Kira akdinin sonuçları

1. Kira Akdinin Sonuçları:

Bu babın meşhur mes'elelerinden biri şudur: Kiralama akdi yapılırken kira bedelinin peşin verilmesi şart koşulmazsa, kiracının kirayı ne zaman vermesi gerekir?

imam Mâlik ile imam Ebû Hanife'ye göre kiracı kiraladığı şeyden yararlandıkça gördüğü yarar oranında ve tedricî olarak kira vermesi vacib olur. Ancak eğer kiranın peşin verilmesi şart koşulur veyahut -kira bedelinin muayyen bir şey olması halindeki gibi- peşin verilmesini gerektiren bir durum bulunursa, o zaman peşin verilmesi lazım gelir.

İmam Şâfıî ise, «Bizzat kiralama akdi ile kira bedeli lazım gelir» demiştir. Herhalde İmam Şafiî, kirayı vermenin tehirini, borcun satışı babından saymıştır.

Bir hayvanı, bir evi veyahut bunlara benzer bir şeyi kiraladıktan sonra o şeyi daha yüksek bir kira ile bir başkasına devretmenin caiz olup olmadığı hakkındaki ihtilaf da bu bâbtandır.

İmam Mâlik, İmam Şâfıî ve bir cemaat, bunu da satışa kıyas ederek «Caizdir» demişlerdir, imam Ebû Hanife ile tabileri ise, hem teslim alınmayan malın satış ve hem de uhdeye geçmeyen şeyin kazancı kabilinden olur diye caiz görmemişlerdir. Zira kirada olan bir şey ziyana uğradığı zaman, uğradığı ziyan sahibine aittir. Kimisi de, «Eğer kişi kiraladığı şeye bir katkıda bulunmuş ise onu kiraya verebilir, yoksa veremez» demiştir. Böyle bir malı kiraya vermenin mekruh olmadığını söyleyenlerden biri Süfyan Sevrî'dir. Kiralanan şeyi kiraya vermenin caiz olduğunu söyleyen cumhur da kiralamayı satışa kıyas etmiştir.

Bu babın meselelerinden biri de, kiralanan malı kira ile sahibine vermenin caiz olup olmadığıdır.

İmam Mâlik «Caizdir» demiş ise de, İmam Ebû Hanife «İki kira arasında miktar eşitliği bulunmadığı zaman başkasının malını haksız yoldan yemek kabilinden olur» diyerek caiz olmadığını benimsemiştir.

Bu babın mes'delerinden biri de, bir kimsenin buğday ekmek üzere bir tarlayı kiraladıktan sonra tarlada -arpa gibi- tarlaya zararı buğdayın zararı kadar veyahut daha az olan bir başka şeyi ekmek istemesidir. İmam Mâlik: «Ekebilir», İmam Dâvüd: «Ekemez» demişlerdir.

Bu babın mes'elelerinden biri de, kiralanan evlerin -tuvalet ve banyo gibi- müştemilatının süpürülüp temizlenmesinin, mal sahibi ile kiracıdan hangisine ait olduğu meselesidir.

İbnu'l-Kasım, kendisinden gelen meşhur rivayete göre mal sahibine, bir başka rivayete göre de kiracıya ait olduğunu söylemiştir, ki İmam Şafii de buna katılır. Ancak Îbnu'l-Kasmı günde biri girip çıkan otel gibi yerleri istisna ederek, «Otellerin temizliği otel sahibine aittir» demiştir.

Bu babın mes'elelerinden biri de, İmam Mâlik'in tabileri, kiralanan evlerde meydana gelen miktarı az olan yıkıntıların onanmı kiracıya lazım gelir mi, gelmez mi diye ihtilaf etmeleridir.

İbnu'l-Kasım «Kiracıya lazım gelmez. Şayet kiracı yaparsa kiradan sayar», diğerleri ise «Lazım gelir» demişlerdir.

Bu babın daha birçok mes'eleleri vardır. Fakat teferruata girişmek istemediğimiz için bu kadarla yetiniyoruz. [48]

[48] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/321-322.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın