Namazın kazası

11. Namazın Kazası

Bu bahsimiz, kaza kime vacibtir, kaza kaç çeşittir ve nasıldırlar ve kazanın şartlan nelerdir diye üç konuya ayrılmaktadır. [420]

A- Kaza Mükellefi:

1. Unutma ve Uyuma:

Kaza kime vacibtir mevzuunda: Bütün îslâm müctehidleri, unutan kimse ile uykuda kalan kimsenin kılamadıkları namazı kaza etmelerinin vücu-bunda müttefiktirler. Fakat kasden veyahut baygın düştüğü için kılmayanların, kılmadıkları namazı kaza etmelerinde ihtilâf etmişlerdir. Çünkü Peygamber (s.a.s) Efendimiz bir hadis-i şerifinde;

«Üç kişiden sorumluluk kalkmıştır» buyurup üç grup kimsenin sorumlu olmadıklannı ve bunlardan birinin uykuda kalan kimse olduğunu ve bir başka hadis-i şerifı'nde de;

«Biriniz uykuda kaldığı veyahut unuttuğu için namaz kılamamış olursa, onu hatırladığı zaman kılsın» [421] diye söylemiştir.

Aynca rivayete göre Peygamber (s.a.s) Efendimiz bir sefer namaz vakti uykuda kalmış ve vakit çıkıncaya kadar uyanmadığı için kılamadığı namazı kaza etmiştir [422]

Namaz vakti çıkıncaya kadar kasden namaz kılmayan kimse ise, hem günah işlemiş olur ve -cumhûr'a göre- hem kılmadığı namazı kaza etmesi lâzım gelir. Zahirîlerden kimisi ise «Kasden kılmadığı için kaza edemez» demiştir. Ebû Muhammed b. Hazm bu görüştedir.

Bu, ihtilâfın sebebi, biri "Şeriatte kıyas caiz midir? İkincisi, şayet caiz ise kasden namaz kılmayan kimse, unutarak namaz kılmayan kimseye kıyas edilebilir mi?" diye İki şeyde ihtilâf etmeleridir.

«Şeriatın birçok hususta mazur gördüğü 'unutan adam'a, kılmadığı namazı kaza etmesini emrettiğine göre kasten kılmayana evieviyetle emretmesi lâzım gelir. Çünkü ötekisi mazur olduğu halde kendisine kaza lâzım geliyorsa, bu mazur olmadığı halde kendisine nasıl lâzım gelmez» diyenler «Kasden namaz kılmayana namazlarını kaza etmesi farzdır» demişlerdir. «Hatırlama ile unutma halleri değişik hükümlere tabi olup birbirine zıt iki mefhum olduğu için, biri diğerine kıyas edilemez. Çünkü kıyas zıtlar arasında olamaz, ancak benzerler arasında olur» diyenler ise «Bilerek namaz kılmayan kimse namazlarını İcaza edemez» demişlerdir.

Doğrusu şudur ki: Eğer kazanın vücubu, tağliz için (hükmün ağırlığını bildirmek için) ise kaza caizdir. Yok eğer, unutanı mazur görüp ona kolaylık göstermek ve onu namazın sevabından mahrum etmemek için ise, o zaman

kasden namaz kılmayan kimse, unutarak namaz kılmayan kimsenin zıddıdir

ve ona kıyas edilemez. Çünkü bu mazurdur, ötekisi ise mazur değildir.

Kaide de şudur ki: EDA'ya dair olan emirle kaza vacib olmaz. Kazanın vacib olması için -kelâm ulemasının dediği gibi- edâ'ya dair olan emirden ayrı bir emir lâzımdır. Çünkü kaza edenin elinden, namaz kilabilmenin şartlarından biri olan vakit fırsatı kaçmıştır. Zira namazı vakit içinde kılmak namazın sıhhat şartlarından biridir. Namazı vaktinin dışına bırakmak da vaktinden önce kılmak gibidir. Ancak şu var ki, unutan ile uykuda kalan kimseler hakkında hadis bulunmakta ve unutan ile bilerek namaz kılmayan kimseler arasında benzerlik olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Doğruyu bulmaya başarı veren ancak Cenâb-i Allah'tır. [423]

2. Baygınlık:

Baygın düştüğü için namaz kılamayana gelince: Kimisi «Eğer vaktin tamamı baygınlık halinde geçmiş ise kendisine kaza lâzım gelmez» demiştir. Kimisi de «Mutlaka lâzım gelir» demiştir. Fakat bunlardan bir kısmı «Eğer baygınlık halinde geçen namazların sayısı beşi aşarsa kaza lâzım gelmez» demiştir.

Bu ihtilâfın sebebi, baygın düşenin, bir yandan uykuda kalan, bir yandan da deliren kimseye benzemesidir. Baygın düşeni uykuda kalana benzetenler «Kendisine kaza lâzım gelir» demişlerdir. Delirene benzetenler ise «Lâzım gelmez» demişlerdir. [424]

[420] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/364.

[421] Buhârî, Mevâkît, 9/37, no: 597.

[422] Müslim, Mesâcidy 5/55, no: 681.

[423] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/365.

[424] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/365-367.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın