Sosyal ilişkilerde muaşeret esasları

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SOSYAL İLİŞKİLERDE MUAŞERET ESASLARI

I. Kadın-Erkek İlişkilerinde Âdâb

A. Erkeğin Erkekle Âdabı

Erkeklerin birbirlerinin göbekle diz kapağı arası hariç, bedenlerinin hepsine bakması ve açması halaldir. Bunların dayanağı; Hz. Peygamber (s.a.v.)'in, Huzeyfe'yi mescidde dizi açık olarak görünce, «Dizini kapat. Çünkü orası da avrettir»[180] hadisi ile, Ali (r.a.)'ya» «Dizini açma. Ölü veya diri hiçbir kimsenin dizine bakma» mealindeki tavsiyeleridir.[181] Fakat, diz ile göbek arası yerleri açmak veya bakmak kesinlikle haramdır. [182]

B- Kadının Kadınla Âdabı

Kadın, kadınla beraber olduğu zaman utanıp kapatmaları gerekli yer ve halleri, aynen erkeklerde olduğu gibidir. Birbirlerinin dizle göbek arasına bakmaları haram olup, sair bedenlerine (fitne endişesi olmadığı zaman) bakmaları caizdir. Fitneden korkulursa diğer yerlerine de bakmaları caiz olmaz.[183]

C- Erkeğin Yabancı Kadınla Âdabı

Erkeğe yabancı olan kadın ya hür veya cariye olabilir. Hür ise: Hür kadınların elleri ve yüzleri hariç bedenlerinin tamamı yabancı erkeklere nazaran avrettir. Bakılması veya görülecek şekilde açılması caiz değildir.[184]

Göz ansızın ve istemeyerek, bakmak yasak olan bir yere rast gelecek olursa ALLAH teâlâ'nm; «mü'min kadınlara söyle! gözlerini (bakmak caiz olmayan şeylere karşı) kapatsınlar»[185] emri gereğince gözü derhal çevirmek şarttır. «Kulak, göz kalp; bunların hepsi yaptıklarından mes'uldürler»[186] âyeti gereğince bakışları tekrarlamak caiz değildir.[187] Çünkü Hz. Peygamber, Ali (k.v.)'ye: «ya Ali bakışı bakışa ekleme, Birincisi senin için (vebal yok ama), ikincisi aleyhinedir»[188] mealindeki hadisi ile Cabir (r.a.)'ın: «Rasûlullahdan ansızın bakışın (hükmünü) sordum da bana derhal gözümü çevirmemi emretti»[189] hadisi bu konuda diğer delillerdir.

Müslim'in naklettiğine göre Amr b. As şöyle demiştir: Beni Haşim'den bir topluluk Esma binti Umeyr'in yanına girmişlerdi. Esma O zaman Hz. Ebu Bekir'in nikâhlısı idi. Ebu Beir (r.a.) onları Esma'mn yanında görmekten hoşlanmamış ve durumu Rasûlullah'a şikayet yollu arzetmiş, hayırdan başka da bir şey görmedim demişti. Hz. Peygamber: «Şüphe yok ki ALLAH, Esmâ'yı bundan beri kılmıştır» dedikten sonra minbere çıktı ve: «bugünden sonra sakın bir adam, yanında bir veya iki kişi olmadan kocası evde olmayan kadının yanına girmesin» buyurdu[190] ve birbirine nikahı helal olan kadınlarla erkeklerin halvet halinde kalmalarını yasakladı.

Erkekle kadının bir arada, tek başlarına kalmaları zinaya yaklaşmış olmanın en müsait hali olduğu için bu durum, «zinaya yaklaşmayınız»[191] ayet-i kerimesinin de yasakladığı bir konudur. [192]

D- Kadının Yabancı Erkekle Âdabı

«Bir kadının yabancı bir erkeğe bakması caiz değildir,»[193] diyenlere karşı, bazı alimlerimiz de yolda yürürken, gösteri esnasında ve alışveriş yaparken veya buna benzer ahvalde kadın, erkeğe bakabilir demişler ve genellikle sahihaynda zikredilen Hz. Aişe hadisini delil göstermişlerdir. Şöyle ki: Hicretin yedinci yılında idi. «iki Habeşli Medine'ye gelmiş, bir bayram günü mescidde gösteri yapıyorlardı. Hz. Aişe de Rasûlullah'm arkasında, usanınca-ya kadar onları seyretti, Hz. Peygamber de O'nu setretmişti...»[194]

