Zırâî ürünler

B- Zırâî Ürünler

Bitkisel ürünlerden ise, ulemanın zekât düşüp düşmediğinde ihtilâf ettikleri, -yukarıda zekât düştüğünde ittifak bulunduğunu söylediğimiz dört ürün dışında kalan bütün ürünlerdir.

Kimisi, zekât yalnız yukarıda sıraladığımız dört ürüne düştüğü görüşündedir ki Ibn Ebî Leylâ, Süfyan Sevrî ve Îbnü'l-Mübârek bu görüştedirler.

Kimisi «Bunlardan başka, bunlar gibi zahire olarak saklanabilen diğer ürünlere de düşer» demiştir. Bu da îmam Mâlik ile îmam Şafii'nin görüşü-dür.

îmam Ebû Hanife de, «Ot, odun ve kamıştan başka, yerden biten her ürüne zekât düşer» demiştir.

Zekât düşme hükmünü, yukarıda geçen dört ürüne mahsus görenlerle, bu hükmü, bunlar gibi zahire olarak saklanabilen diğer ürünlere de verenler arasındaki ihtilâfın sebebi bu dört ürüne zekât düşmesi, bu dört üründe bulunan zahire olabilme vasfı için midir, yoksa bu dört cinse mahsus bir hüküm müdür diye ihtilâf etmeleridir.

«Bu dört cinse mahsus bir hükümdür» diyenler, «Bunlardan başka bir ürüne zekât yoktur» demişlerdir. 'Bunların taşıdığı zahire olabilme vasfı içindir' diyenler ise, zekât düşme hükmünü bu vasfı taşıyan diğer ürünlere de vermişlerdir. Zekât düşme hükmünü zahire olabilen ürünlere mahsus görenlerle, bu hükmü yerden çıkan bütün ürünlere verenler arasındaki ihtilâfın sebebi de, kıyasın lafızdaki umum ile çelişmesidir.

Lafız, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in:

«Zekât, yağmurun suladığı ürünlerde onda birdir ve dolapla sulananlarda onda birin yarısıdır» [35] hadisi ile,

"Çardaklı ve çardaksız bağları, tatları çeşitli hurma ve ekinleri, birbirine benzer ve benzemez şekillerde zeytin ve nar'ı yaratan O'dur. Ürün verdiği zaman ürününden yiyiniz ve biçildiği gün de hakkını veriniz" [36] âyet-i kerimesidir. Kıyas ise: «Zekât'm meşruiyyetinden gaye yok-sullann ihtiyacını gidermek olduğuna ve bunun da -çoğunlukla- ancak kendilerine zahire olabilecek şeyleri vermekle mümkün bulunduğuna göre, zekâtın yalnız zahire olabilecek ürünlere düşmesi lâzım gelir» şeklindedir.

Hadis ve âyetin lafızlanndaki umumu bu kıyas ile tahsis edenler, zahire olamayan ürünlere zekât düşmediğini, lafızlan âmm mânâlannda bırakanlar ise, yerden biten her ürüne düştüğünü söylemişlerdir. Zekâtın zahire olabilecek ürünlere mahsus olduğunu söyleyenler de, kendi aralannda -îmam Mâlik ile îmam Şafii'nin zeytin hakkındaki ihtilâflan gibi- bazı ürünlerin zahire olup olmadığında ve zahire olduğu şüpheli olan bir ürünün, zahire olduğu muhakkak olan ürünlere kıyas edilip edilemediğinde ihtilâf etmişlerdir. Çünkü îmam Mâlik zeytine zekât düştüğünü, îmam Şafii ise sonradan Mısır'da söylediği kavl-i cedidinde düşmediğini söylemiştir.

încir hakkında îmam Mâlik'in tabileri arasındaki ihtilâf da bu kabildendir. Kimisi de «Zekât meyvalara düşer de sebzelere düşmez» demiştir. Bu görüşün de mesnedi yukanda geçen âyet-i kerimedir. Bunu da söyleyen İbn Habib'dir. Fakat zeytini diğer meyvelerden ayıranlann dayanağı zayıftır. [37]

[35] Buhârî, Zekât, 24/55, no: 1483; Ebû Dâvûd, Zekât, 3/11, no: 1596.

[36] En'am, 6/142.

[37] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/99-100.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın