Savaş kaza ve afetlerde ölenlerin mirası

3. Savaş, Kaza ve Âfetlerde Ölenlerin Mirası:

Ulema; savaş, geminin batışı ve deprem gibi olaylarda ölüp de, hangisinin daha önce öldüğü bilinmeyen kimseler -eğer birbirlerinden miras alıyorlarsa- ne şekilde alırlar diye ihtilaf etmişlerdir. İmanı Mâlik ile Medine fuka-hası «Birbirinden miras alamazlar. İkisinin de mirası, varsa diğer varislere, yoksa hazineye kalır» demişlerdir, ki İmam Şafiî ile -Tahâvî'nin rivayetine göre- İmam Ebû Hanife ve tabileri de bu görüştedirler. Hz. Ali, Hz. Ömer, Küfe fukahası -Tahâvî'den başka kimselerin rivayetine göre- İmam Ebû Hanife ve Basra fukahasınm cumhuru ise, «Birbirlerinden miras alırlar» demişlerdir. Bunlara göre birbirlerinden miras almaları şöyledir: Her biri diğerinin ana malına varis olur, kendisinden aldığı mirasa varis olmaz. Yani herbirinin ana malı ne ise, diğerine sadece ondan hisse kalır. Diğerinden kendisine geçen miras ona ilave olunmaz. Mesela: Her birinin malı bir lira olan bir kadın ile kocası bir savaşta ölür, bir deniz yolculuğunda batar veyahut bir depremde yıkılan binanın altında kalırlarsa, kadın kocasından ana malının dörttebiri olan ikiyüzelli, koca da kadından ana malının yarısı olan beşyüz lira miras alır. Kadın kocasına verdiği beşyüz liranın dörttebirini, erkek de karısına verdiği ikiyüzelli liranın yarısını alamaz. [31]

4. Liân Yapılmış Kadından Doğan Çocuğun Mirası:

Bu bâbm mes'elelerinden biri de, kendisi ile mülâane edilen kadının zina mahsulü olduğuna hükmolunan çocuğun mirası hakkındaki ihtilaflarıdır. Medine fukahası ile Zeyd b. Sabit mülâane edilen kadının çocuğundan kalan malın üçte biri annesine, gerisi de hazineye kalır. Meğer annesinden başka, ana bir kardeşleri de bulunsa veyahut annesi herhangi birinin azatlısı olursa, o zaman ayrıca ana bir kardeşlerine de üçtebir kalır veyahut terekenin geri kalanı annesini azatlayanlara geçmiş olur demişlerdir, ki İmam Mâlik, İmam Şafiî, İmam Ebû Hanife ve tabileri bu görüştedirler. Ancak İmam Ebû Hanife'ye göre, ZEVÎ'L-ERHAM denilen akrabalar hazineden önce geldikleri için, eğer çocuğun zevil erham denilen akrabaları olursa, terekenin geri kala-nı onlara kalır. Şayet onlar da yoksa, o zaman hazineye gider. Hisse sahiplerinden artan kısmın yine hisse sahiplerine reddolunduğu görüşünde olanlara göre de, terekenin kalanı anneye reddedilir, yani verilir. Hz. Ali, Hz. Ömer ve îbn Mes'ud ise, «Bu çocuğun asabesi annesinin asabesidirler, yani annesinden miras alan akrabalarıdırlar» demişlerdir. Hz. Ali ile îbn Mes'ud'dan, «Annesinin asabesi ancak annesi bulunmadığı zaman kendisinin asabesi olurlar. Zira babası belli olmadığı için annesi kendisine baba sayılır» dedikleri de rivayet olunmuştur. Hasan Basri, Îbn Şîrîn, Süfyan, Ahmed b. Hanbel ve bir cemaat da bu görüştedirler.

Birinci grubun dayanağı, «Eğer ölünün çocuğu bulunmaz ve anne ile babası mirasçısı olurlarsa, annesine üçtebir düşer» âyet-i kerimesinin umumudur. Bunlar «Kendisi ile mülâane edilen kadın da bir annedir ve her anneye terekenin üçtebiri düştüğüne göre buna da üçtebir düşmesi gerekir» derler.

ikinci grup ise, birçok hadislere dayanmışlardır. Hadislerin birincisi, Peygamber Efendimizin, mülâane edilen kadının çocuğunu annesine ilhak ettiğine dair îbn Ömer'in hadisidir [32] İkincisi, Amr b. Şuayb'ın babasından, babasının dedesinden «Peygamber Efendimiz, kendisi ile mülaâne edilen kadının oğlunun mirası annesi ile varislerinindir, diye hükmetti» [33] mealinde rivayet ettiği hadistir. Üçüncü, Vasile b. el-Eska'nın «Peygamber Efendimiz,

'Kadın, -azatladığı köle, yerde bulup aldığı ve besleyip büyüttüğü çocuk ve üzerinde kocası ile mülâane ettiği çocuğu olmak üzere- üç kimsenin mirasına orıaksız olarak sahiptir' buyurdu» mealindeki hadisidir. Mekhul da Peygamber Efendimizden buna benzer bir hadis rivayet etmiştir. Ebû Dâvûd ile başkalan bu hadislerin hepsini almaktadır.

(Kadı -îbn Rüşd- diyor ki): Bu hadislerin gereği ile amel edilmelidir. Çünkü Kur'an'ın umumu, bu hadislerle tahsis edilmiştir. Cumhur da Kur'an'ın hadis ile tahsis edilmesinin cevazını benimser. «Mülâane edilen kadına, çocuğunun malından üçtebir düşer» diyenler, ya bu hadisleri işitmemiş, ya da sahih bulamamış olabilirler. Mülâane edilen kadının, çocuğunun biricik varisi olduğu ve çocuktan kalan malın hepsinin kendisine düştüğü görüşü, Îbn Abbas ile Hz. Osman'dan rivayet olunmuştur ve-İslâmiyet'in ilk devrinde mahurdu. Ashâb devrinde meşhur olması ise bu hadislerin sıhhatini göstermekledir. Zira böyle görüşlere kıyas ile varılamaz. Bununla beraber gerçeği ancak Allah bilir[34]

[31] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/149.

[32] Buharı Talâk, 68/35, no; 5315.

[33] Ebû Daud, Ferâid, 13/9, no: 2906.

[34] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/149-151.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın