Bitruci

Bitruci

Kurtuba'nın kuzeyinde bulunan Bîtrûc şehrinde doğduğu için bu adla anılan Ebû İshak Nûreddîn, 13. yüzyılın önde gelen bilginlerindendir. Hocası İbn Tufeyl'den ve Câbir ibn Eflâh'tan etkilenen Bitrûcî, Kitâbu'l-Hey'e (Astronomi Kitabı) adlı yapıtında Aristoteles fiziği ile uyuşmadığından Batlamyus'un eksantrik ve episikıl düzeneklerini eleştirmiştir; çünkü bu düzenekler, Yer'i evrenin merkezinden kaldırıyor ve bu yolla Aristoteles fiziğini geçersiz kılıyordu. Bitrûcî, Ödoksos tarafından geliştirilen ve Aristoteles fiziğine dayanan ortak merkezli küreler kuramına geri dönmüş ve gezegenlerin düzensiz hareketlerini açıklayabilmek için, daha önceden belirlenen 8 gökküresinin dışına bir küre daha ilave etmiştir.

Kitâbu'l-Hey'e çok beğenilmiş ve 1217'de Michael Scot tarafından Latince'ye ve 1259'da ise Moses ben Tibbon tarafından İbranice'ye çevrilerek Batı medeniyetine aktarılmıştır. 13. yüzyılda Grosseteste, Albetus Magnus ve Roger Bacon araştırmalarında bu yapıttan yaralanmışlardır.

Aristoteles'in fizik kuramıyla bağdaşmadığı için Endülüs'teki Müslüman astronomlar arasında Batlamyus kuramının eleştirilmeye başlanması, ilk bakışta geriye atılmış bir adım olarak görülebilir; ancak sonraki gelişmeler göz önüne alındığında böyle bir değerlendirmenin yanlış olduğu hemen anlaşılacaktır. Çünkü, her ne kadar çıkış noktası Aristoteles'in fiziği olsa da, bu eleştiriler yaklaşık on yüzyıl sonra Batlamyus kuramı için ciddi bir tehdit oluşturmuştur; hem bu kuram yeniden sorgulanmış, hem de mevcut kuramlardan daha başarılı bir kuramın oluşturulabileceği anlayışı yavaş yavaş zihinlerde belirmeğe başlamıştır.

Ancak Bitrûcî gezegenlerin sıralanışı konusunda önemli bir yanlışlık yapmış ve Venüs'ün Güneş'in önünden geçtiğini göremediği için Güneş'in üstünde bulunduğunu söylemiştir; yani ona göre Yer'in çevresinde bulunan gezegenler Ay, Merkür, Güneş, Venüs, Mars, Jupiter ve Satürn biçiminde sıralanmalıdır.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın