Hayvan kanı

4. Hayvan Kanı:

Fıkıh âlimleri, kara hayvanının kanının necis olduğunda müttefiktirler; Fakat balığın kanı ile kara hayvanı kanının azında ihtilâf etmişlerdir:

Kimisi, balığın kam tahirdir demiştir. Bu görüş, îmam Mâlik'ten gelen iki rivayetten biri ve îmam Şafii'nin görüşüdür.

Kimisi de, her kan necis olduğu gibi balığın kanı da necistir demiştir. Bu da İmam Mâlik'ten yazılı olarak gelen diğer rivayettir.

Ulema, kanın azı hakkında da ihtilâf etmişlerdir: Kimisi; kan az olursa, hakkında af vardır demiştir. Cumhur, bu görüştedir. Kimisi de kanın azı ile çoğu arasında hüküm bakımından fark yoktur demiştir.

Balığın kanı hakkındaki ihtilâfın sebebi; balığın Ölüsü hakkındaki ihtilâftır. Balığın ölüsünü haramlar içerisine sokanlar, kanına da necis demişlerdir. Balığın ölüsünü istisna edenler, kanını da istisna etmişlerdir. Çünkü bu hususta: «Bize -çekirge ile balık ve ciğer ile dalak olmak üzere- iki ölü ve iki kan helâl kılınmıştır» [21]diye zayıf bir hadis vardır.

Kanın çoğu ve azı hakkındaki ihtilâfın sebebi de, mukayyed'in mi mutlak'a, yoksa mutlak'ın mı mukayyed'e hamledilmesi hususundaki ihtilâftır. Çünkü kanın haram olması "Leş, kan ve domuz eti, size haram kılınmıştır" [22] âyet-i kerimesi'nde mutlak olarak ve "De ki: Bana vahyolunaniar arasında, -leş, akıtılan kan ve domuz etinden veyahut Allah'dan başkasının adına boğazlanmış bir fisktan başka, yenilmesi haram kılınmış bir şey bulamıyorum" [23] âyetinde ise "akıtılan kan" diye mukayyed olarak gelmiştir.

Mutlak'ı mukayyed'e hamleden cumhur: Haram ve necis olan, ancak akacak derecede çok olan kandır demiştir. Mukayyedde ziyade bulunduğu için mukayyedi mutlaka hamledenler ise; Kanın azı da, çoğu da haramdır ve necistir, çünkü lizatihi (kendinden ötürü) necis olan bir şeyin bir kısmı necis, bir kısmı tahir olamaz demiştir. [24]

5. Sidik ve Dışkı:

Fıkıh âlimleri -emzikli erkek çocuktan başka- insanın bevl'i ile dışkısının necis olduğunda ittifak etmişlerdir. Diğer canlılarda ise görüş ayrılığında bulunmuşlardır.

îmam Şâfıi ile îmanı Ebû Hanife, bu iki nesnenin mutlaka necis olduğunu söylemişlerdir. Kimisi, yalnız insanın bu iki pisliği necis olup, diğer canlıların tahir olduğunu söylemiştir. Kimisi de bunların tahir veya necis olması, etin tahir veya necis olmasına bağlıdır. Eti haram olan hayvanların sidik ve pisliği necistir, eti helâl olan hayvanların ise -pislik yememeleri şartı ile-tahirdir, eti mekruh olan hayvanların pisliği de mekruhtur demiştir. Bu son görüş îmam Mâlik'indir. Bu aynntıyı Ebû Hanife'nin hayvan artıkları hakkında yaptığı gibi yapmıştır.

Bu ihtilâfın iki sebebi vardır: Peygamber (s.a.s) Efendimiz bir taraftan, davar ağıllannda namaz kılmayı ve Üreyne kabilesinden olan meşhur kişilere develerin bevl ve sütlerini içmeyi [25] tecviz etmişken, diğer taraftan deve ağıllarında namaz kılmayı nehyetmiştir. Ulema da, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den gelen bu tecviz ve nehyin mefhumlarında ihtilâf etmişlerdir.

İhtilâfın birinci sebebi budur.

İhtilâfın ikinci sebebi de, hayvanları insana kıyas .etmekte ihtilâf etmeleridir. Hayvanları, insanlara kıyas edip necaset bakımından hayvanlarda evleviyet (öncelik) gören ve davar ağıllannda namaz kılmayı tecviz eden hadisten davarlann bevl ve pisliklerinin tahir olduğu mânâsını çıkarmayanlar, bu tecvizi, sebebi bilinmeyen bir taabbüd (kulluk) kabul etmişlerdir. Deve ağıllannda namaz kılmaktan nehy edilme sinin, deve pisliğinin necis olduğu sebebine bağlayan ve 'Üreyneli kişilere develerin bevli tedavi için tecviz edilmiştir' diyenler bütün bevl ve dışkılann necis olduğunu söylemişlerdir. Davar ağıllannda namaz kılmanın ve Üreynelüere, develerin bevlini içmenin tecviz edilmesinden, davar ve develerin bevl ve dışkılarının tahir olduğu mânâsını çıkaran ve deve ağıllannda namaz kılmaktan nehyedilmesini de sebebi bilinmeyen bir taabbüd kabul eden ya da başka bir sebebe bağlayan ve insanın bevl ve dışkısının tiksindirici olup deve, davar ve sığırlaruıkinin böyle olmadığından insanlarla bunlar arasında fark görenler, bevl ve dışkılan -Allah bilir- et'e tabi kılmışlardır. Sözü geçen bu hayvanlara diğer hayvanlan da kıyas edenler ise, -insanın bevl ve dışkısından başka- hiçbir hayvanın bevl ve dışkısına ne necis, ne de haram dememişlerdir.

İşte görüldüğü gibi mes'ele, bu ihtimallerin hepsini taşımaktadır. Her ne kadar mes'elede bu kadar ihtilâf varsa da eğer daha önce herhangi bir mücte-hid tarafından söylendiği meşhur olmayan bir sözü söylemek caiz olsaydı

diyebilirdik ki: Hayvan pislikleri içinde, fazla kokan ve tiksinti verenlerle vermeyenler -özellikle kokusu güzel olanlar- bir değildir. Nitekim «Amber» denilen maddenin tahir olduğunda ittifak etmişlerdir. Halbuki bunun, denizde yaşayan bir hayvanın pisliği olduğu söylenmektedir. Misk de böyledir. Çünkü o da -denildiğine göre misk taşıyan bir hayvanın kan artığıdır. [26]

6. Hoşgörüleri Necasetler;

Ulema, necasetin azı hakkında üç çeşit görüşte bulunmuşlardır. Kimisi azı ile çoğunu bir görmüştür. îmam Şâfıi, bunlardandır. Kimisi, necasetin azı için af vardır ve necasetin azı da bir dirhem miktarıdır demiştir. İmam Ebû Hanife de bunlardandır.

îmam Muhammed b. Hasan şâzz bir görüşte bulunup, "Eğer necaset elbise parçasının dörtte biri veya daha az olursa, o necasetle namaz kıhnabilir", demiştir.

Bir üçüncü grup da "Necasetin azı ile çoğu birdir. Ancak kanın azı hakkında -yukarıda geçtiği üzere- af vardır",

demiştir. Bu da İmam Mâlik'in görüşüdür

İmam Mâlik'ten hayız kani hakkında ise iki görüş rivayet olunmuştur.

Meşhurları; hayız kanının da diğer kanlar gibi olmasıdır.

Bu ihtilâfın sebebi, necasetin azmi kurutmak için taş kullanmadaki ruhsata [27] kıyas etmekte ihtilâf etmeleridir. Bu kıyası caiz görenler, az necaset ile namaz kılmayı caiz görmüşlerdir. Çünkü -kesinlikle bilinmektedir ki-taş kullanıldığı zaman, az miktarda necaset kalır. Bunun içindir ki pisliğin çıkış yerine kıyasen az necasete bir dirhem miktarı diye had koymuşlardır.

Taşla kurutmayı ruhsat görüp de, ruhsatlara kıyas yapılamaz diyenler ise, bu kıyası men etmişlerdir. İmam Mâlik'in necasetlerden, kanı istisna etmesinin sebebi de yukarıda geçti.

Hanefi mezhebi ulemasının necaseti -ağır ve hafif olmak üzere- iki çeşi-te ayırıp, ağır necasetten ancak bir dirhem miktarından, hafif necasetten ise, elbise parçasının dörtte birinden af bulunduğunu, hafif necasetin de ehli hayvanların pislikleri ile yollarda sakınılması güç olan necasetlerden ibaret bulunduğunu söylemeleri cidden iyi bir görüştür. [28]

[21] İbn Mâce, Et'tme, 29/31, no: 3314; Ahmed, 2/97.

[22] Muide, 5/3.

[23] En'am, 6/145.

[24] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/195-196.

[25] Buhârî, Vudu\ 4/66, no: 233; Müslim, Kasâmc, 28/2, no: 1671.

[26] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/196-197.

[27] Ebû Dâvûd, Taharet, 1/24, no: 40.

[28] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 1/197-198.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın