Diyet mükellefleri

172. Diyet Mükellefleri

Ulema, yanlışlıkla adam öldürmekten lazım gelen diyetin,

"Hiçbir kimse, bir başkasının işlediği suçtan dolayı sorumlu olamaz" [9]âyet-i kerimesi ile, Peygamber Efendimiz'in Ebû Remse'ye

«Ne sen oğlunun suçundan sorumlusun, ne oğlun senin suçundan sorumludur» [10] hadisinin umumlarından müstesna olup, bizzat öldürene değil, Öldürenin âkilesine, yani baba tarafından erkek yakınlarına lazım geldiğinde müttefiktirler. Fakat kasten adam öldürmenin diyeti -cumhura göre- âkileye değil, bizzat öldürene lazım gelir. Zira rivayete göre îbn Abbas (r.a.), «Âkile, ne kasten adam öldürmekten, ne bir suç ikrarından, ne de kasten adam öldürenin anlaşma ile kabul ettiği diyetten sorumlu değildir» demiş ve ashâbtan hiçbir kimse ona itiraz etmemiştir.

Cumhura göre bir kimsenin yanlışlıkla kendini öldürmesi halinde âkilesine bir şey lazım gelmez. Fakat Evzaî şâz bir görüşte bulunarak, «Düşmana atmak isterken yanlışlıkla kendini öldüren kimsenin âkilesine diyet lazım gelir» demiştir. Cumhura göre kişinin yanlışlıkla organlarından herhangi birini kesmesi de böyledir. Fakat rivayet olunmaktadır ki; adamın biri yanlışlıkla bir gözünü çıkarmış da Hz. Ömer «Akilesi, kendisine gözünün diyetini vermekle mükelleftir» diye hükmetmiştir.

Ulema, Şibh-i Amd olan Öldürmenin diyeti ağır mıdır, hafif midir ve çocuk ile delinin Öldürdükleri kimsenin diyeti kime, yani âkileye mi, yoksa bizzat çocuk veyahut deliye mi lazım gelir diye ihtilaf etmişlerdir. îmam Mâlik, îmam Ebû Hanife ve bir cemaat «Âkileye», îmam Şafiî «Bizzat kendilerine lazım gelir» demişlerdir. Bu ihtilaflarının sebebi, çocuk ile deli tarafından işlenen cinayetlerden, en çok hangisine benzer diye tereddüd etmeleridir. En çok, kasten işlenen cinayetlere benzediğini söyleyenler, «Bizzat co cuk veyahut delinin malına lazım gelir» yanlışlıkla işlenen cinayetlere ben zediğini tercih edenler ise «Âkileye lazım gelir» demişlerdir. Bir çocuk ile bir büyüğün ortaklıkla bir başkasını öldürmeleri halindeki ihtilaflarının se bebi de keza budur. Büyüğe kısas, küçüğe ise diyet lazım geldiğini söyleyenler de diyetin âkile ile çocuğun malından hangisine lazım geldiğinde ihtilaf etmişlerdir. İmam Şafiî kendi usûlüne uyarak «Çocuğun malına», îmam Mâlik «Âkileye lazım gelir» demişlerdir. Ebû Hanife'ye göre, aralarnıda kısas yoktur. [11]

[9] Fâtır, 35/18.

[10] Ebû Dâvûd, Diyât, 33/2, no: 4485.

[11] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/253-254.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın