Kiralanan şeyde kusur bulunması

1. Kiralanan Şeyde Kusur Bulunması veya Yararlanma İmkânı Kalmaması:

Kiralama akdinin keyfî olarak bozulmaz bir akid olduğunu söyleyenler de neyle bozulur, neyle bozulmaz diye ihtilaf etmişlerdir. İmam Mâlik, İmam Şafiî, Süfyan Sevrî, Ebû Sevr ve diğer İslâm fukahasının cumhuru, «Keyfî olarak bozulamayan diğer akidler ne ile bozulabiliyorlarsa, kiralama akdi de ancak o şeylerle bozulabilir» demişlerdir. Buna göre kiralama akdi ancak ya kiralanan şeyde bir kusur görüldüğü veyahut ondan yararlanmak için imkan kalmadığı zaman bozulabilir. İmam Ebû Hanife ile tabileri de «İşletmek üzere bir dükkan kiraladıktan sonra eşyası yanan veyahut çalman kimsenin mazereti gibi, kiracıda meydana gelen bir mazeret ile de kiralama akdi bozulabilir» demişlerdir. [50]

Cumhurun delili, «Akidleri yerine getirin» [51] ayet-i kelimesidir. Çünkü kiralama, menfaatlerin satışı demek olan bir akidtir. Şu halde satış aidinin yerine getirilmesi nasıl gerekiyorsa, kiralama akdinin de öyle olması lazım gelir.

İmam Ebû Hanife de, kiralanan şeyden yararlanmak için vasıta olan şeyin zayi olmasını, bizzat kiralanan şeyin zayi olmasına kıyas etmiştir. İmam Mâlik ise, bu hususta değişik görüşlerde bulunmuştur.

Abdülvehhab: «Mezhebimizin zahirinden anlaşılmaktadır ki bir kimse, belli bir koyun sürüsünü gütmek veyahut belli bir elbiseyi dikmek için bir başka kimseyi kiraladıktan sonra koyun sürüsü ölür veyahut elbise yanarsa, kiralama akdi bozulmaz. Kiracı ona güdülmek üzere, ölen sürü gibi bir başka sürüyü veyahut diktirmek üzere, yanan elbise gibi bir başka elbiseyi bulmak zorundadır. Kimisi de, İmam Mâlik'in mezhebinde kiralanan şeyden yararlanma vasıtası olan şeyin, ya bizzat kendisi maksuttur, ya bizzat kendisi maksut değildir. Eğer -kendisini emzirmek için süt anne kiralanan çocuk gibi- bizzat kendisi maksut ise, ölümü ile kiralama akdi bozulur. Eğer -kendisini gütmek için çoban kiralanan bir koyun sürüsü veyahut kendisini satmak için dükkan kiralanan bir yiyecek maddesi gibi- bizzat kendisi maksut değilse, zayi olması ile kiralama akdi bozulmaz» demiştir, İbnu'l-Kasım'ın, imam Mâlik'ten yazılı olarak naklettiği fetvalar mecmuasında, «Eğer zayi olduğu takdirde yerinin doldurulacağı şart koşulmazsa, belli bir koyun sürüsünü güdecek çoban kiralamak caiz değildir» demesi, kiralanan şeyden yararlanma vasıtası olan şeyin yok olmasını kiralama akdinin bozulması için sebeb saydığındandır. Fakat bunu akdin bozulması için sebeb sayınca, bu ihtimali taşıyan kiralamayı da garar babından addederek, «Bu şart koşulmazsa kiralama caiz değildir» demiştir. [52]

[50] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/323.

[51] Mâide,5/l.

[52] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/324.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın