Ünite 2: Türk inkılabına yol açan nedenler

ÜNİTE 2

TÜRK İNKILABINA YOL AÇAN NEDENLER

Eski Türkler kurdukları devletlerin başına Kaan veya Hakan adını verdikleri lideri getiriyorlardı. Türk inanışına göre Gök Tanrı, Kaan ailesine devleti yönetme yetkisi veriyordu.Türkler Orta Asya’da göçebe kabileler birliği biçiminde yapılanıyorlardı. Dinamik bir yapıları vardı ,çok hareketliydiler.
İslamiyet 7.yy’da Arap Yarımadası’nda belirdi. Hz Muhammed Arap kabilelerini birleştirip islamiyete geçirdi.Peygamberimizin ölümünden sonar ilk dört halife döneminde İslam Devleti dört bir yana hızla yayıldı.Dört halife devrinden sonra iktidarı ele alan Emeviler İslamiyeti türklere zorla yaymaya çalıştı.Emevi saltanatı yıkılıp Abbasi Devleti kurulunca bu zorlama siyaseti bırakılıp ticari ilişkiler ile birlikte Türkler kendiliğinden İslamiyeti seçti.Bu andan itibaren türkler islamiyetin en büyük yayıcısı ve kurtarıcısı oldu.İslamiyetin kabulü ile türkler İran ve Ortadoğuya yerleştiler.Bu bölgelerde Türk-İslam devletleri kurdular.Bunlar arasında en önemlisi Selçuklu Devleti oldu.
Selçuklular 1057 yılında Abbasi halifesini Şiilerin elinden kurtarınca onlardan ‘’Doğunun ve Batının Hükümdarı’’ sıfatı aldılar.Böylece İslam dünyasının siyasal egemeni oldular.
Moğollar bir süre islamiyete direnip Selçuklu Devleti ile büyük savaşlar yaptı.Bunun sonucunda Anadolu Selçuklu Devleti’ni ortadan kaldırdılar ve dağılan devlet beyliklere ayrılmak zorunda kaldı. Bu beyliklerden en küçüğü ve en batıda olanı Osmanlı Beyliği Bizans’ın güçsüz düşmesinden faydalanarak sınırlarını batıya doğru genişleterek git gide güçlendi .Moğol istilasını (Timur istilası) savuşturdu. Büyük bir imparatorluk haline geldi. İstanbul fethedildi.

Osmanlı padişahının vekiline Sadrazam veya Vezir-i Azam denirdi.Padişah mührünü taşır ülkeyi onun adına yönetirdi.Bunların bir can ve mal güvenliği yoktu.Ulemalar (din adamları) din adına adalet dağıtıp yargıçlık yapardı.Padişah kendi işlerini yaptırabilmek için onları hoş tutardı.Bu da ulemaları git gide ayrıcalıklı konuma soktu. Sipahiler elde edilen toprakları yönetmekle görevlendirilirdi.Sipahiler devletin temsilcisiydi.Toprağı halka bir seferliğine satar sonra nesilden nesile toprak işlendiği sürece belli bir vergi alırdı.Alınan verginin geri kalanı köylünün olurdu.
Erkek gayrimüslimler cizye adında vergi verirlerdi.Devlet yönetimine katılamazlardı.Ancak Eflak ve Boğdan (Romanya) yöneticileri gayrimüslimlerden seçilirdi.

Osmanlının gerileme Nedenleri; yapısı gereğince denizlere açılabilecek konumda olmaması nedenle büyük coğrafi keşiflere katılamayıp denizaşırı ülkelere yerleşemedi.Avrupadaki denizaşırı ticaret Anadolu ve Rusya üzerinden yapılan ticareti çökertti.Böylece ekonomisi tarıma dayalı Osmanlı’nın tarım ürünleri batıdaki pazarlarını yitirdi.Doğa bilimlerinde ardı ardına yapılan buluşlar, baskı tekniğinin bulunması, kralların eğitim işine eğilmeleri, bireylerin bilinçlenmeleri batıda yeni bir girişimci ortam yarattı. Böylece ekonomik gelişmelerin yanında bilim alanındada geri kaldı Osmanlı.
Avrupa ise 1648 tarihinde mezhepler arası savaşı (Otuz Yıl Savaşları) Vestefalya Barışı ile bitirdi. Rusya hızla gelişmeye başladı ve Osmanlı üzerinden sıcak denizlere açılmak istiyordu. Osmanlı savaşmak için vergileri artırdı dirlik adı verilen yeni peşin vergiyi çıkardı halk dahada ezildi. Rusya, Avusturya, İran ve Venedik’le savaşarak zayıfladı ve Fransız ihtilali’yle gerileme tam bir çöküş durumuna geçti. Fransız ihtilalinin saçtığı demokrasi ve ulusçuluk akımları bağrında pek çok ulusu barındıran Osmanlı için bir yıkım oldu.Avusturya parçalandı.Sırplar ve Yunanlılar bağımsızlık kazandı. Araplar Vahhabi Ayaklanmalarını çıkardı. Ekonomik sömürme, düşmanlarla savaş, ulusal ayaklanmalar ve iyice gerileyen kültürel düzey Osmanlıları kötü sona yaklaştırdı.
Çöküşü gören Osmanlı ıslahatlar yapmaya başladı.ilki 1727 de matbaa’yı kabul ederek basım tekniğini kullanmaya başladılar. (Avrupa 1454 ‘ten beri kullanıyordu) 2 Mühendislik Okulu kuruldu.Ordu yeniden düzenlenmeye çalışıldı.Ulusçuluk akımı ile ayaklanan gayrimüslimleri devlete kazandırmaya çalıştılar.Bu arada aydınlar; islam içinde kalmak isteyen islamcılar,batıyı taklit etmek isteyen batıcılar olarak ikiye ayrıldılar..
Namık kemale göre Osmanlının ıslahatlarının sebebi zayıflayan devleti kurtarmaktı kesinlikle insanları önemsemiyordu ıslahatla devleti eski gücüne getireceği sanılıyordu.
III Selim devletteki bozuklukları iyi teşhis etmişti.ulaşmak istediği düzene Nizamı Cedid “ Yeni Düzen” adını verdi.ilk diplomatik temsilciliği o kurdu. Padişahla ayanlar arasındaki yetki bölünmesi anlaşmasına senedi ittifak adı verildi.II. Mahmut 1826 da yeniçeri ocağı kaldırıldı.Merkez örgütüne yeni bir biçim Verdi.ilk kez devlet işlerini birbirinden ayırdı ve bakanlıklar kurdu. İlk kez İtfaiye, polis ve askeri okullar,tıbbiye vs.kurdu.Memurların haklarını yasalarla güvece altına aldı.II Mahmut yaptıklarıyla Osmanlı tarihinin en büyük reformcusu ünvanını aldı.
Abdulmecit 3 kasım 1839 da Tanzimat fermanını ilan etti.Tanzimat Fermanı ile eşitlikçi yasalar getirilip hukuk devleti kurulmaya başlandı.Yargılamalar halka açık ve bağımsız yargıçlarca yapıldı.Vergi adaleti sağlanması ve askerliğin kısalması gibi konularda düzenlemeler getirildi.
Hukuk Devleti; Yurttaşını rahat ve huzur içinde yaşatan, onun malını canını ve onurunu koruyan,eğemenliğin kaynağını yurttaşa dayandıran onu bütün özgürlüklerle donatan devlettir. Hukuk devletinin en önemli varlık temeli bütün insanlara can güvencesi vermesidir.
1856’da Abdulmecit Islahat Fermanı’nı yayınladı böylece Müslüman ve gayrimüslimler eşit haklara kavuştu.
Osmanlı tarihinde ilk kez siyasal özgürlükler uğruna mücadele eden Genç Osmanlıların tek istediği padişahın yanında halkın temsilcilerinin bulunduğu bir meclisin bulunması idi.
II.Abdulhamit tarafından 23 aralık 1876 da ilan edilen anayasa ‘Kanuni Esasiye’ ile meclis kuruldu.
1876 yılında silahlı kuvvetler ile sivil aydınlar birleşerek Sultan Abdulaziz’i tahttan indirdiler.Ordunun ilk kez siyasal yaşama müdahalesi de bu olayla başladı.
