Sehiv secdesinin sırası

B- Sehiv Secdesinin Sırası:

Ulema, sehiv secdesinin yeri hakkında ihtilâf etmişlerdir.

Şâfiiler: «Sehiv secdesi hep selâmdan önce yapılır». Hanefilen «Hep selâmdan sonra yapılır» demişlerdir. Mâlikîler ise «Eğer sehiv secdesi bırakılan bir eksiklik içinse selâmdan önce ve eğer bir fazlalık yapıldığı içinse selâmdan sonra yapılır» demişlerdir. İmam Ahmed de: «Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sehiv secdesini selâmdan önce yaptığı hususlarda selâmdan önce, selâmdan sonra yaptığı hususlarda ise selâmdan sonra yapılır»[450] demiştir.

Zahirîler de «Peygamber (s.a.s) Efendimiz hangi hususlar için ve nerede secde ettiyse yalnız o hususlar için ve o yerde secde yapılır, başka türlü sehiv secdesine lüzum yoktur. Zira farz namazda sehiv edilirse namazı yeni baştan kılmak lâzımdır. Mendub namazda edilen sehiv için ise secde gerekmez» demişlerdir.

Bu ihtilâfın sebebi, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sehiv secdesini hem selâmdan önce, hem selâmdan sonra yapmış olduğunun sabit olmasıdır. Zira İbn Buhayne'nin, «Rasûlullah (s.a.s) bize namazın iki rek'at'mı kıldırdı. Sonra (birinci teşehhüd için) oturmayıp ayağa kalktı. Cemaat da kendisi ile birlikte ayağa kalktı. Namazını bitirip de bir selâmını beklerken selâm vermeden tekbir aldı ve oturarak iki kere secde yaptıktan sonra selâm verdi» diye söylediği sabittir [451].

Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in selâm verdikten sonra sehiv secdesini yaptığına dair yukarıda geçen Zülyedeyn hadisi de sabittir [452]. Bunun için, setihiv secdesinde kıyası caiz görenler, yani Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sabit olan bu hadislerde secde ettiği hususların hükmünü, bu hususlara benzeyen başka hususlara da verenler, bu hadislerin te'vilinde -biri tercih, biri te'lif, biri de hem tercih hem te'lif olmak üzere- üç yol. tutmuşlardır.

îbn Buhayne'nin hadisini tercih edenler «Sehiv secdesi selâmdan öncedir» demişlerdir. Bunlar ayrıca, J5bû Said el-Hudrî'mn Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den rivayet ettiği sabit olan,

«Biriniz namazında şüpheye düşüp acaba üç rek'at mı kıldtım dört mü diye tereddüt ettiği zaman, bir rek'at (daha) kılsın ve henüz oturmakta iken selâm vermeden iki secde yapsın. Eğer kıldığı bu rek'at beşinci olur ise onu bu iki secde ile hafifleştirmiş olur ve eğer dördüncü olursa bu iki secde şeytanın sevincini kırıp onu üzmüş olur» [453] hadisi ile de ihticac etmişlerdir

Derler ki: Bu hadis, namazda fazlalık yapıldığı için de sehiv secdesi yapıldığını göstermektedir. Zira bu rek'at'ın beşinci olacağı da muhtemeldir. Bunlar, îbn Şihab'ın söylediği rivayet olunan «Peygamber (s.a.s) Efendimiz son olarak sehiv secdesinin selâm vermeden yapılmasını emretmiştir» [454]sözüne de dayanmaktadırlar.

Sehiv secdesi yerinin selâmdan sonra olduğunu söyleyenler ise, Muğire b. Şu'be'nin «Rasûlullah (s.a.s) bir kere namaz kıldırırken iki rek'at kıldıktan sonra unutarak ayağa kalktı. Onu uyarmak için SÜBHANALLAH dedik. Fakat kendisi geri dönmeyip namazına devam etti ve namazı bitirip selâm verince, sehiv secdesini yaptı» [455] mealindeki hadisi İbn Buhayne'nin hadi-siyle çelişmektedir» diyerek Zülyedeyn hadisini tercih etmişlerdir.

Ebû Ömer b. Abdilberr: «Muğire'nin hadisi, nakil yönünden îbn Buhayne'nin hadisi kadar kuvvetli değildir ki onunla çelişsin» demektedir. Bunlar ayrıca, sabit olan îbn Mes'ud'un «Rasûlullah (s.a.s) bir kere sehvede-rek öğle namazını beş rek'at kıldı ve sehvi için selâmdan sonra secde etti»[456] hadisi ile de ihticac etmişlerdir.

Te'lif yoluna gidenlere gelince: Bunlar: «Bu hadislerde Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in selâmdan önce yaptığı bildirilen secdelerini, namazında vuku' bulan fazlalıklar için ve selâmdan sonra yaptığı bildirilen secdelerini de namazında vuku' bulan eksiklikler için yaptığını ve bunun için, sehiv secdesi yerinin buna göre değiştiğini söylemek, tercih yoluna gitmekten evlâdır» demişlerdir.

Hem te'lif, hem tercih yoluna gidenler ise «Peygamber (s.a.s) Efendimiz hangi durumda selâmdan Önce ve hangi durumda selamdan sonra sehiv secdesi yapmışsa, sadece o durumlarda ve Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in secde yaptığı yerlerde secde yapılır. Başka durumlarda ise, ister o durumlar Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in selâmdan önce sehiv secdesini yaptığı duruma, ister selamdan sonra sehiv secdesini yaptığı duruma benzesin, hep selamdan önce secde yapılır» demişlerdir.

Bu görüş -Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sehiv secdesini yaptığı durumlara dokunmayıp o durumları değişik hükümlerinde bıraktığı ve fakat bu durumlardan yalnız bir kısmının hükmünü, hükmü meskût olan durumlara verdiği için- bir yandan hadisler arasındaki çelişmeyi gideren bir çeşit te'Iif-tir, bir yandan da hadislerden bir kısmını diğer bir kısmına tercihtir. Zira bu görüş sahipleri, hükmü meskût olan durumları, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in yalnız selâmdan önce sehiv secdesini yaptığı durumlara kıyas etmeleri ile, bu durumlara dair olan hadisleri tercin eder gibi olmuşlardır.

Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sehiv secdesini yaptığı durumların hükmünü başka durumlara vermeyen zahirîler ise, «Sehiv secdesi yalnız Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in sehiv secdesini yaptığı durumlara mahsustur» demişlerdir.

İmam Ahmed'in görüşü ise, zahirîlerle kıyasçılann görüşlerinin bir karışımıdır. Çünkü İmam Ahmed -yukarıda da söylediğimiz gibi- sehiv secdesini selamdan sonra yapmayı, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in selamdan sonra secde ettiği durumlara mahsus görmüş ve Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in selamdan önce sehiv secdesini yaptığı durumların hükmünü ise, başka türlü durumların hepsine vermiştir.

Bu değişik görüş sahiplerinden her biri kıyas yolu ile de kendi görüşünü takviye eden birtakım deliller getirmiştir. Fakat bu kitapta bizim maksadımız nasıl şeriatte meskût geçen mes'eleleri incelemek değilse, çoğunlukla kıyastan doğan ihtilâfları da incelemek değildir. Eğer arasıra, şeriatte hükmü meskût geçen bazı mes'elelere değiniyorsak -ki bu da çok az olur- ya bu mes'eleler benzerlerine temel ve kaide olabilecek niteliktedirler ya da çok vaki oldukları için anlatılmasında fayda umuyoruz.

Peygamber (s.a.s) Efendimiz sehiv için beş defa secde etmişlerdir:

1-İbn Buhayne'nin hadisinde geçtiği üzere iki rek'at kıldıktan sonra teşehhüde oturmadan üçüncü rek'at'a kalktıklarından,

2- Zülyedeyn hadisinde geçtiği üzere iki rek'at'ta selam verdiklerinden,

3- Müslim ve Buhârî'nin rivayet ettikleri îbn Mes'ud'un hadisinde anlatıldiğı üzere beş rek'at kıldıklarından,

4-İmrân b. Husayn'ın hadisinde (Müslim, Mesâcid, 5/19, no: 574) anlatıldığı üzere üç rek'at'ta selâm verdiklerinden,

5- Gelecek olan Ebû Said el-Hudrî hadisinden öğrenildiği üzere tereddüde düştüklerinden ötürü sehiv secdesini yapmışlardır.

Sehiv secdesinin ne için gerektiği hususunda da ulema ihtilaf etmişlerdir. Kimisi «Namazda olan fazlalık ve eksiklikler için gerekir» demiştir ki, en meşhur görüş budur. Kimisi de: «Sehvin kendisi için gerekir» demiştir. Bunu da Zahirîler ile İmam Şafii söylemişlerdir. [457]

[450] Tirmizî, Salât, 284, no: 389.

[451] Buhârî, Sehv, 22/1, no: 1224.

[452] Buhârî, Sehv, 22/3, no: 1227.

[453] Müslim, Msâcid, 5/19, no: 571; Ebû Dâvûd, Salât, 2/197, no: 102.

[454] Beyhâkî,2/341.

[455] Ebû Dâvûd, Salât, 2/201, no: 1037.

[456] Buhârî, Sehv, 22/2, no: 1226.

[457] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/378-381.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın