Liânın sonuçları

95. Liân'ın Sonuçları

Ulema, liân tamamlanırsa ne lazım gelir konusunda birkaç mes'elede ihtilâf etmişlerdir ki, bu mes'eleler şunlardır: Liân sonunda koca ile karı arasında ayrılma vaki olur mu, olmaz mı? Şayet vaki oluyorsa ne zaman vaki olur ve Hânın kendisiyle mi, yoksa hakimin hükmüyle mi vaki olur ve bu ayrılma boşanma mıdır, yoksa nikâhın feshi midir?

Cumhur «Bizzat Hân ile birbirinden ayrılmış olurlar. Zira liân hakkında varid olan hadislerde meşhur olan şudur ki, Peygamber (s.a.s) Efendimiz, liân biter bitmez Onları birbirinden ayırmıştır»'demişlerdir. îbn Şihâb'ın rivayetine göre İmam Mâlik de «Liânın bitmesiyle birbirinden ayrılmaları, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den kalma bir sünnettir. Ayrıca Peygamber (s.a.s) Efendimiz adama 'Senin bu kadın üzerinde artık bir hakkın kalmadı' buyurmuştur» demiştir.

Osman el-Betti ile Basra ulemasından birkaçı ise, «Kan ile kocanın birbirinden aynlması hükmü, ne Hân âyetinde, ne de açık olarak bir hadiste bulunmaktadır. Zira bu husus hakkında varid olan meşhur hadise göre adam, kansmı, liân bittikten sonra Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in huzurunda üç talâk ile boşamış ve Peygamber (s.a.s) Efendimiz ona bir şey dememiştir. Ayrıca liân, sadece adamın iftira cezasından kurtulması için vaz'edilmiş bir hükümdür. Kadın, zina işlediği şahidlerle sabit olduğu zaman kocasının nikâhı altından çıkmıyorsa, liân ile de onun nikâhı altından çıkmıyor» şeklinde ihticac ederek, «Liân ile birbirinden aynlmazlar» demişlerdir.

Cumhur da «Evlilik, karşılıklı sevgi ve dayanışmaya bağlı bir şeydir.-Bunlar ise, birbirlerini öylece kötülemişler ve birbirlerini öyle yüz kızartıcı suçlarla suçlamışlardır ki, birbirlerinin yüzlerine bakmalan dahi doğru-de-ğildir. Bu çirkin davranışın cezası, en az, birbirinden aynlmalandır. Zira bunlar, mutluluk içinde birarada yaşamalan için gereken her şeyi yitirmişlerdir. Kısacası bunlar, ileri derecede çirkin bir davranışta bulunduklan için mutlu bir evlilik hayatı sürdürmelerine imkân yoktur» demiştir.

Birbirinden aynlmalan ne zaman vacib olur mes'elesine gelince: İmam Mâlik, Leys b. Sa'd ve bir cemaat, «Koca ile karının liânlan bitince», İmam Şafii de «Yalnız kocanın Hânı bitince birbirinden aynlırlar» demişlerdir.

îmam Ebû Hanife ise, «Hakim, ayrılmalarına hükmetmedikçe birbirinden ayrılmazlar» demiştir ki, Süfyan Sevrî ile imam Ahmed de buna katılır. imam Mâlik'in imam Şafii'ye karşı olan delili, Ibn Ömer'in «Peygamber (s.a.s) Efendimiz, birbirleriyle mülâane eden karı ile kocayı birbirinden ayırarak onlara,

«Ey eşler! Artık 'Sorgunuz hesabınız Allah'a aittir. Biriniz yalancıdır.. Artık bu kadın üzerinde senin bir hakkın yoktur' buyurdu» hadisi ile, «Liân tamamlanmadan Peygamber (s.a.s) Efendimiz onları birbirinden ayırmadı» diye rivayet olunan bir diğer hadistir.

İmam Şâfîi de «Kadın, kendini cezadan kurtarmak için liân yapar. Çocuğun zina mahsûlü olduğuna hükmedilmeşi, erkeğin liânıyla olduğuna göre, birbirinden ayrılmalarının da -boşanmaya kıyasen- erkeğin liânıyla olması lazım gelir» demiştir.

imam Mâlik ile imam Şafii'nin İmam Ebû Hanife'ye karşı olan delilleri de, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in, birbirleriyle liân eden kan ile kocaya liânîan biter bitmez, «Siz birbirinizden ayrıldınız» diye buyurmasıdır. Zira bu söz «Sizin Hânınız sizi birbirinizden ayırdı» demektir.

imam Ebû Hanife'ye göre ise, kan ile kocanın birbirleriyle liân edebil-. meleri nasıl hakimin hükmüne bağlı ise, Hândan sonra birbirinden ayrılma-lan da hakimin hükmüne bağlıdır. Ona göre, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in erkeğe «Artık bu kadın üzerinde bir hakkın yoktur» buyurması, bildiri değil, hükümdür. Yani bu söz «Madem ki sen bu kadınla liân ettin. Ben de kadının senden ayrılmasına hükmettim» demektir.

Buna göre «Liân ile ayrılma vaki olur» diyenlerle «Vaki olmaz» diyenler arasındaki ihtilâfın sebebi, bunun açık olarak hadisten anlaşılma-masıdır. Çünkü adam karısıyla liân eder etmez -Peygamber (s.a.s) Efendimiz henüz kendisine, «Birbirinizden ayrıldınız» dememişken- karısını üç talâk ile boşamışür. Kaldı ki şeriatta asıl, koca ile karının boşanmadan başka bir yolla birbirinden aynlamamasıdır. Şu halde «Liân ile ayrılma vaki olmaz» diyenler, bu aslı -hadiste kesinlik olmadığı için- hadisin mefhumuna üstün kılmışlardır.

«Hakimin hükmü şarttır» diyenlerle şart olmadığını söyleyenler arasındaki ihtilâfın sebebi de, bu hükmün, hakimin hükmünün şart olduğu mes'elelerle şart olmadığı mes'elelerden hangisine daha çok benzediğinde tereddüt etmeleridir.

«Bu ayrılma, boşanma mıdır, yoksa nikâhın feshi midir?» diye dördüncü mes'eleye gelince: «Liân ile ayrılma vaki olur» diyenler, bunda ihtilâf edip imam Mâlik ile İmam Şafii «Nikâhın feshidir», imam Ebû Hanife de «Kesin boşanmadır» demişlerdir. İmam Mâlik «Çünkü liân ile birbirine ebediyyen haram olurlar. O halde bunlar da; soy, sop, süt veyahut sıhriyet nedeniyle birbirine ebediyyen haram olan erkek ile kadının hükmüne tabidirler. Onların -birbirleriyle evlendikleri taktirde nikahlan nasıl münfesih ise- bunların da birbirinden ayrılmaları nikâhın infisahı demektir» demiştir. İmam Ebû Hanife ise, bunu da, erkeklik kuvvetine sahip olmayan kimsenin karısından ayrılmasına kıyas ederek, «Onunki nasıl boşanma yolu ile ise, bunun-ki de boşanma yolu iledir» demiştir. Çünkü ona göre -yukarıda da söylediğimiz gibi- liân sebebiyle ayrılma, hakimin hükmüyledir. [15]

[15] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/137-139.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın