Kaçırılan işlemlerin tamamlanması

bb) Kaçırılan İşlemlerin Tamamlanması:

imama uyanın, namazından, imama yetişemediği kısmı imamın selamından sonra tamamlaması eda mıdır, kazamıdır mevzuunda üç görüş bulunmaktadır: Kimisi "Edadır ve yetiştiği namazın baş kısmıdır» demişlerdir. Kimisi de, okuyuş ve hareketler arasında hüküm ayırımı yaparak, «Okuyuşlarda kazadır, hareketlerde devamdır, yani edadır» demiştir.

Şu halde, akşam namazının bir rek'at'ına yetişen kimse, birinci görüşe göre, imamın selamından sonra kalan iki rek'at'ı kılarken her ikisinde de hem fatihayı, hem zamm-ı sûreyi okur ve ikisi arasında teşehhüd için oturmaz.

ikinci görüşe göre, kalkıp bir rek'at -fatiha ve zamm-ı sûreyi okuyarak-kılar ve teşehhüd için oturduktan sonra, kalan o bir rek'at'ı -bu sefer yalnız fatihayı okuyarak- kılar [437].

Üçüncü görüşe göre, kalan iki rek'at arasında hem oturur ve hem de her iki rek'atta da, hem fatihayı hem zamm-ı sûreyi okur. Bu her üç görüş de îmam Mâlik'in mezhebine mal edilmişse de, îmam Mâlik'ten gelen sahih rivayet, «Okuyuşlarda kaza, hareketlerde bina eder» diye söylediğidir. Çünkü akşam namazı hakkında «Eğer imama uyan, bir rek'at'a yetişirse, kalkıp bir rek'at kıldıktan sonra oturur» ve fatiha ile zamm-ı sûre hakkında da «Bunları kaza eder» dediğinde ihtilâf yoktur. Bu ihtilâfın sebebi, meşhur olan

«Yetiştiğinizi alın, kaçırdığınızı kılın» [438] hadis-i şerifiniri sonu, bir rivayette «tamamlayın», bir rivayette de «kaza edin» [439] şeklinde gelmiş olmasıdır. Çünkü hadis, birinci rivayete göre «Namazın yetiştiğiniz kadarını (imam ile birlikte) kılınız. Yetişemeyip kaçırdığınızı da (sonra) tamamlayınız» meâlindcdir. Tamamlamak tabiri ise, yetişilen kısmın namazın baş kısmı olduğunu göstermektedir. İkinci rivayete göre «yetişmeyip kaçırdığınızıda (sonra) kaza ediniz» meâlindedir. Kaza tabirinden ise, yetişilen kısmın namazın son kısmı olduğu anlaşılmaktadır.

Birinci rivayeti tercih edenler, yetişilen miktarın namazın baş kısmı olduğunu, ikinci rivayeti ihtiyar edenler de, namazın-son kısmı olduğunu söylemişlerdir. Bu iki rivayeti te'lif yoluna gidenler ise «Okuyuşlar kaza, hareketler edadır» demişlerdir. Bu, (yani bir kısmının kaza, bir kısmının eda elması) zayıf bir görüştür.

Namazın cüzleri arasında tertibin vücubunda ve iftitah tekbirinin yerinin namazın başı olduğunda ulemanın İttifakı, namazdan yetişilen kısmın namazın baş kısmı olduğunu gösteren açık bir delildir. Fakat ne var ki bu taktirde, imam ile imama uyanın niyetleri tertip bakımından değişik olur. Belki de, namazdan yetişilen kısmın namazın son kısmı olduğunu söyleyenler bunu düşünmüşlerdir. [440]

[437] Ebû Hanife, bu görüştedir.

[438] Buhârî, Ezan, 10/21, no: 636.

[439] Ebû Dâvûd, Satât, 2/55, no: 573.

[440] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/371-372.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın