Sayfayı Yazdır - Avcı hayvanlar

3. Avcı Hayvanlar:

Avcı hayvanlara gelince: Bunlar hakkındaki ittifak ve ihtilâfın bir kısmı hayvanın nev'ine, bir kısmı da hayvanda koşulan birtakım şartlara ilişkindir.

Nev'inde ittifak ettikleri hayvan -kara olan cinsinden başka- bütün köpeklerdir. Zira kara köpekle avlanmayı bir cemaat mekruh addetmiştir ki Hasan Basrî, ibrahim en-Nehaî ve Katâde bunlardandırlar.

imam Ahmed de «Kapkara olan köpekle avlanmanın caiz olduğunu söyleyen bir kimseyi ben işitmedim» demiştir, tshak da buna katılır. Cumhur ise, kara köpekle -eğer avcılığa alıştınlmışsa- avlanmanın cevazını benimser. Bu ihtilâfın sebebi, âyet-i kerimedeki umumun kıyas ile çelişmesidir. Zira

"Alıştırılıp öğrettiğiniz avcı hayvanların yakaladıklarını yiyin" [13] âyet-i kelimesindeki umum, bu hükümde bütün köpeklerin aynı olduğunu göstermektedir. Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in kapkara olan köpekleri beslemeyi yasak etmesi [14] ise -yasaklamanın yasak edilen şeyin fasid olduğuna delalet ettiğini söyleyenlere göre- onunla avlanmanın caiz olmamasını gerektirmektedir.

Nev'inde ihtilâf ettikleri hayvanlar ise, köpekten başka diğer avcı hayvanlarla kuşlardır. Kimisi «Avcılığa alıştınlmış bütün hayvanlarla, hatta -Ibn Şaban'in dediği gibi- kedi ile bile avlanmak caizdir» demiştir, imam Mâlik ile tabileri ve bütün memleket fukahası bu görüştedirler.

Ibn Abbas'tan da «Avcılığa alıştınlabilen bütün avcı hayvanlar, avlama aleti olabilirler» diye söylediği rivayet olunmuştur.

Kimisi de «Köpekten başka, hiçbir hayvan ile -ne atmaca ile, ne de şahin kuşu ile- av avlanamaz. Meğer canlı olarak yetişilip kesilirse» demiştir. Bunlardan kimisi, avcı kuşlardan yalnız atmaca'yı istisna edip, 'Onunla avlanmak caizdir' demiştir. Bu ihtilâfın iki sebebi vardır. Biri diğer avcı hayvanları da köpeğe kıyas etmekte ihtilâf etmeleridir. Zira âyet-i kerimede geçen MÜKELLİBIN kelimesi mastanmn köpek talimi mânâsında olduğu zannolunmaktadır. Halbuki bu kelime nasıl bu mânâda kullanılıyorsa mutlak talim mânâsında da kullanılmaktadır. Hatta âyette geçen

"Avcı hayvanlar" [15] kelimesindeki umum bu mânâda olduğunu göstermektedir. Buna göre ihtilâfın birinci sebebi MÜKELLÎBÎN kelimesinin müşterek olmasıdır. İkinci sebeb de, avcı hayvanın, avı, sahibi için tutması şart mıdır, değil midir ve eğer şartsa, bu özellik köpekten başka diğer avcı hayvanlarda da var mıdır, yok mudur diye ihtilâf etmeleridir. «Diğer hayvanlar köpeğe kıyas edilemezler ve mükellibin kelimesi KELB (köpek) isminden müştak olup köpek talimi mânâsmdadır» veyahut «diğer hayvanlarda, avı, sahibi için tutmak özelliği yoktur. Halbuki avcı hayvanda bu vasfın bulunması şarttır» diyenler, «Köpekten başka hayvanlarla avlanmak caiz değildir» demişlerdir. Diğer hayvanları da köpeğe kıyas eden ve 'Avı, sahibi için tutmak şart değildir' diyenler ise, «Diğer hayvanlarla da -eğer alıştınla-bilirlerse- avlanmak caizdiry demişlerdir.

Diğer hayvanlardan yalnız atmaca'yı istisna edenler ise, Adî b. Hatem'den -Rasûlullah (s.a.s)'a atmaca ile avlanmanın hükmünü sordum. Bana,

«Senin için tuttuğunu ye» [16] buyurdu- mealinde rivayet olunan hadise dayanmışlardır. Bu hadisi Tirmizî rivayet etmiştir.

Avcılığa alıştırılmayan hayvanlarla avlanmanın caiz olmadığında ise ihtilâf yoktur. Zira metinleri yukarıda gççen âyet ve hadislerde,

Ve buyurularak, bunun şart olduğu bildirilmiştir. Fakat alıştırmanın keyfiyet ve şartlarında ihtilâf etmişlerdir. Kimisi alıştırmak üç çeşittir. Biri, hayvanı çağırdığın zaman hayvanın gelmesidir, biri, onu ava saldığın zaman ava gitmesidir. Biri de, onu geri döndürmek için işaret ettiğin zaman geri dönmesidir. Köpekte bu her üç çeşidin de bulunmasının şart olduğunda ihtilâf etmemişlerdir. Fakat diğer hayvanlarda son çeşidin şart olup olmadığında ihtilâf etmişlerdir.

Kimisi -köpekte olduğu gibi- bunu diğer hayvanlarda da şart koşmuş kimisi bunu yalnız köpekte şart görmüştür. îmam Mâlik hem köpekte, hem diğer hayvanlarda bu her üçünün de şart olduğunu benimser. îmam Mâlik'in tabilerinden îbn Habib ise, 'Atmaca kuşu gibi diğer hayvanlardan bu son alıştırma çeşidini kabul edemeyenlerde bu, şart değildir' demiştir.

îmam Mâlik «îster köpek, ister diğer hayvanlar olsun, avcı hayvanların yakaladıklarım yememeleri şart değildir» demiştir. Kimisi, bunu diğer hayvanlarda şart görmemiş, fakat köpekte şart koşmuştur. Kimisi de bunu bütün hayvanlarda şart görmüştür. Cumhur ise, «Atmaca ile şahin'in avladıklarını -kendileri yeseler bile- yemek caizdir. Çünkü bunların ava kışkırtılması ancak avın etini yemeleri ile mümkün olur» demiştir. Şu halde bu ihtilâf, biri, hayvanın geri dönmesi için işaret edildiği zaman, geri dönmesi, biri de, tuttuğu avın etini yememesi şart mıdır değil midir diye iki mevzudadır. Hayvanın tuttuğu avı yememesinin şart olup olmadığındaki ihtilâfın s ebebiiki şeydir. Biri, bu hususta hadislerin birbirleriyle çelişmesidir, biri de, hayvan tuttuğunu yerse, sahibi için tutmuş olur mu, olmaz mı diye ihtilâf etmeleridir. Hadislerden biri yukarıda geçen Adî b. Hatem'in hadisidir ki bu hadiste Peygamber (s.a.s) Efendimiz,

«Eğer köpek yemişse sen yeme. Zira o zaman, kendisi için tutmuş olmasından korkuyorum» buyurmuştur. Bununla çelişen hadis de Ebû Sa'lebe el-Huşenî'nin hadisidir. Bu hadiste ise Ebu Sa'lebe «Rasûl-i Ekrem (s.a.s):

. «Avcılığa alıştırılmış köpeğini -ALLAH'ın adını anarak- ava saldığın zaman, tuttuğunu ye» buyurdu. Kendisine 'Ya Rasûlallah, tuttuğundan yese bile mi?' diye sordum. Rasûl-i Ekrem (s.a.s)

'Evet, yese bile' diye cevap verdi» [17]demektedir. Bunun için bu iki hadisi Adî b. Hatem'in hadisini mendubluğa, Ebû Sa'lebe'nin hadisini de cevaza hamletmek suretiyle -telif edenler, «Hayvanın tuttuğunu yememesi şart değildir» demişlerdir. Sıhhatinde ittifak edildiği için Adî b. Hatem'in hadisini tercih edenler ise, «Hayvanın tuttuğu avdan yememesi şart-ür» demişlerdir. Zira öteki hadisin sıhhatinde ihtilâf edilmiştir. Bunun içindir ki Buhârî ile Müslim onu almamışlardır. îmam Şâfîi, îmam Ebû Hanife, îmam Ahmed, îshak ve Süfyan Sevrî bu görüştedirler ve bu görüş îbn Ab-bas'tan da rivayet olunmuştur. îmam Mâlik, Said b. Mâlik, îbn Ömer ve Süleyman ise, hayvanın tuttuğunu yemesinde sakınca görmemişlerdir. Mâliki mezhebinin müteahhirîn (sonraki) uleması, «Hayvanın tuttuğunu yemesi, onu sahibi için tutmadığının delili değildir ve sahibi için tutması da şart değildir. Çünkü köpeğin ne maksatla tuttuğu bilinemez. Bazan sahibi için tutar da, kendisi yer. Bazan kendisi için tutar da, yemeyip sahibine bırakır» demişlerdir. Halbuki bu, hem hadisin nassma, hem de

"Sizin için tuttuklarından yiyin" âyet-i kerimesinin zahirine muhaliftir. Kaldı ki, köpeğin sahibi için avı tutup tutmadığım bilmek mümkündür. Nitekim Peygamber (s.a.s) Efendimiz, «Eğer köpek yemişse sen yeme. Çünkü eğer o yemisse, korkarım ki kendisi için tutmuş olsun» buyurmuştur. Hayvanın geri dönmesi için işaret edildiği zaman dönmesinin şart olup olmadığı hakkındaki ihtilâfları ise, -bu hususta diğer hayvanları köpeğe kıyas etmekte ihtilâf etmelerinden başka- bir sebep yoktur. Zira sahibinin işareti ile geri dönmeyen köpeğe -ittifakla- alıştırılmış köpek denilemez. Diğer hayvanlara da -eğer dönmezlerse- alıştırılmış» denilip denilmediğinde tereddüt vardır ki ihtilâfın sebebi budur. [18]

[13] Mâide, 5/4.

[14] Ebû Dâvûd, Sâyd, 11/1, no: 2845.

[15] Mâide, 5/4.

[16] Tirmizî, Sayd, 16/3, no: 1467.

[17] Ebû Dâvûd, Sayd, 11/2, no: 2852.

[18] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/369-372.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Bidayetül Müctehid => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 18 Şubat 2011, 16:31:56