Ünite 4: Osmanlı'nın parçalanmaya başlaması

ÜNİTE 4

SAVAŞ SONUNDA

Rus Çarlığı yıkıldı. Bolşevik ihtilaliyle sosyalist bir devlet kuruldu.
Alman imparatorluğu yıkıldı. II:Wilhem in yurdu terk etmesinden sonra Alman Cumhuriyeti kuruldu.Yeni yönetim anlaşma devletleriyle Versay Anlaşması imzaladı.Antlaşma sonunda Almanya’da eşi görülmemiş bir enflasyon ve işsizlik yaşandı,yenen devletlerce ekonomisi ve sanayisi kısıtlandı,yenildiği devletlere onarım adı altında paralar ödettirildi.(Wilson ilkesine göre yenilen devletlerden tazminat alınmayacaktı ancak adı onarım bedeli olarak değiştirilerek yenen devletlere paralar ödettirildi.) Sıkıntıya düşen Almanya’da 1933 yılında faşist bir rejim kuruldu.
Avusturya Macaristan imparatoru I.Karl ülkesini terk etti. Macaristan ve Avusturya ayrı birer devlet haline geldi. Avusturya Cumhuriyet ilan etti ve Saint Germain antlaşması imzalandı. Yugoslavya ve Çekoslavakya yeniden kuruldu. Polanya kuruldu. Yenilenler arasında Bulgaristan ise Neuilly(Nöyi) Anlaşması imzaladı ve savaştan kurtuldu. Osmanlı imparatorluğu da çöktü 10 ağustos 1920 de imzalanan Sevr Antlaşması imparatorluğun çöküş belgesi olmuştur ve topraklarının paylaşılmasını kabul etmiştir.
Yeniden hatırlamak için tekrarlayalım.
Almanya ile Versay Antlaşması
Avusturya ile Saint Germen Antlaşması
Macaristan ile Trianon Antlaşması
Bulgaristan ile Neully(Nöyi) Antlaşması
Dağılmış Osmanlı ile Sevr Antlaşması

Yenenlerin Durumu: Birinci dünya savaşı yenen ülkelere de büyük yarar sağlamadı. İngiltere bir ekonomik bunalıma sürüklendi. Fransa da ağır ekonomik bunalımların etkisiyle demokraside istikrarsızlıklar başladı. Yine ekonomik sıkıntılar yüzünden italyada faşizm iktidar oldu. ABD’nin ekonomik durumu bozuldu.

OSMANLI DEVLETİNİ PAYLAŞMA ANLAŞMALARI:
19. yüzyılın sonlarında kadar Osmanlı ülkesini parçalamak isteyen tek güç Rusya idi. Çünkü boğazları ele geçirmek istiyordu.Açık denizlere ancak bu yolla çıkabilecekti. Fakat Rusyanın bu politikasına Akdenizde çıkarları olan İngiltere karşı çıkıyordu. İngiltere Ortadoğudan İngiliz sömürgelerine uzanan yolun Rusya’nın denetimine geçmesini istemiyordu.Benzer bir politika izleyen Fransa da İngiltere gibi rus saldırıları karşısında zaman zaman Osmanlı yanında yer alıyordu.Durumun farkına varan Rusya; Almanya ve Avusturya’ya yanaştı. Bu üç devlet arasında 18 haziran 1881 yılında üç imparator Antlaşması imzalandı. Ancak 19.yüzyıl sonlarında Almanya’nın önce siyasal birligini kurup sonra sömürgeciliğe yönelme düşüncesi, Fransa İngiltere ve Rusya arasında bir yakınlaşmanın başlamasına yol açtı.
Asıl büyük rakibin Almanya olduğunu anlayan İngiltere, Rusya’yı kendi tarafına çekebilmek için bu devlete Osmanlı ülkesini vermeyi kabul etti.Bu nedenle Osmanlı üzerindeki geleneksel İngiliz politikası değişti.8-9 haziran 1908 de Reval’de İngiliz kralı ile Rus çarı arasında yapılan görüşmede iki hükümdar Osmanlı üzerinde tam anlaşmaya vardılar ve Rusya Osmanlı ülkesi üzerindeki politikasında serbest kaldı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında ; Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasından ve Osmanlı devletinin savaşa katılmasından bir süre sonra anlaşma devletleri Osmanlı ülkesini paylaşmak için ilk planı 18 mart 1915 te imzaladılar.bu anlaşmada Rusya nın alacağı yerler belirlendi İtalya’nın savaşa katılması ve pay verilmesiyle ilgili 26 nisan 1916 da Londra’da yeni bir sözleşme imzalandı.
16 mayıs 1916 da ise Sykes-Picot Antlaşması’yla Arap toraklarının İngiltere ve Fransa arasında pay edilmesi kararlaştırıldı.
18 mart 1917 deki Saint Jean De Maurienne Anlaşması’yla İtalya’ya verilecek yerlerde karara bağlandı. Bu durumda devletlerin Osmanlı ülkesinden alacakları topraklar şu şekilde belirlendi.

Rusya’nın payı; Midye – Enez çizgisinin doğusu, Doğu Trakya, İstanbul ve Çanakkale Boğazları, İmroz ve Bozcaada, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz.

İngiltere’nin payı: Irak’ın büyük bir bölümü , Basra Körfezi kıyıları, Ürdün.

Fransa’nın payı: Çukurova bölgesi, Sivas’a kadar uzanan iç Anadolu, iskenderun’dan Lübnan’a kadar uzanan sahil şeridi, Irak ve suriyede bazı topraklar.

İtalya’nın payı : Ege Bölgesi, Akdeniz bölgesinin Silifke’ye kadar uzanan kısmı. Ege’den Bursa’ya kadar uzanan bölge.

1917 yılında Rusya’da Bolşevik ihtilalinin çıkması ve bu ülkenin savaştan çekilmesi paylaşma planlarında değişiklik olmasına yol açtı. Anlaşma devletleri Rusya nın payına düşen boğazları kendi ortak yönetimlerine almayı kararlaştırdılar. Doğu Anadolu’yu ise ikiye bölerek güneyinde İngiliz koruyuculuğunda bir bölge ve kuzeyinde bir Ermeni Devleti’nin kurulmasına karar verdiler.
Barış görüşmelerinin savaş devam ederken sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi için belli bir süre silah bırakılır.Buna ateşkes denir. Mondros ateşkes anlaşması, ittihat ve Terakki hükümetinin sadrazam Talat paşaya ateşkes imzalama yetkisini vermesinden kısa bir süre sonra Talat paşa istifa etti ve yerine Ahmet izzet paşa sadrazam oldu.Yeni hükümetin kurulmasından sonra ateşkes görüşmelerine başlandı. Limni adasının Mondros limanında yapılan görüşmelerde Osmanlı devletini Bahriye Nazırı Rauf Bey, Anlaşma devletlerini ise İngiliz amiral Calthorpe temsil etti. 5 gün süren görüşmeler sonunda 30 ekim 1918 de Mondros ateşkes anlaşması imzalandı.25 maddelik bu ateşkesin önemli hükümleri şunlardır; **Boğazlar derhal açılacak ve müstahkem mevziler işgal edilecek, **Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit eden bir duruma düşerlerse Osmanlı ülkesinin diledikleri stratejik noktasını işgal edebilecekler ,** Doğu Anadolu’da bulunan altı ilde karışıklık çıkarsa Anlaşma devletleri buraları işgal edebilecekler (bu bölgenin Ermenilere verilmesi düşünülüyor), **bütün haberleşme anlaşma devletlerinin denetimine bırakılacak, **Osmanlı orduları terhis edilecek, bütün savaş gemilerine, cephaneye ve diğer silahlara el konulacak, **Anadolu dışında kalan Osmanlı birlikleri bölgedeki Anlaşma devletleri komutanlarına teslim olacaklar, ülkenin bütün limanlarından anlaşma devletleri yararlanacak, demiryolları anlaşma devletlerinin denetimine bırakılacaktır. Bütün bu hükümler Osmanlı devletinin daha barış yapılmasını bile beklemeden Anlaşma Devletleri tarafından parçalanıp paylaşılacağını göstermektedir.
Rauf bey ateşkes görüşmeleri sırasında yunan ordusunun işgal eylemlerine karışılmaması konusunda hassasiyetini dile getirmiş ve bu konuda Amiral Carthorpe den güvence almıştır. Gerçekten de Yunanistan anlaşma devletleri tarafına geç katılmakla birlikte türk topraklarında gözü olduğunu her fırsatta dile getiriyordu.ancak Carthorpe’un verdiği güvencenin bir bağlayıcı niteliği olmayacak ve yunanlılar türk topraklarına gireceklerdi.

PARCALANMA SÜRECİNİN BAŞLAMASI VE İŞGALLER:
Ateşkes antlaşmasının uygulanması sorunu; ateşkes hükümlerinde yer alan ordunun terhisi, silah ve cephanenin teslimi ve 7.maddede yer alan işgal hakkı Osmanlı devletinin hareket edemeyecek duruma getirmişti. Anlaşma devletleri hiç vakit kaybetmeden ateşkes koşullarını uygulamaya başladılar. 13 kasım 1918 de İngilizler, Fransızlar , İtalyanlar ve yunan gemilerinden oluşan bir filo İstanbul boğazına demir attı ve şehri kontrolü altına aldı. Bu gelişme calthorpe nu İstanbul ve izmire girilmeyecek şeklinde verdiği sözü geçersiz olduğunu gösteriyordu. Amiral Calthorpe boğazların kontrolü sırasında yunan gemilerinden yararlanılmayacağı konusunda güvence vermişti.
İşgaller; boğazların anlaşma devletlerinin kontrolüne girmesinin yanı sıra Fransızlar Dörtyol, Mersin, Adana ve civarını, Afyonkarahisar istasyonunu İngilizler Batum, Antep, Maraş, Urfa ve Kars illerini, Konya istasyonunu İtalyanlar ise Antalya, Kuşadası, Fethiye, Bodrum, Milas ve Marmaris ile yakın bölgeleri işgal ettiler.
İngilizler daha sonra Urfa, Maraş ve Antep’i Fransızlara bıraktılar.aynı tarihlerde ermeni faliyetleri de yeniden başladı. Ermeniler bir yandan türk ordusunun kafkasyayı boşaltmasından yararlanarak doğu anadoluda toprak elde etmeyi hedeflerken diğer yandan Fransızlardan aldıkları destekle Çukurova bölgesinde Türkler üzerinde baskı kurdular.
Yunanistan ise anlaşma devletlerinin yanında savaşa katılmasının karşılığı olarak doğu Trakya’yı ve Batı Anadolu bölgesini istiyordu.

Paris Barış Konferansı ve Yunanistan: konferans savaşın galip devletlerinin katılmasıyla ocak 1919 da toplandı . Görüşmelerde İngiltere, Fransa, ABD ve İtalya’nın etkinliğinde geçti. Wilson ilkelerine açıkça karşı çıkamayan Antlaşma Devletleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya çalıştılar. Bu nedenle manda ve himaye yönetimleri gündeme getirildi. Bu arada italya’nın karşı çıkmalarına karşın İzmir ve çevresinin Yunanistan a verilmesi kararlaştırıldı. İngiltere İzmir gibi önemli bir limanın İtalya gibi güçlü bir devletin kontrolünde olmasını kendi çıkarlarına aykırı görerek bölgenin yunanistana verilmesini savundu. Almanya ve ortadoğudaki emellerinin gerçekleşmesi için İngiliz desteğine ihtiyaç duyan Fransa’da istemeyerek de olsa İngiliz görüşünü destekledi. Amerikalılar ise Ege Bölgesinin Yunanistan a bırakılmasını uydurma belgelere inanarak kabul ettiler. Sonuçta karar kesinleşti. Bu kararın iki sonucu oldu. Birincisi Anadolunun bölüştürülmesine yunanistanın da ortak edilmesi ve ikincisi ise İtalya ile müttefiklerinin arasının...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın