Fâsid müsâkâtın sonuçları

119. Fâsid Müsâkât'ın Sonuçları

Ulema müttefiktirler ki şeriatın caiz kıldığı şekilde yapılmayan Müsâkât akdi -eğer henüz işe başlanmamış ise- münfesihtir (geçersizdir) ve hiçbir tarafa bir şey lazım gelmez. Fakat işe başlandıktan sonra ne lazım gelir diye ihtilaf etmişlerdir.

Kimisi «Fasit olan her Müsâkât'ta bakıcıya, gördüğü işin ecr-i misli lazım gelir» demiştir, ki İmam Şafiî'nin sözünden de bu anlaşılır ve İmam Mâlik'ten gelen iki rivayetten biri de bu yoldadır [17].

Kimisi de, «Fasit olan her Müsâkât'ta bakıcıya, benzeri olan sahih Müsâkât'ın meyva hissesi lazım gelir» demiştir. Bu da İbn Mâcişûn'un İmam Mâlik'ten rivayet ettiği ve benimsediği görüştür.

İbnu'l-Kasım ise, «Fasit olan Müsâkât'ların bir kısmında benzeri olan sahih Müsâkât'ın meyva hissesi, bir kısmında ecr-i misil lazım gelir» demiştir. Fakat onun bu sözünü yorumlayanlar ihtilaf etmişlerdir.

Kimisi «Fasit olan her Müsâkât'ta İbnu'l-Kasım'ın görüşü -dört mes'ele-den başka- benzeri olan sahih Müsâkât'ın meyva hissesinin alıcıya düştüğü yolundadır.

İbnu'l-Kasım'a göre yalnız dört meselede bakıcıya ecr-i misil lazım gelir. Biri, hurmalarının bir kısmı veyahut tamamı yenilen bahçe üzerindeki fasit Müsâkât'tır. Biri, bakıcının bahçe sahibinin de çalışmasını şart koştuğu müsâkât'tır. Biri, Müsâkât ile birlikte aynı akidte satış da yapılan Müsâkât'tır. Biri de, meyvanın bir yıl üçtebiri, bir yıl da yarısı üzerinde yapılan iki yıllık süreli Müsâkât'tır» demiştir.

Kimisi de «İbnu'l-Kasım'a göre bu hususta kaide şudur: Eğer Müsâkât'ın fasitliği içinde -birinin diğerinden para istemesi gibi- fasit bir kiralama veyahut -henüz olgunlaşmamış olan meyvanın satışı gibi fasit bir satış bulunduğu içinse, bakıcıya ecr-i misil düşer.

Çünkü eğer bu istek, bahçe sahibi tarafından ise, fasit bir kiralama, eğer bakıcı tarafından ise -henüz olmayan şeyin satışı kabilinden olduğu için- fasit bir satış olur.

Eğer Müsâkât'ın fasitliği -değişik bahçeler üzerinde yapılan Müsâkât'ta olduğu gibi- garar yüzünden ise, benzeri olan sahih Müsâkât'm meyva hissesi düşer» demiştir. Fasit olan Müsâkât'ın hükmü hakkında bir dördüncü görüş de vardır, ki o da şudur: Eğer şartı koşan, bakıcı ise, onun şart koştuğu hisseden çok ve eğer bahçe sahibi ise, onun şart koştuğu hisseden az olmamak şartı ile, benzeri olan sahih Müsâkât'ın meyva hissesi düşer. Bizim maksadımız için bu kadar kâfidir. [18]

[17] Ebû Hanife, müsâkât şirketinin kendisini fasid sayar.

[18] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/363-364.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın