Sayfayı Yazdır - Miras kitabı

53 FERÂİZ (Miras) KİTABI

Bu bahse dair konuşmamız, "Miras kimlere kalır, kimlere kalmaz? Kalanlardan da kimlere her zaman kalır? Kimlere her zaman kalmaz da ancak, bazı varislerle beraber bulundukları zaman kalır? Kimler yalnızken ve başkalanyla beraber olduklan zaman miras hisseleri değişir? Her varise ne kadar kalır?" konuları hakkındadır. Bu da her bir sınıfın hükmünü ve her bir sınıfa yalnızken ne kadar ve başkalanyla birlikte bulunduğu zaman ne kadar hisse düştüğünü ayn ayrı anlatmakla mümkün olur. [1]

155. Mirasçılar

1. Genel Olarak:

Önce şunu söyleyelim ki: Varisler -ölünün soy bakımından yakınları, koca veyahut karısı, azatlayıcısı veyahut azatlısı olmak üzere- üç grupturlar. Birinci grup olan, Ölünün yakınlarından kimisinin varis olduğunda ittifak, kimisinde de ihtilaf etmişlerdir. Varis olduğunda ittifak ettikleri ölünün çocuk ve torunları, ana, baba ve dedeleri, erkek ve kızkardeşleri, amca ve amca-oğullandır. Buna göre erkeklerden on, kadınlardan da yedi kişinin varis olduğunda ittifak vardır. Erkek varisler: Ölünün oğlu, oğlunun oğlu (aşağıya doğru ne kadar inerse insin), Ölünün babası, babasının babası (bu da yukarıya doğru ne kadar yükselirse yükselsin), ölünün erkek kardeşi (bu da ister ana bir, ister yalnız baba bir, ister yalnız ana bir kardeşi olsun), erkek kardeşin oğlu (bu da aşağıya doğru ne kadar inerse insin), ölünün amcası, ölünün amcası oğlu (bu da aşağıya doğru ne kadar inerse insin), ölünün kocası ve ölüyü azatlayan efendisi veyahut azatladığı kölesidir. Kadın varisler de; ölünün kızı, ölünün oğlunun kızı (aşağıya doğru ne kadar inerse insin), ölünün annesi, ölünün ninesi (yukarıya doğru ne kadar yükselirse yükselsin), Ölünün kız kardeşi, ölünün karısı ve ölüyü azatlayan hanımı veyahut azatladığı cariyesidir.

Varis olduklarında ihtilaf edilenler ise, -kızların oğullan, erkek kardeşlerin kızları, kız kardeşlerin oğullan, amca kızlan, yalnız ana bir amca, ana bir kardeşlerin oğullan, halalar, teyzeler ve dayılar olmak üzere «Zevi'1-er-ham» denilen ve Asabe olmadıkları gibi Kuran-ı Kerim'de kendilerine hisse belirtilmeyen akrabalardır. İmam Mâlik, İmam Şafiî, fukahanın çoğu ve ashâbtan Zeyd b. Sabit, bunlann varis olmadığını demişlerse de, ashâbtan diğerleri, Irak, Küfe ve Basra fukahası ile ulemadan bir cemaat, varis pldukla-nnı söylemişlerdir. Varis olduklannı söyleyenler de, varis oluş şeklinde ihtilaf etmişlerdir. İmam Ebû Hanife ile tabileri «Bunlar asabenin tertibine göre miras alırlar» demişlerdir. Diğerleri ise, «Herkes ölüye, vasıtasıyla ulaştığı kimsenin yerine geçmektedir» demişlerdir.

İmam Mâlik ile onun görüşünde olanlar, «Feraizde kıyas yapmak müm-kün olmadığına göre herhangi bir kimsenin varis olduğuna dair, Kur'an, sıhhatli hadis veyahut icma'dan bir delil bulunmadığı zaman o kimseyi varis kılmak asla uygun değildir. Zevi'l-erhamın varis oldukları hakkında ise, bunlardan hiçbirinde delil yoktur» demişlerdir. Diğer grup ise, zevi'l-erhamın varis olduğuna dair, hem kitap, hem sünnet ve hem icma'dan delil bulunduğunu ileri sürmüşlerdir. Kitaptan "Akraba olanlar, miras hususunda birbirlerine, Allah'ın kitabında müminler ve muhacirlerden daha yakındırlar" [2] ve "Ana babanın ve yakınların bıraktıklarından erkeklere de. kadınlara da az çok, hisse vardır" [3] âyet-i kerimeleridir. Çünkü zevil-er-ham da, diğerleri gibi birbirlerine akrabadırlar. Bunlar hadisten de, Hz. Ömer'in Ebû Ubeyde'ye gönderdiği bir mektupta Peygamber Efendimiz'in,

«Allah ile Peygamberi kimsesi bulunmayanın kimsesidirler. Dayı da varisi bulunmayanın varisidir» [4] diye buyurduğunu yazdığına dair Tirmizi'nin rivayetine dayanmışlardır, îmam Ebû Hanife'nin kadim olan tabileri onun görüşüne, aklî yönden de, «Ölünün zevil-erham denilen akrabaları, ölüme diğer müslümanlardan daha yakındırlar. Çünkü ölü ile onlar arasında hem akrabalık, hem din bağı Vardır. Şu halde diğer müslümanlar Ölünün yalnız baba bir kardeşi gibidirler. Zevil-erham ise, hem baba, hem ana bir kardeşi yerindedirler. Ana baba bir kardeş bulunurken de, yalnız baba bir kardeşe miras düşmez» diye delil getirmişlerdir. Ebû Zeyd ile Müteehhir olan tabileri ise, mirası da velayete kıyas ederek, «Ölünün teçhiz ve tekfini, namaz ve defin velayeti, ölünün Zevü-furuz ve asabe olan akrabaları bulunmadığı zaman, zevil-erham olan akrabalarının hakkı olduğuna göre, zevil-erham olan akrabalarının, bu durumda miras velayeti hakkına da sahip olmaları lazım gelir» demişlerdir. Diğer grup ise, bu kıyaslara birtakım zayıf itirazlarda bulunmuşlardır.

işte bu, böylece anlaşıldıktan sonra, varislerden herbirine mirastan ne kada hisse düştüğünü ve bu konu ile ilgili olarak ulemanın ittifak ve ihtilaf ettikleri meşhur mes'elelerden ana kaideler mesabesinde olanları anlatmaya başlıyoruz. [5]

[1] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/127.

[2] Enfâl, 8/75.

[3] Nisa, 4/7.

[4] Tirmizî, Ferâid, 30/12, no: 2103.

[5] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/129-130.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 31 Ocak 2011, 18:52:34