Sayfayı Yazdır - Namazın bazı işlemlerinin kazası

2. Namazın Bazı İşlemlerinin Kazası:

Buraya kadar olan bahsimiz, tamamı geçirilen namazın kazasına dairdi. Bir kısmı geçirilen namaz ise, bazan unutmak, bazan da namazın başında imama yetişememek şeklinde olanlardır.

a- Mesbûk:

Namazın başında imama yetişemeyen kimse ile ilgili olarak üç konu bulunmaktadır:

1- Namazın başında imama yetişemeyen kimse namazın neresinde yetişirse rek'at'a yetişmiş olur?

2- Namazdan, imama yetişemediği miktarı, imamın selâmından sonra tamamlaması eda mıdır, kaza mıdır?

3- imamın namaz hükmü ne zaman ona lahik olur, ne zaman olmaz? [431]

aa) İmamaRükû'da Yetişme:

Bu mevzu iki mes'eleye ayrılır:

1- înıam rukû'da iken imama yetişen kimse rek'ata yetişmiş olur mu olmaz mı?

2- Rukû'dan önce imama yetiştiği halde, sehven veya izdiham gibi bir sebeple imam ile birlikte rükû' yapamayan kimsenin hükmü nedir? [432]

aaa) Rukû'dan Kalkmadan Önce Yetişme:

îmanı, rukû'da iken imama yetişen kimse hakkında üç görüş vardır. Birinci görüş sahibi olan cumhur «Rukû'da imama yetişen kimse rek'at'a yetişmiş olur ve imamın selâmından sonra o rek'at'ı kaza etmesi lâzım gelmez» demiştir. Ancak, "Bu adamın -biri iftitah, biri de rükû1 için olmak üzere- iki kere tekbir alması şart mıdır yoksa rükû1 için aldığı tekbir kendisine kâfi midir? Şayet kâfi ise onu alırken iftitah tekbiresi niyetini getirmiş olması şart mıdır, yoksa, böyle bir niyet getirmese bile kâfi gelir mi?" diye ihtilâf etmişlerdir.

Kimisi «Eğer iftitah tekbiresi niyeti ile alırsa bir kere tekbir alması kâfidir. Fakat muhtar olan, iki kere tekbir almasıdır» demiştir ki îmam Mâlik ile İmam Şâfıi bunu benimser.

Kimisi «îki kere tekbir alması gereklidir», kimisi de «îftitah tekbiresi niyeti ile almasa bile, bir kere tekbir alması kâfidir» demiştir.

îkinci görüş sahipleri ise, ayakta imama yetişemeyen kimse rek'at'a yetişmiş olmaz demişlerdir. Bu görüşün de Ebû Hüreyre tarafından söylendiği rivayet olunmaktadır.

Üçüncü görüş sahipleri de «Kişi en arkadaki safa yetiştiği zaman, eğer cemaatten kimisi daha rukû'dan kalkmamış ise -imam kalkmış olsa bile-rek'at'a yetişmiş olur. Çünkü öndekiler arkadakilere imam sayılırlar» demişlerdir. Bu da Şa'bi'nin görüşüdür.

Bu ihtilâfın sebebi, rek'at, bir kıyam, birrukû'veiki secdeden meydana gelen, namazın bir bölümü demek midir, yoksa bir kere eğilmek demek midir, diye tereddüt edilmesidir. Çünkü Peygamber (s.a.s) Efendimiz,

«Kim namazdan bir rek'at'a yetişirse namaza yetişmiş olur» [433] buyurmuştur ki, bu hadis için, İbnü'l-Münzir "Sabittir", demiştir. Bu hadiste geçen REK'AT kelimesinden birinci mânânın kastedildiğini .söyleyenler «Ayakta imama yetişmeyen kimse rek'at'a yetişmiş olamaz». îkinci mânâ kastedildiğini söyleyenler ise «Rukû'da imama yetişen kimse rek'at'a yetişmiş olur» demişlerdir.

Bu kelimenin bu iki mânâ arasında müşterek olması da, lügavî ve şer'î mânâlann ikisinde de kullanılması sebebiyledir. Zira REK'AT lügatte bir kere eğilmek demektir, şeriatte ise, namazın bir kıyam, bir rükû' ve iki secdeden meydana gelen bir bölümü demektir.

«Kelimelerden medlûllarının tamamını almak gerekir» diyenler de, «îmam daha ayakta iken imama yetişemeyen kimse, rek'at'a yetişmiş olamaz» demişlerdir.

«Kelimelerden mediûllannın bir kısmını almak da kâfidir» diyenler ise «Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in 'Kim namazda bir rek'at'a yetişirse' sözündeki REK'AT'tan murad şer'î mânâda olsa rukû'da imama yetişen kimse REK'AT kelimesinin medlûlü'nün bir rükû' ve iki secde olan büyük kısmına yetiştiği için- rek'at'a yetişmiş olur» demişlerdir. Şu halde bu ihtilâf, sadece şer'î ve lügavî mânâlardan hangisinin murad olduğu yönünden olmayıp aynı zamanda, medlullerin tamamını almak gerekli midir, yoksa bir kısmını almak kâfi midir diye meşhur olan ihtilâfla ilgilidir.

Rek'at'a yetişmek için imama uyanlardan bazılarının henüz rukû'da olmasının kâfi geldiği görüşüne gelince: Çünkü hadiste geçen namaz kelimesinden imamın namazı kastedilebildiği gibi imam ile imama uyanlar tarafından kılınan namazın hey'et-i mecmuası da kastedilmiş olabilir.

O halde bu ihtilâfın sebeb i; «Kim namazın bir rek'at'ına yetişirse» sözündeki ifadenin bu iki ihtimali de taşımasıdır; Fakat cumhûr'un tuttuğu ihtimal daha zahirdir.

İmam, rukû'da iken namaza başlayanın bir kere mi, iki kere mi tekbir almasının şart olduğu hususundaki ihtilâfın sebebi ise, iftitah tekbiresinin ayakta alınmasının şart olup olmadığında ihtilâf etmeleridir. Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in iftitah tekbiresini hep ayakta aldığına bakıp ayakta almanın şart olduğunu söyleyen ve namazın diğer tekbirlerini de f;ırz görenler, iki kere tekbir almak gerektiğini söylemişlerdir. Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in,

«Namaza giriş tekbir almaktır» badisindeki umuma bakarak, «îftitah tekbiresini ayakta almak şart değildir» diyen ve namazın tekbirlerinden yalnız iftitah tekbiresini farz görenler ise «Bir kere tekbir alması kâfi gelio> demişlerdir.

iftitah tekbiresi niyetini getirmese bile, bir kere tekbir alması kâfidir diyenlere gelince: Kimisi «Bunlar iftitah tekbirinin farziyetini benimsemedikleri için böyle söylemişlerdir» demiştir. Kimisi «Namaz niyetini iftitah tekbiresinden sonra getirmenin cevazını benimsedikleri için böyle söylemişlerdir» demiştir. Çünkü iftitah tekbiresinin niyetini getirmekten maksat, namaza başlarken namaz niyetinin getirilmesini sağlamaktır. Zira iftitah tekbire-sinin iki özelliği olup biri namazın niyeti ile beraber olması, biri de namazın başında alınmasıdır. Bu her iki özelliği de şart koşanlar «Alınan tekbirle iftitah tekbiresinin niyetini getirmek şarttır» demişlerdir, biri ile yetinenler ise «îftitah tekbiresinin niyeti getirilmese bile, bir kere tekbir almak kâfidir» demişlerdir. [434]

[431] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/368.

[432] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/368.

[433] Buhârî, Mesâcid, 5/30, no: 607.

[434] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/368-370.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 28 Ocak 2011, 17:40:27