Feyin bölüşülmesi ve harcanması

6 . Fey'in Bölüşülmesi ve Harcanması

Fey' cumhura göre müslümanlann düşmandan tehdit ve korkutma yolu ile aldıkları mallara denir. Ulema, fey'in sarf ve harcama yeri hakkında ihtilâf etmişlerdir. Cumhur «Fey zengin, yoksul ayırdedilmeksizin her müslümana verilebildiği gibi, ordunun erzak ve masrafı, hakim ve valilerin maaşı

köprü, okul ve camilerin yapım ve onarımı gibi devletin sair hizmetlerinde harcanır ve ganimet gibi taksime tabi değildir» demiştir. Hz. Ebû Bekir ile Hz. Ömer'in de böyle yaptıkları sabittir.

İmam Şâfıi ise, «Ganimetin beşte biri gibi, fey'in de beşte biri ganimet âyetinde zikredilen beş sınıfa verilir. Geri kalan beşte dördü ise imamın icti-had ve yetkisine bağlıdır ve imam kendisi ile çoluk çocuğunun ve uygun gördüğü kimselerin geçimlerini ondan sağlar» demiştir. Zannedersem kimisi de, «Fey'in tamamı, ganimetin beşte birinin verildiği beş sınıf arasında taksim edilir» demiştir. Tahminime göre bu da İmam Şafii'nin bir görüşüdür.

«Fey'in tamamı imamın yetki ve içtihadına bağlıdır» diyenler ile, «ganimetin beşte birine sahip olan beş sınıfa verilir» diyenler arasındaki ihtilâfın sebebi, yukarıda geçen ganimetin beşte biri hakkındaki ihtilâfa yol açan sebebin aynısıdır. Zira «Ganimetin beşte biri âyette zikredilen beş sınıftan başkasına verilemez» diyenler, «Fey'de bu beş sınıfa mahsustur» demişlerdir.

Ayette zikredilen beş sınıftan umum muraddır diyenler ise, «Ganimetin beşte biri gibi, fey'in tamamı Beytü'l-MaTın olup imamın yetkisine bağlıdır» demişlerdir. Ganimetin beşte biri gibi, fey'in de beşte birinin ganimetler âyetinde zikredilen beş sınıfa verildiği görüşü ise, İmam Şafii'den evvel hiç kimse tarafından söylenmemiştir. İmam Şafii'yi bu görüşe sevkeden sebep, ganimetler âyetinde zikredilen beş sınıfın fey' âyetinde de zikredilmiş olmalarıdır. İmam Şafii bundan, ganimetler gibi fey'in de beşte birinin bu beş sınıfa verildiği zannına kapılmıştır. Halbuki bu âyetin zahirinden, fey'in beşte biri değil, fey'in hepsinin bu beş sınıfa verilmesinin gerektiği anlaşılmaktadır. Tahminimce bu görüşü benimsemiş olanlar da vardır. Müslim'in rivayetine göre Hz. Ömer, «Beni Nadir mallan, ALLAH'ın kendi Peygamberine fey' olarak vermiş olduğu bir mal idi. Yani bu malı kazanmada ne at koşturulmuş, ne de silah kullanılmıştı. Bunun için bu mal, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'e mahsustu ve yıllık nafakasını bu maldan sağlar, gerisini de silah ve harp malzemesinde harcardı» [95] demiştir. Bu da, İmam Mâlik'in görüşünü te'yid etmektedir. [96]

[95] Müslim, Cihad, 32/15, no: 1757.

[96] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/274-275.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın