Seçimlilik hakkının sahipleri

6. Seçimlilik Hakkının Sahipleri:

Alıcı ile satıcının muhayyerliği şart koşulabildiğinde ihtilaf yoktur. Fakat satışla ilgili bulunmayan yabancının (üçüncü kişinin) muhayyerliği şart koşulduğu zaman satış caiz midir, değil midir, diye ihtilaf etmişlerdir.
İmam Mâlik, «Yabancının da muhayyerliği şart koşulabilir. Böyle bir şey vaki olduğu zaman satış caizdir» demiştir. İmam Şafiî de iki kavlinden birinde, «Eğer muhayyerliği şart koşulan satıc1 veyahut alıcı, kendisine vekâlet vermemişse yabancının muhayyerliği caiz değildir» demiştir. Bu kavle göre İmam Şafiî, satıcı ile alıcıdan başka bir kimsenin muhayyerliğini caiz görmemiştir, ki İmam Ahmed de buna katılır. İmam Şafiî diğer kavlinde ise, İmam Mâlik gibi söylemiştir. İmam Ebû Hanife de İmam Mâlik gibi düşünür.
Mâliki uleması, satıcı ile alıcının ikisi bir yabancıya muhayyerlik verdikleri zaman o yabancının, satışı kabul etmekle bozmak arasında muhayyer olduğunda ve alıcı ile satıcının, onun söz ve isteğine uymak zorunda olduklarında müttefiktirler. Fakat satıcı ile alıcıdan yalnız birinin, yabancıya muhayyerlik verdiği zaman, eğer yabancı ile kendisine muhayyerliği veren kimse ihtilaf ederlerse hangisinin sözü muteberdir diye ihtilaf etmişlerdir.
Kimisi «Muhayyerliği ister satıcı, ister alıcı vermiş olsun, muhayyerliği veren kimse eğer yabancı ile ihtilafa düşerse -satışı kabul etmekte de bozmakta da- yabancının sözü muteberdir» demiştir. Yabancıya muhayyerlik vermenin ona danışmak demek olduğunu söyleyenler ise bunun tersini söylemişlerdir. Kimisi de satıcı ile alıcı arasında ayırım yaparak, «Eğer yabancıya muhayyerliği satıcı vermiş ise kendisinin, eğer alıcı vermiş ise yabancının sözü muteberdir» demiştir. Kimisi de «Yabancı ile kendisine muhayyerliği veren kimseden hangisi satışı kabul etmek istiyorsa, onun sözü muteberdir. Bu duruma göre eğer yabancı satışı bozmak, kendisine muhayyerlik veren satıcı da kabul etmek isterse -alıcı da yabancıya uysa bile- satıcının sözü, eğer yabancı satışı kabul etmek, kendisine muhayyerliği veren alıcı da bozmak isterse -satıcı da alıcıya uysa bile- yabancının sözü muteberdir» demiştir. Kimisi de bu hususta satıcı ile alıcı arasında ayırım yaparak, «Eğer muhayyerliği satıcı şart koşmuş ise, satışı kabul etmek isteyenin, eğer alıcı koşmuş ise, yabancının sözü muteberdir» demiştir. İmam Mâlik'ten yazılı olarak gelen rivayet de bu yoldadır. Fakat bu görüşlerin hepsi zayıftır.
Ulema -belirsiz veyahut muhayyerlik süresinin üç günden fazla olmasını caiz görmeyenlere göre üç günden fazla bir süreyi veyahut uzak bir yerde oturan bir kimsenin muhayyerliğini şart koşmak gibi- koşulması caiz olmayan bir muhayyerliği şart koşup da, bu şartından vazgeçen kimsenin saüşı hakkında da ihtilaf etmişlerdir.
İmam Mâlik ile İmam Şafiî, «Kişi koştuğu şarttan vazgeçse dahi satış fasittir», İmam Ebû Hanife ise «Koştuğu şarttan vazgeçmesi halinde satış sahih olur» demişlerdir.
Şu halde bu ihtilâf, fasit olan bir şartın koşulması yüzünden olan satışın fesadı, satış akdine de geçer mi, yoksa akid bizatihi sahih olup fesat yalnız şartta mıdır diye edilen ihtilafla ilgilidir. «Akde de geçer» diyenler, «Kişi, koştuğu şarttan vazgeçse bile satış fasittir», «Akde geçmez» diyenler de, «Koştuğu şarttan vazgeçmesi halinde -akit sağlam kaldığı için- satış sahihtir» demişlerdir. 10

10 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/289-291.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın