|
Konu Başlığı: Hibenin hükümleri Gönderen: ღAşkullahღ üzerinde 10 Şubat 2011, 20:38:34 152. Hibe'nin Hükümleri Ulemanın bu konuda meşhur olan meselelerinden biri, yapılan hibeden dönüş etmenin caiz olup olmadığı mes'elesidir. İmam Mâlik ile Medine ulemasının cumhuru, «Baba, çocuğuna hibe ettiği şeyi -çocuk evlenmedikçe veyahu yeni bir borç altına girmedikçe, kısacası başkasına verecekli bir duruma düşmedikçe- geri alabilir. Anne de -babanın sağlığında- çocuğuna verdiği şeyi geri alabilir» demişlerdir. İmam Mâlik'ten, «Anne, çocuğuna ettiği hibeden dönemez» dediği de rivayet olunmuştur. İmam Ahmed ile Zahiriler ise, «Hiçbir kimse hibesinden dönemez» demişlerdir. İmam Ebû Hanife de, «Kişinin, nikâhı düşmeyen akrabasına yaptığı hibeden başka, bütün hibelerden dönülebilir» demiştir. Allah rızası için yapılan ve sadaka diye anılan hibeden dönülemediğinde ise, bütün fukaha müttefiktirler. Bu ihtilafın sebebi, bu konuda varid olan çelişmedir. Hibeden dönmenin caiz olmadığını söyleyenler, Peygamber Efendimizin, «Hibesinden geri dönen kimse, kusan, sonra dönerek kustuğunu yiyen köpek gibidir» 14 hadisine dayanmışlardır. Ana babayı istisna edenler ise, Tavus'un Peygamber Efendimiz'den getirdiği, «Babadan başka, hiçbir kimseye hibesinden geri dönmesi caiz değildir» 15 hadisi ile ihticac ve anayı babaya kıyas etmişlerdir, imam Şafiî, «Eğer Tâvus'un bu hadisi muttasıl senetli olsaydı onunla hükmederdim» demiştir. Başkaları da «Bu hadisin Muallim Hüseyin tarikiyle olan senedi muttasıldır. Hüseyin de güvenilir bir kimsedir» demişlerdir. «Kişinin nikâhı düşmeyen akrabasına yaptığı hibeden başka, bütün hibelerden dönülebilir» diyenler ise, İmam Mâlik'in Hz. Ömer'den söylediğini rivayet ettiği, «Kim birisine, yakın akrabası olduğu için veyahut sadaka niyetiyle bir şeyi hibe ederse, hibesinden geri dönemez ve kim karşılık umarak bir kimseye bir şey hibe ederse, umduğunu bulamadığı zaman hibesinden geri dönebilir» mealindeki esere dayanmışlardır. Bunlar ayrıca, «Asıl şudur ki, bir kimse, bir diğer kimseye karşılıksız olarak bir şey verdiği zaman, o kimsenin ona karşılık vermek zorunda olduğuna hükmedilemez» demişlerdir. Fukahamn cumhuru, bir kimse oğluna bir sadaka verdikten ve oğlu da sadakayı teslim aldıktan sonra ölürse, sadakanın miras yolu ile tekrar kendisine geri döndüğünde müttefiktirler. İmam Mâlik'in mürsel olarak rivayet ettiği hadisler arasında, «Medine'nin Hazrec kabilesinden bir kişi anne ve babasına sadaka olarak bir hurmalık verdikten sonra anne ve babası öldüler. Bunun üzerine Hazredi, durumu Peygamber Efendimiz'e sordu. Peygamber Efendimiz ona, 'Verdiğin sadaka ile sevap kazandın. Şimdi de sadakanı miras yolu ile tekrar al' buyurdu» 16 diye bir hadis bulunmaktadır. Ebû Dâvûd da Abdullah b. Büreyde tarikiyle Abdullah'ın babasından, «Kadının biri Peygamber Efendimiz'e gelerek, - 'Anneme sadaka olarak bir cariye vermiştim. Şimdi de annem ölmüş ve kendisine verdiğim cariyeyi bırakmıştır' diye sordu. Peygamber Efendimiz, -'Annene onu vermekle sana sevap hasıl olmuştur. Şimdi de miras yolu ile tekrar sana geri döndü' diye cevap verdi» 17 mealinde bir hadis kaydetmektedir. Zahirîler de Peygamber Efendimiz'in Hz. Ömer'e -sadaka olarak verdiği atı kastederek, «Sakın onu satın alma. Zira hibesinden dönen kimse, kustuktan sonra dönüp kusmuğunu yiyen köpeğe benzer» 18 diye buyurduğu hadisteki umuma dayanarak -ki bu hadis ittifakla sahihtir- «Hiç kimseye, hibe ettiği şeyi geri alması caiz değildir» demişlerdir. (Kadı -îbn Rüşd- diyor ki): Hibeden dönüş yapmak iyi bir huy değildir. Şeriat sahibi, «Ben ancak ahlâkî üstünlükleri tamamlamak için gönderilmiş bir Peygamberim» 19buyurmaktadır. Bu konuda da bu kadarı kâfidir. 20 14 Buhârî, Hibe, 51/14, no: 2589,2622. 15 Nesaî, 6/268; AbdürTezzak, 9/16, no: 16536. 16 Mâlik, Ahdiye, 36/41, no: 54. 17 Ebû Dâvûd, Vesâyâ, 12/12, no: 2877. 18 Buhârî, Hibe, 51/30, no: 2623; Müslim, llibât, 24/1, no: 1620. 19 Mâlik, Husnul-Hulh, 47/1, no: 8. 20 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/115-116. |