1787-1878 tarihlerinde Türk-Rus savaşı başladı istanbulu Ruslara bırakmak istemeyen İngilizlerin baskısı sonucu Ruslar bizimle Ayastefenos Barış Antlaşmasını imzaladı daha sonra bu anlaşmayı Berlin de biraz değiştirildi. Kars, Ardahan, Batum Ruslara verildi. Sırbistan, Romanya, Karadağ bağımsızlıklarını ilan etti.Bosna Hersek, Avusturya,Macaristan imparatorluğuna bırakıldı.Bulgaristan hemen hemen tam bağımsız oldu. Kıbrıs adası İngilizlere bırakıldı.
İstibdat dönemi : kaybedilen topraklar nedeniyle mecliste ağır eleştirilen 2.abdulhamit meclisi tatil etti.ve tam 30 yıl onları toplamadı. Devleti tekrar kurtarmaya çalışmışsa da Doğu Rumeli, Mısır, Girit gibi yerlerin yitirilmesine engel olamadı. Dış borçları ödemeye çalıştı.
II.Abdulhamit alacaklı devletlerin Duyuni Umumiye adında bir (Genel borçlar Yönetimi) örgüt kurarak devlet gelirlerine el atmalarını önleyemedi.
Cumhuriyet dönemine kadar en fazla okul II.Abdulhamit tarafından kuruldu. Ancak II.Abdulhamid’in kurduğu bu okullarda yetişen genç subaylar durumu pek beğenmiyor ve padişaha karşı halkı aydınlatmaya çalışıyorlardı, gizli dernekler kuruyor ve yeraltından özgürlük mücadelesi yürütüyorlardı.Bu aydınlara genç Jön Türkler adı takılmıştı. Bu dernekleri tek çatı altında önce Osmanlı terakki ve ittahat cemiyeti daha sonradan adı ittahat ve terakki olarak değiştirildi.
1866 yılında Avusturya’ya karşı ayaklanan Macarlar bağımsızlıklarını kazandılar. 1867 de ise tekrar Avusturya ile birleşerek Avusturya Macaristan adını aldılar.
İkinci Meşrutiyet.: Abdulhamidin ürkek ve ihtiyatlı siyasetini yetersiz bulan genç subaylar yeniden anayasal bir monarşiye dönülmekle yurdun kurtulacağına inanan ittihat ve terakki derneği subayları 1908 temmuz ayı içinde saraya baş kaldırdı. Padişah bunu bastıramadı sonunda meclisi 23 temmuz 1908’de tekrar açma kararı aldı.Böylece 2. Meşrutiyet dönemi başlamış oldu.İttihatçılar padişaha sempati duydular ve mesrutiyeti yeterli görüyorlardı.Meşrutiyet Sözcük anlamı bakımından “Şarta Bağlanmış’demekti. Hükümdarın siyasal yetkilerini demokratik bir anayasa ile şarta bağlamak yani halkla hükümdar arasında bir yetki paylaşımına gidilmesi demekti.
Seçimler yapıldı ve yeni parlomento kuruldu ancak Meclisi mebusan’ın hiçbir yetkisi yoktu. Derviş vahdeti adındaki kıbrısta yetişen bir İngiliz casus Volkan adıyla yayınladığı gazetede şeriat çığırtkanlığı yapmaya başladı.13 nisan’da istanbul’da büyük bir gerici ayaklanma başladı.Bu olay İttahat ve Terakki’nin Selanik’teki merkezinden duyuldu ve hareket orduları bu ayaklanmaları bastırdı. Meclis yeniden toplandı ve suçlu gibi görülen 2. Abdulhamit tahttan indirildi. Yerine 5. Mehmet Reşat geçirildi. Bu dönemde Siyasal örgütlenme ve toplantı hakkı yurttaşlara verildi. Böylece türkiyede ilk siyasal partilerin kurulması yolu açıldı. Meclisi mebusanın yetkileri artırıldı.Hükümetin meclise karşı sorumluluğu kabul edildi.Padişahın yasama yetkisi daraltıldı.Yargı güvensizliği yaratan 113. madde kaldırıldı.
Osmanlı 1912 yılının ekim ayında isviçredeki Uşi kentinde İtalyanlarla Uşi Barış Antlaşması imzalandı.Libya italya’ya verildi. Rodos ve 12 ada ise Balkan Savaşı sonunda Osmanlı’ya geri verilecekti. İtalyanlar bu adaları 1947 yılına kadar ellerinde tuttular ve ikinci dünya savaşını yitirdikleri için Yunanistan’a bıraktılar.
1913 yılının mayıs ayında imzalanan Londra Barış Antlaşması ile batı sınırımız çizildi.midye enez çizgisine çekildi.imroz ve Bozcaada dışındaki bütün ege adaları yunanistana verildi.
Ünlü ittihatcı Enver bey 23 ocak 1913 tarihinde başbakanlığı basarak harbiye nazırını öldürdü bu olay Babali Baskını adıyla anılır.

Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın