Kısıtlıların çeşitleri

129. Kısıtlıların Çeşitleri

Cenâb-ı Hak, "Yetimleri, evlenme çağına gelene kadar deneyin. Onlarda olgunlaşma görürseniz mallarını kendilerine verin" 2 buyurduğu için, ulema henüz evlenme çağına gelmeyen yetimlerin malî harcamalarına hacir koymanın vücubunda müttefik iseler de, ölçüsüz ve aşın hareket ettikleri görülen büyük ve akıllı olanların da, harcamalarına hacir konulup konulmadığında ihtilaf etmişlerdir. îmam Mâlik, İmam Şafiî, Medine fukahası ile Irak fukahasının çoğu, «Büyük ve akıllı kimselerin de, eğer sefih oldukları, yani ölçüsüz ve aşın hareket ettikleri sabit olur ve hakim bunu kendilerine sorduğu zaman tatminkâr bir cevap veremezlerse, hakim onlara da hacir koyabilir» demişlerdir. Bu görüşü aynı zamanda îbn Abbas ile îbn Zübeyr de benimsemişlerdir. îmam Ebû Hanife ile Küfe fukahasindan bir cemaat ise, «Büyüklere hacir konulmaz» demişlerdir. Ancak bunlar da iki gruba ayrılmış olup, bir grup «Çocuk, ergenlik çağma geldikten sonra onda aşın mas-rafçılık görünse bile, ona hacir konulmaz», bir grup da «Eğer daha küçükken ölçüsüz ve aşın davranışlan yüzünden hacir altına alınmış ise, büyüdükten sonra da durumu düzelinceye kadar hacri devam eder. Şayet bir ara düzelmiş olduğu görülerek hacri kaldınlırsa, bir daha aşın ve Ölçüsüz davranışlan görünse bile, tekrar hacir altına alınamaz» demişlerdir. İmam Ebû Hanife, «Çocuk yirmibeş yaşına vardıktan sonra Ölçüsüz ve aşın davranışlan devam etse bile hacri kaldınlır» demiştir.
«Ölçüsüz ve aşın davranan büyüklere de hacir konulur» diyenler, «Çünkü çocuklara, çoğunlukla ölçüsüz davrandıklan için hacir konulur. Zira Cenâb-ı Hak, yukanda geçtiği üzere 'Yetimler, evlenme çağına geldikten sonra eğer onlarda olgunlaşma görürseniz mallarını kendilerine veriniz' buyurarak çocukluktan çıkan yetimlere, mallannı verebilmeyi kendilerinde olgunluk görülmesi şartına bağlamıştır. Bu ise, hacri gerektiren sebebin, çocukluk olmayıp, ölçüsüz ve aşın hareket etmek olduğunu göstermektedir. O halde bu vasıf kimde bulunursa - o kimse büyük de olsa- hacir altına alınması gerekir» demişlerdir. Hanefi'lerin delili de Münkiz b. Hibbân'ın hadisidir. Zira bu hadiste, Peygamber Efendimiz'in, Münkiz b. Hıbbân'ın saüşlarda aldandığını öğrenince kendisine, yaptığı herhangi bir satıştan sonra üç güne kadar pişman olma yetkisini verdiği ve onun harcamalarına hacir koymadığı anlatılmaktadır, Hanefıler, çocuklann çocuk olduklan için mükellef bulunmadıklarına bakarak şunu da demişlerdir: Esasında hacri gerektiren sebep çocukluktur. Çünkü akıl eksikliği nasıl çoğunlukla çocuklarda oluyorsa, ölçüsüz ve aşın hareket de keza çoğunlukla çocuklarda olur. Bunun içindir ki ergenlik çağına ermek, hem mükellefiyet, hem olgunluk (rüşd) için şart olmuştur. O halde nasıl çocuklukta ender görülen akıllılık mükellefiyeti ge-rektirmiyorsa, büyüklükte ender görülen ölçüsüz ve aşın hareket de hacri gerektirmez. Hanefiler aynca şunu da demişlerdir: "ALLAH'ın sizi koruyucu kılmış olduğu mallarınızı beyinsizlere vermeyin" ayet-i kerimesinde, ölçüsüz hareket eden beyinsizlere mallannı vermemekten başka bir şey emre-dilmemiştir. Bu ise satışlarının geçersiz olduğunu ifade etmez.
îmam Mâlik'e göre -çocuk, sefih, köle, müflis, hasta ve evli kadın olmak üzere- altı kişiye hacir konulabilir, ki bunların her birinden kendi babında bahsedilecektir. 3

2 Bakara, 2/283.
3 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/421-422.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın