Sayfayı Yazdır - Kazanın şartları ve vakti

C- Kazanın Şartları ve Vakti:

1. Namazın Bütünüyle Kazası:

Namazın tamamını kaza etme şartlarına ve vaktine gelince: Bu şartlar içinde şart olup olmadığında ihtilâf edilenlerden biri tertiptir. Zira geçen namazlar eğer birden fazla ise kaza edilirken gerek bu namazlar arasında ve gerek bu namazlarla bu namazların kaza edildiği vaktin edası arasında sırayı gözetmek şart mıdır, değil midir diye ihtilâf etmişlerdir. İmam Mâlik «Eğer geçen namazların sayısı beş ve beşten aşağı ise, -kazalar kıhmncaya kadar eda namazının vakti geçse bile- tertibe riâyet etmek şarttır. Hatta eğer kişi eda namazı içinde iken, geçirdiği namazı hatırlasa içinde bulunduğu eda namazı -önce kazaları kılmadığı için- bozulur» demiştir.

îmam Ebû Hanife ile Süfyan Sevrî de aynı görüştedirler. Ancak bunlar: «Eğer eda namazının vakti geniş ise sıraya riayet etmek vacibtir, değilse vacib değildir» demişlerdir. Bunlar ayrıca sıranın unutulması halinde sıraya riayet etme gerekliliğinin ortadan kalktığı konusunda müttefiktirler.

îmam Şâfıi ise tertibin vücubunu benimsememiş, ancak «Eğer eda namazının vakti geniş ise önce kaza, sonra eda namazını kılmak daha iyidir» demiştir.

Bu ihtilâfın sebebi, bu mevzuda çeşitli rivayetlerin bulunması ve kazanın da eda gibi1 olup olmadığında ihtilâf etmeleridir. Çünkü, bu mevzuda birbirleriyle çelişen iki hadis bulunmaktadır. Biri, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den rivayet olunan

«Kim bir namazı unutup da, imam ile birlikte bir başka namazda iken onu hatırlarsa, imam ile birlikte namazına devam etsin ve namazdan çıktıktan sonra, önce, unuttuğu namazı kılsın, sonra imam ile birlikte kıldığı namazı bir daha kılsın» [427] hadisidir.

Şâfiiler bu hadisi zayıf görüp,

«Biriniz bir namazı unutup da, bir farz namazı içinde iken onu hatırlarsa içinde olduğu namazı tamamlasın. Ne zaman ki namazdan çıkarsa o zaman unutmuş olduğu namazı kılar» [428] buyurduğuna dair İbn Abbas'm hadisini sahih bulmaktadırlar. Halbuki bu babta sahih olan hadis, yukarıda metni geçen «Biriniz uykuda kaldığı veyahut unuttuğu için bir namazı kılmamış olursa onu hatırladığı zaman kılsın» hadisidir.

Kazanın da eda gibi olup oîmadığındaki ihtilâfa gelince: «Eda namazları arasındaki tertip, her namazın kendisine has ve ayrı bir vakti bulunduğundan ileri gelmektedir. Zira vakitler, tabiatiyla tertipli olup sırasız zaman düşünülemez» diyenler, «Kazaya mahsus vakitler olmadığı için kaza eda gibi değildir» demişlerdir.

«iki eda namazı aynı vakitte de olsa, eda namazları arasında tertip fiilen mevcuttur. Nitekim birisinin vaktinde ve birlikte kılınan iki namaz, bir vakitte kılındıkları halde yine aralarında tertip mevcuttur» diyenler ise «Kaza da eda gibidir» demişlerdir.

Mâlikîler, kaza namazları arasında tertibin vücubunu fiilî açıdan değil, vakit açısından görmektedirler. Çünkü,. Peygamber (s.a.s) Efendimiz «Onu hatırladığı zaman kılsın» buyurmuştur. Bu, kaza namazının vakti, onun hatırlandığı vakittir demektir. Bunun içindir ki îmam Mâlik, «Eğer kişi eda namazı içinde iken, geçirmiş olduğu namazı hatırlarsa namazı bozulur» demiştir. Halbuki bu mânâsız bir yorumdur. Çünkü, geçen namazın hatırlandığı vakit nasıl geçen namazın vakti ise, aynı zamanda eda namazının da vaktidir. Hatta eğer geçen namazlar birden fazla ise, hepsinin vaktidir. Şu halde geçen namazın hatırlanışı ile eda namazının bozulması, vakti içinde kılmmadığı için değil, - bir namazın parçalan arasında nasıl fiilen tertip mevcut ise- namazlar arasında da fiilen mevcut olan tertibe riayet edilmemiş olması içindir. Çünküvakit, her iki namazın da vaktidir, birini diğerinden önce kılmanın vücubunu gösteren bir delil bulunmadıkça biri diğerinden öncelikli olamaz.

Ben şahsen, namazların cem'ini caiz görenlerce birlikte kılınması caiz görülen iki namaz arasındaki tertibin vücubundan başka, kaza namazları arasında tertibin vücubunu gösteren bir delil bulamıyorum. Çünkü eda namazlarından her birinin vakti ayrıdır. Kaza namazlarında ise, tertib, ancak ikisi de aynı vakitte kılınan iki namaz arasında düşünülebilir. Bunun üzerinde dur. Zira bu, biraz ince bir mevzudur. Kanaatime göre îmam Mâlik, kazaların tertibini, ancak cem'e (namazları birleştirmeye) kıyas etmiştir. Ulemanın ittifakla, vakit müsait olduğu zaman, kaza namazlarım tertipli olarak kılmayı iyi görmelerinin sebebi ise, Peygamber (s.a.s) Efendimizin Hendek günü geçirdiği beş vakit namazlarını, sonradan tertipli olarak kaza etmiş olmasıdır [429]. Kasten namazlarını terk edenlere kaza lâzım geldiğini söyleyenler de Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in bu hadisesi ile ihticac etmişlerdir. Halbuki -bu hüküm mensuh olduğu için- bununla ihticac etmek manasızdır. Sonra, Peygamber (s.a.s) Efendimiz Hendek günü namazlarını kasten terketme-miştir ki ondan bu hüküm çıkartılmış olsun.

Peygamber (s.a.s) Efendimiz o gün namazları terke mecbur kalmıştır. Bu, bir mazeret halidir. Tertibin vücubu için geçen namazların beş. veya beşten aşağı olmasını şart koşmak ise -eğer bu, bir icma'dır denilmezse- delilsiz bir iddiadır. [430]

[427] Tahâvî, Şerhu Meânİ'İ-Âsâr, 1/467.

[428] Dârakutnî, 1/421, no: 1.

[429] Nesâî,2/17.

[430] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/367.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 28 Ocak 2011, 17:42:29