Sayfayı Yazdır - Aynı sınıf sayılan ve sayılmayan nesneler

4. Aynı Sınıf Sayılan ve Sayılmayan Nesneler

Ribaya tabi olan şeyler bir cinsten oldukları zaman birbirleriyle satıldıklarında birinin diğerinden fazla olması caiz olmadığı için Ulema, bu babtan olmak üzere -hangi mallar bir cins sayılır, hangileri bir cins sayılmaz diye- birçok mes'elede ihtilâf etmişlerdir. Biz burada, bu mes'elelerin en meşhur olanlarını anlatmaya çalışacağız. Ulema ayrıca, bir cinsten sayılan iki şeyin birbirlerinden -iyilik, kötülük, kuruluk ve yaşlık gibi- vasıflarda farklı olmamasının şart olup olmadığında da ihtilâf etmişlerdir.

Bir cins mi, yoksa iki cins mi diye ihtilâf ettikleri şeylerden biri, buğday ile arpadır. Bir cemaat, «bu iki yiyecek maddesi bir cins sayılır» demişlerse de, başkaları «Her biri başlı basma bir cinstir» demişlerdir. Birincisini İmam Mâlik ile Evzâî benimser. îmanı Mâlik, Muvatta'da bunu Said b. el-Müsey-yeb'ten de nakletmektedir. İmam Ebû Hanife ile İmam Şâfıi ise, hem rivayete 'dayanarak ve hem de kıyas yaparak ikincisine katılmışlardır. Rivayet, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in, «Buğdayı buğdayla ve arpayı arpayla ancak miktarları birbirlerine eşit olarak satınız» [29] hadisidir. Zira bu hadiste buğday bir cins, arpa da ayrı bir cins olarak zikredilmiştir. Ayrıca Abdürrezzak ile Veki'in Süfyan Sevrî'den naklettiklerine göre, Ubade b. Samit'in hadisinin bazı rivayetlerinde, Tirmizînin «sahihtir» dedi-

«Peşin olmak şartıyla altını gümüşle istediğiniz şekilde, buğdayı arpa ile istediğiniz şekilde ve tuzu hurma ile istediğiniz şekilde satınız» ziyadesi vardır [30]

Kıyas da şöyledir: «Çünkü buğday ile arpa gerek ismen ve gerekse menfaat bakımından ayrı ayrı şeylerdir. Altın ve gümüş gibi isim ve menfaatleri değişik olan şeyler nasıl ayrı cinsler ise, bunların da birbirinden ayrı birer cins olmaları lâzım gelir».

İmam Mâlik ise, kendisinden önceki Medine Fukahası'na uymuştur, îmam Mâlik'in tabileri de hem hadise ve hem de kıyasa dayanmışlardır. Hadis şudur: Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den rivayete göre,

«Yiyecekler, ancak miktarları eşit olmak şartıyla birbirleriyle satılabilirler[31] buyurmuştur. Derler ki: «yiyecek maddeleri» deyimi buğday ve arpanın ikisine de şamildir. Halbuki bu, zayıf bir görüştür. Zira bu hadis âmm olup sahih hadislerle açıklanmıştır. Bunlar kıyas yoluyla da delil getirirken menfaatleri aynı olan birçok şeyleri sıralamışlardır. Menfaatleri aynı olan iki şeyin birbirleriyle satılması halinde ise, birinin diğerinden fazla olmasının haram olduğunda ittifak vardır.

îmam Mâlik'e göre çavdar ile arpa da bir cinstir. Ona göre -nohut, mercimek ve fasulye gibi- bütün baklagiller zekâtta bir cinstir. Fakat satışta imam Mâlik'ten iki rivayet gelmiştir. Bir rivayete göre İmam Mâlik «Bir cinstir», bir rivayete göre de «Değişik cinslerdir» demiştir.

Bu ihtilâfın sebebi de, bu maddelerin menfaatlerinin bir yönden aynı bir yönden de değişik olmasıdır. Menfaatlerinin aynı oluşu yönünü tercih edenler ise «Ayrı ayrı cinslerdir» demişlerdir. îmam Mâlik'e göre pirinç, mısır ve dan'nın bütün çeşitleri de bir cinstir. [32]

[29] Aynı anlamda bkz. Müslim, Musâkât, 22/15, no: 1587; Ebû Dâvûd, Buyu', 17/12 no: 3349.

[30] Tirmvâ, Buyu\ 12/23, no: 1240.

[31] Müsüm, Musâkât, 22/18, no: 1592; Beyhâkî, 5/283.

[32] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/164-165.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 22 Şubat 2011, 17:25:13