Kesim yapanlar

66. Kesim Yapanlar

Bu yönden şeriatte zikredilen insanlar üç sınıftır. Bir sınıf, kestiklerinin helâl olduğunda, bir sınıf, kestiklerinin helâl olmadığında ittifak edilmiş, bir sınıfın da kestiklerinin helâl olup olmadığında ihtilâf edilmiştir.
Kestiklerinin helâl olduğunda ittifak edilen sınıf: -müslümanhk erkeklik, erginlik, namaz kılmak ve akıl sahibi olmak üzere- beş şartı kendisinde toplayan kimselerdir.
Kestiklerinin helâl olmadığında ittifak edilen sınıf da puta tapan müşriklerdir. Zira Cenâb-ı Hak bir âyet-i kerimede
"Dikili taşlar üzerine kesilenler size haram kılınmıştır" 39 bir âyet-i kerimede de
"Allah size, Allah'tan başkasının adına kesilenleri haram kılmıştır" 40 buyurmuştur.
Kestiklerinin helâl olup olmadığında ihtilâf edilenler ise birçok sınıflardır. Fakat en meşhur olanları; -Hıristiyan, Yahudi, Mecusi, Sabii, kadın, çocuk, deli, sarhoş, namaz kılmayan, hırsız ve soyguncular olmak üzere- on sınıftır.
Cenâb-ı Hak,
"Kitap verilenlerin yemekleri size helâldir ve sizin yemekleriniz de onlara helâldir"41 buyurduğu için, ulema, Benî Tağlib kabilesinden olmamak, dinlerinden dönmemiş olmak, kestikleri hayvanı kendileri için kesmek, keserlerken Allah'ın adını andıkları bilinmek ve kestikleri hayvanın dinlerinde haram olmamak veyahut kendileri tarafından haram edilmemiş olmak şartı ile -Hıristiyan ve yahudiler tarafından kesilen hayvanların helâl olduğunda müttefik iseler de, bu şartlardan biri eksik olduğu zaman kestikleri hayvanın helâl olup olmadığında ihtilâf etmişlerdir.
Benî Tağlib hıristiyanlannın kestikleri -ibn Abbas'a göre- helâldir ve cumhur da buna katılır. Kimisi de haram olduğunu söylemiştir. Bu da Hz. Ali'den rivayet olunmuş ve imam Şafii'nin iki kavlinden biridir.
Bu ihtilâfın sebebi, âyet-i kerimede geçen "Kitap verilenler" deyimi, nasıl -tsrâiloğullan ile Rumlar gibi- diğer milletlerin Yahudi ve Hıristi-yanlarına şamil ise, Hıristiyan veyahut Yahudileşen Araplara da şamil olup olmadığında ihtilâf etmeleridir.
Mürted olan, yani dininden dönen yahudi ve hıri s uyanların kestikleri ise -cumhura göre- haramdır. Fakat Ishak helâl olduğunu söylemiş ve Süfyan Sevrî de, Mekruhtur demiştir. Bu ihtilâfın da sebebi keza bu deyimin mürted olan yahudi ve hıristiyanlara şamil olup olmadığında ihtilâf etmeleridir.
Hıristiyan ve yahudilerin keserlerken Allah'ın adını anıp anmadıkları bilinmeyen hayvanın eti ise, cumhur «Yenebilir» demiştir ki bu söz, Hz. Ali'den de rivayet olunmuştur. Bunda ihtilâf edilip edilmediğini şimdilik bilemiyorum. Fakat Islâmî şartlara göre kesilmeyen hayvanın haram olması asıl olduğuna göre, bunda da ihtilâf edilmiş olabilir. Zira eğer, hayvan kesilirken besmele çekmenin şart olduğu söylenirse, kesilirken Allah'ın adının anılıp anılmadığı bilinmeyen hayvanın haram olduğunu söylemek lâzım gelir. Bayramlannda veyahut mabedleri adına kestikleri bilinen hayvanların hükmü hakkında ise kimisi, «Mekruhtur» demiştir ki bu, imam Mâlik'in görüşüdür. Kimisi de «Caizdir» demiştir. Bu da Eşheb'in görüşüdür, imam Şâfİi ise, «Haramdır» demiştir.
Bu ihtilâfın da sebebi, Kur'an-ı Kerim'den iki âyetin umumları arasında bulunan çelişmedir. Zira,
"Kitap verilenlerin yemekleri size helâldir" 42âyet-i kerimesi,
"Allah'tan başkasının adı anılarak kesilener size haram-kılınmıştır" 43 âyet-i kerimesinin muhassisi (anlamını özel-[eştirici) olabildiği gibi, ikinci âyet de birinci âyetin muhassisi olabilir. Zira bu âyetlerden her birini diğerinden istisna etmek mümkündür. Bunun için, birinci âyeti ikinci âyet ile tahsis edenler, «Hıristiyan ve yahudilerin bayram-annda ve tapınakları adına kestikleri hayvanlar haramdır» ikinci âyetin bi-inci âyetle muhassas olduğunu söyleyenler ise, «Helâldir» demişlerdir.
Dinlerinde haram olduğu halde kestikleri hayvanın hükmüne gelince: Kimisi «Haramdır» kimisi «Helâldir», kimisi «Mekruhtur», kimisi de «Eğer Tevrat'ta haram kılman hayvanlardan ise haramdır, kendileri tarafından haram kılınmış ise helâldir» demiştir. Mâliki mezhebinde bu her dört görüş de vardır.
Haram olduğu görüşü İbn Kasım'dan, helâl olduğu görüşü İbn Vehb ile îbn Abdilhakem'den, hüküm ayırımı görüşü de Eşheb'ten rivayet olunmaktadır.
Bu ihtilâfın sebebi de, âyetin umumu ile, hayvan kesmekte niyetin şart olması görüşü arasında bulunan çelişmedir.
Hayvan kesmekte niyet şarttır diyenler, «Haramdır. Çünkü dinlerinde haram olan hayvanı keserlerken helâl olmasını kasdetmezler» demişlerdir. Niyetin şart olmadığını söyleyen ve âyeti umumunda bırakanlar ise «Helâldir» demişlerdir. Yahudiler tarafından kesilen hayvanın iç yağı hakkında da ihtilâf edilmiştir ki bu ihtilâfın sebebi de yine budur.
İmam Mâlik ile tabilerinden başka iç yağı mes'elesinde ihtilâf eden olmamıştır. Kimisi «Haramdır» demiştir. Eşheb bu görüştedir. Kimisi de «Mekruhtur» demiştir. İmam Mâlik'ten ise her iki görüş de rivayet olunmuştur. Kimisi de «Mubahtır» demiştir.
iç yağı hakkındaki ihtilâfın bir başka sebebi daha vardır. Oda, kesilen hayvanın cüzleri değişik hükümler alır .m, almaz mı diye ihtilâf etmeleridir. «Bir hayvanın cüzleri değişik hükümler alabilir» diyenler, «Yahudilerin kestiği hayvanın iç yağı haramdır» değişemez diyenler ise «Helâldir» demişlerdir. Cihad bahsinde geçen, Abdullah b. Muğaffel'in Hayber'de bir iç yağı tuluğuna rastgeldiği hakkındaki hadis 44, helâl olduğuna delalet eder.
Tevrat'ta haram olduğu bildirilen hayvanlarla, kendileri tarafından haram kılınan hayvanlar arasında hüküm ayınım yapanlar ise, «Tevrat'ta haram olduğu bildirilen hayvanlar gerçekte haram olduğu için kesmekle kendilerine helâl olamaz. Fakat kendileri tarafından haram kılınan hayvanların haram olduğu inancı batıl bir inanç olduğu için, o hayvanlar kesilirlerse helâldir» demişlerdir.
Bana kalırsa ister dinleri, ister kendileri tarafından haram kılınmış olsun, hiçbir hayvan -eğer İslâm şeriatında helâl ise- haranı değildir. Zira bütün şeriatler islâm şeriatı ile nesholunmuştur. Bunun için onların bu husustaki inançlarını nazara almamak lâzım gelir. Bunun gibi, inançlarının ne İslâm inancına, ne de kendi dinlerinin inancınatiymasının da şart olmaması gerekir. Zira eğer böyle olursa kestikleri hayvanların hiçbir tanesi bize helâl olamaz. Çünkü dinlerinin inançları bizim dinimizin inançları ile nesholunmuş- -tur ve bizim şeriatımıza inanmaları da muteber değildir. Bu ancak, Allah ta-'.
rafından kendilerine hâss olarak vaz'edilen bir hükümdür. Şu halde onların kestikleri -hiçbir kayıt ve şarta tabi olmaksızın- bize helâldir. Aksi taktirde buna dair âyetin hükmü tamamı ile ortadan kalkmış olur. Bunu aklında tut. Çünkü -Allah bilir- bu açık bir gerçektir.
Mecusîlere gelince, Cumhur kestiklerinin haram olduğu görüşündedir. Çünkü mecusîler, müşriktirler. Bir cemaat de, Peygamber (s.a.s) Efendi-miz'in,
«Mecusîler hakkında Hıristiyan ve ya-hudilerin usulünü uygulayınız» 45 hadisine dayanarak, «Mecusîlerin kestiği helâldir» demişlerdir.
Cumhur, kadın ile çocuğun kestiklerinin helâl olduğu görüşündedir, imam Mâlik de buna katılır.
Ebû Mus'ab ise 'Kadın ile çocuk noksan oldukları için kestikleri mekruhtur' demiştir.
Cumhurun kadın hakkında ihtilâf etmeyişinin sebebi, «Ka'b b. Mâlik'in bir cariyesi merada davarları güderken davarın bir tanesi düşmüş ve cariye yetişip onu bir taş ile kesmişti. Bunu Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e sordular. Efendimiz (s.a.s)
'Zararı yoktur yiyiniz' buyurdu» 46 mealindeki Muaz b. Sa'd'ın hadisidir. Zira bu hadisin sıhhatinde ihtilâf yoktur.
Deli ile sarhoşun kestiklerine, imam Mâlik «Haramdır» îmam Şafii «Helâldir» demiştir.
Bu ihtilâfın sebebi, hayvan kesmede niyet şart mıdır, değil midir diye ihtilâf etmeleridir. Şarttır diyenler-deli ile sarhoştan niyet sahih olmadığı için-, «Kestikleri haramdır» demişlerdir. Niyetin şart olmadığını söyleyenler ise, deli ile sarhoşun, kestiklerinin helâl olduğunu benimserler.
Hırsız ile soyguncunun kestiklerine gelince: Cumhur helâl olduğu görüşündedir. Kimisi de, «Hırsız ile soyguncunun kestikleri murdardır» demiştir, imam Dâvûd ile İshak b. Râheveyh bu görüştedirler.
Bu ihtilâfın sebebi de, bir fiilin yasak edilmesi, yasak edilen o fiilin fasid olduğuna delalet eder mi, etmez mi diye ihtilâf etmeleridir. Delalet eder diyenler, «Hırsız ile soyguncu çaldıkları veyahut gasbettikleri hayvanı kesmeleri ve o hayvanda tasarruf etmeleri yasak edildikleri için, yasak kılınmış olan kesmeleri fasiddir» demişlerdir.
Eğer yasak edilen şey yasaklanmış olan fiilin şartlarından olmazsa delalet etmez diyenler ise, «Kesmeleri fasid değildir. Çünkü hayvana malik olmak hayvanı kesebilmenin şartı değildir» demişlerdir. îbn Vehb'in Muvatta'ında «Bu mes'ele, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e sorulmuş da Efendimiz
(s.a.s) bunda bir sakınca görmemiştir» diye nakledilmektedir.
Rivayet olunduğuna göre, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e sahibinin izni olmaksızın kesilmiş olan bir hayvanın hükmü sorulmuş ve Peygamber (s.a.s) Efendimiz onu mekruh görerek,
«Onu esirlere yediriniz» 47 diye cevap vermiştir. Bu bahsin ana mes'eleleri hakkında -Allah bilir- bu kadar kâfidir. 48

39 Mâide, 5/3.
40 Mâide, 5/3.
41 Mâide, 5/5.
42 Mâide,5/5.
43 Mâide, 5/3.
44 Müslim, Cihad, 32/25,"no: 1792.
45 Mâlik, Zekât, 17/24, no: 42.
46 Buhârî, ZebâiK 72/18, no: 5501.
47 Ebû Dâvûd, Buyu\ 17/3, no: 3332.
48 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/357-361.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın