerinin cevazında ise ihtilaf ettikleri gibi, cevazını benimsemiş olanlar da, bazı şartlarında ihtilaf etmişlerdir. [2]

1. Sermaye Ortaklığı

Bu ortaklığın rükünleri -hangi mallar ortaklık sermayesi olabilir? Ortaklar sermayeleri oranından daha az veya

daha çok kâr, kendilerine şart koşabilirler mi? Çalışma hacimlerinin sermayelerine göre olması şart mıdır? diye- üç konuaur. [3]

A~ 1. Ortaklık Sermayesi.

Ulema, bazı malların ortaklık sermayesi olabildiğinde ittifak, bazılarında ihtilaf etmişlerdir.

Ortaklık sermayesi olabildiğinde ittifak ettikleri mallar -her ne kadar ortaklık akdi gerçekte bir satış ise ve altın ile gümüşün birbirleriyle satışında peşin ödeşme şart olduğu halde bu satışta peşin ödeşme yoksa da- altın ve gümüş paralardır. Çünkü icma, ortaklık akdiyle vâki olan satışları bu kaideden istisna etmiştir.

Benim bildiğime göre aynı cinsten ve kalitesi bir olan iki eşyada da ortaklık yapılabildiğinde müttefiktirler. Fakat cins veyahut kaliteleri ayrı iki eşyada, birinin sermayesi altın, diğerinin gümüş para olmak üzere altın ve gümüş paralarda ve ribaya tabi aynı cinsten olan iki yiyecek maddesinde ortaklık caiz midir, değil midir diye ihtilaf etmişlerdir. Şu halde önümüzde üç mesele bulunmaktadır: [4]

1. Ortakların Sermayesindeki Farklılık:

Ortaklardan her birinin sermayesi, cins veyahut kalitesi ayrı olan bir eşya veyahut birinin sermayesi eşya, diğerinin altın veya gümüş para olduğu zaman, îbnu'I-Kasım «Caizdir» demiştir, ki îmam Mâlik'in de görüşü bu merkezdedir. Kimisi de «İmam Mâlik, bunu mekruh görmüştür» demiştir.

îmam Mâlik'in bunu mekruh görmesinin sebebi şudur: Çünkü sermayeler cinsleri değişik eşya olduğu zaman, her bir ortak, eşyasının yansını diğer ortağın eşyasının yansı ile satmış gibi olur.

îmam Mâlik, eşyadan ortaklık kurulduğu zaman eşyanın kıymetine itibar eder. İmam Şafiî ise «Ortaklık paradan başka bir şeyde kurulamaz» demiştir. Ebû Hamid de «İmam Şafiî'nin mezhebinin zahiri, altın ve gümüş paradan başka bir şeyde ortaklık kurmanın caiz olmadığını sezdirmektedir» demiştir. [5]

[1] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/365.

[2] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/367.

[3] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/367.

[4] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/367.

[5] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/368.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın