Sayfayı Yazdır - Savaş yoluyla fethedilen topraklar

5 . Savaş Yoluyla Fethedilen Topraklar

Ulema, savaş yolu ile fethedilen arazinin hükmü hakkında ihtilâf etmişlerdir, îmam Mâlik «Arazi askerlere taksim edilmez ve haracı -ordunun erzak ve masraflan, köprü, okul ve camilerin yapımı gibi- yurt hizmetlerinde harcanmak üzere Beytü'l-Mal'ın mülkü olarak kalır. Ancak eğer imam araziyi taksim etmekte maslahat görürse taksim edebilir» demiştir.

İmam Ebû Hanife, «İmam, araziyi haraç karşılığında miislüman olmayan eski sahiplerinin elinde bırakmakla müslümanlara dağıtmak arasında muhayyerdir» demiştir. İmam Şafii ise, «Arazi de diğer ganimet mallan gibi taksime tabidir» demiştir. Bu ihtilâfın sebebi, yukanda metni geçen «Bilin ki ele geçirdiğiniz ganimetlerin beşte biri Allah'ın, Peygamber'in, ya-kınlannın, yetimlerin, düşkünlerin ve yolda kalmışlarındır» mealindeki ganimet âyeti ile, Haşr sûresinin,

"Onlardan sonra gelenler, 'Rabbimiz! Bizi ve bizden önce inanmış olan kardeşlerimizi bağışla; kalbimizde mü'minlere karşı kin bırakma! Rabbimiz! Şüphesiz sen, şefkatlisin, merhametlisin' derler" [89] âyet-i kerimesi arasında bulunduğu zannolunan çelişmedir. Zira ganimet ây[90]etinin zahirinden ganimet ne olursa olsun taksim edilmelidir diye anlaşılmaktadır. Haşr sûresinin âyeti ise, eğer önceki âyetler üzerine atfedilirse (bağlanırsa) ondan, bütün müslümanlann ganimette ortak olduklannı ve muayyen kişilere taksim edilmemesi gerektiğini anlamak mümkündür. Çünkü eğer bu âyet önceki âyetler üzerine atfedilirse, «Ganimet mallan, yurtlanndan edilmiş muhacirlerle, daha önce Medine'yi yurt edinmiş Ensar'ın ve onlardan sonra gelip, Ey Rabbimiz, bizi ve bizden önce iman etmiş olan kardeşlerimizi bağışla; içimizde mü'minlere karşı kin bırakma, Rabbimiz, sen şefkatlisin, merhametlisin diyenlerindir» mânâsında olur. Nitekim, rivayet olunduğuna göre Hz. Ömer «Ben bu âyetten, bütün halkın, hatta Küda'da çobanlık yapanların bile ganimette ortak olduğu mânâsını anlıyorum» demiş ve bunun içindir ki, zamanında fethedilen Irak ve Mısır arazilerini fethedenler arasında kendisi taksim etmemiştir.

Fıkıh ulemasından, bu her iki âyetin de ganimet mallan hakkında olduğunu ve Haşr sûresi âyetinin ganimet mallanndan istisna etmişlerdir. Ganimet âyetinin ganimet mallan ve Haşr sûresi âyetinin de fey' mallan hakkında olduğunu söyleyenler ise -ki en zahir olan da budur- «Arazi de taksime tabidir. Nitekim Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Hayber arazisini Hayber'i fethedenler arasında taksim ettiği sabittir» demişlerdir. Bunlar «Hem Kur'an-ı Kerim bu hususta âmmdır, hem de Kur'an-ı Kerim'in bu umumumdan başka, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in fiili de mücmelin beyanı hükmündedir» demişlerdir. İmam Ebû Hanife ise, «Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Hayber arazisini yancılığa verdiği ve Hayber ahalisi ile hurmaları bölüşmek üzere sonradan Abdullah b. Revaha'yı oraya gönderdiği rivayet . olunmuştur [91] Bundan ise, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Hayber arazisi-' nin hepsini taksim etmediği anlaşılmaktadır» diyerek, «İmam, araziyi isterse taksim eder, isterse haraç karşılığında müslüman olmayan eski sahipleri elinde bırakır ve Hz. Ömer'in yaptığı da budur» demiştir.

Ulema «Eğer arazi fethedildikten sonra arazi sahipleri müslüman olurlarsa, İmam isterse arazilerini haraçsız olarak -Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Mekke arazisini Mekkelilerin elinde bıraktığı gibi- ellerinde bırakır, isterse taksim eder» demişlerdir. Halbuki bu görüş, ancak eğer Mekke savaşla alınmış ise sahih olur. Zira Mekke'nin savaşla alındığı Müslim tarafından rivayet olunduğu için [92] her ne kadar sıhhatli ise de, savaşla mı, yoksa sullıenmi alındığında ihtilâf vardır.

Şunu da bilmek gerekir ki, ganimet ile fey' âyetlerinin muhayyerliğe mahmul (yorulmuş) olduğunu söyleyenlerle, ganimet âyetinin fey1 âyeti ile mensuh ya da muhassas (tahsis edilmiş) olduğunu söyleyenlerin görüşleri çok zayıftır. Ancak eğer ganimet ile fey' kelimelerinin ikisi bir mânâda olursa o zaman, bu iki âyet arasında çelişme bulunur. Çünkü ganimet âyeti, ganimetlerin beşte birini çıkarmadan taksimini emretmektedir. Bunun için bu iki âyetten birinin diğerini neshetmesi ya da imamın ganimetin beşte birini çıkarmakla çıkarmamak arasında muhayyer olması lâzım gelir. Fakat bu taktirde yalnız arazide değil, bütün mallarda böyle olması gerekir. Ulemadan bazıları, «Bunu da benimseyenler olmuştur» demiş ve -kanaatimce- bunu bazı rnezheblerden nakle tmişl erdir.

Bu iki âyetin te'liflnden, arazinin taksime tabi olmadığı ve diğer malların tabi olduğu hükmünü çıkarmak isteyenlerin, «Bu iki âyetten her biri diğerinin bir kısmını nesh ya da tahsis etmiştir, yani Enfâl âyeti, Haşr âyetinin umumundan arazi olmayan ganimetleri ve Haşr âyeti ile Enfâl âyetinin umumundan arazi olan ganimetleri istisna etmiştir» demeleri lâzımdır ki bu da delil isteyen bir davadır. Kaldı ki Haşr süresindeki âyetin zahirinden, bu âyetin ihtiva ettiği hükmün, Enfâl âyetinin ihtiva ettiği hükümden tamamen ayn ve savaştan başka yollarla elde edilen mallar hakkında olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü,

"Onların mallarından Allah'ın, peygamberine verdiği şeyler için siz ne at, ne de deve koşturdunuz; fakat Allah Peygamberlerini dilediği kimselere üstün kılar. Allah her şeye kadirdir'[93] âyet-i kerimesinde, savaştan başka yollarla elde edilen malların niçin yalnız askerlerin hakkı olmadığına işaret Duyurulmuştur. Zira savaşla elde edilen malların, yalnız askerlere taksim edilmesinin sebebi, bu malların askerlerin kilınçîan ile ele geçirilmiş olmasıdır. [94]

[89] Haşr, 59/10.

[90] EbûUbeyd,£mva/,s.71,no: 143; Buh,Megâzî, 64/38, no: 4235.

[91] Buhârî,//ars,41/8,no:2328, .

[92] Müslim, Cihad, 32/31,no: 1780.

[93] , Haşr, 59/6.

[94] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/272-274.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 17 Şubat 2011, 16:34:18