Bu görüşün karşısında olanlar da Ümmü Seleme'nin rivayet ettiği şu hadisi görüşlerine esas kabul etmişlerdir: Ümmü Seleme (r.a.) demiştir ki: «Hicap Ayeti geldikten sonra idi. Ben ve Meymu-ne âmâ îbn Mektumla birlikte oturuyorduk. Birde vananıza Rasûlullah (s.a.v.) geldi, bizi onunla bir arada görünce; «perde arkasına çekilin» dedi. Biz:

«— Ya Rasûlallah, o âmâ değil mi? Bizi, ne görür, ne de tanır.» dedik. Nebî (s.a.v.):

«— Siz de âmâ mısınız? Onu görmüyor musunuz?» buyurdu.»[195]

Bu hadise göre, kadınların erkeklere bakması, onların gösterilerini seyretmesi caizdir ama, onlarla bir arada oturup sohbet et-melerLdoğru değildir, hükmü çıkartılabilir. [196]

A) Konuşurken

ALLAH teâlâ, kadın-erkek ilişkilerinde adabın en anlamlısına işaretle:

«(Kadınlar) sözü. yumuşak söylemesinler. Sonra kalbinde maraz bulunanlar tamaha düşerler. Ağır başlı ve ma'ruf veçhile konuşsunlar.»[197] ayet-i kerimesi ile kadınların dikkatlerini çekmiştir. Ayet-i kerimenin devamında da; «İslâm'dan önceki cahiliyye devri kadınlarının yaptıkları gibi sokağa çıkıp süs ve endamlarını göstermemeleri», dolayısıyle erkeklerin arasında hiç ihtiyaç yokken dolaşmak suretiyle dikkatlerini çekmemeleri, fitne ve harama sebep teşkil edebileceği için yasaklamıştır. [198]

B) Süslenirken:

Kadın, kocasını memnun etmek için her türlü süs ve ziynetini ona sunabilir. Ancak, kocalardan başkaları için aynı duyguyu aşımak ve gereğini yerine getirmek ise asla caiz görülmez. Zira ALLAH teâlâ: «Ziynetlerinden, görünen kısmı (el ve yüz) hariç (kalanını) açmasınlar.»[199] ayet-i kerimesiyle bunu yasaklamıştır.

«Ziynetlerinden gizli olanların (başkaları tarafından fark edilip) bilinmesi için ayaklarrını yere vurarak gezmesinler.»[200] Ökçeleri üzerine sertçe basıp kalçalarını ve kaba yerlerini sarsarak vücutlarım teşhir etmesinler buyurmuş kadınları, ziynetlerini kasten izhar etmekten men'etmiştir.

îbn Abbas (r.a.)'nın anlattığına göre, Cahiliyye devri kadınları erkeklerin arasından geçerken, halhallarımn sesleri işitilsin diye ökçelerini yere sert sert vurarak yürürlerdi. Böylece şehvet hissi galip olanları uyarırlar, fitneye sebep olurlardı. ALLAH (c.c.) bu ayet-i kerimesi ile, uyuyan fitneyi uyandıracak olan bu tarz yürüyüşü yasaklamıştır. Çünkü zinyetin sesini işittirmek, açmaktan daha caziptir.[201]

«Kadınlardan, hayızdan ve evlatdan kesilmiş, artık nikâha ümitleri kalmamış (olan ihtiyarlara gelince, gizli) ziynet (mahallerini erkeklere göstermemeleri şartıyle (dış) rubalarını bırakmalarında onlar için bir günah yoktur. (Bununla beraber bundan da sakınmaları (ve örtünmeleri) kendileri için daha hayırlıdır. Aüah (c.c.) hakkıyle işiten ve hakkıyle bilendir.»[202]

Cenâb-ı Hak, bu âyet-i kerimesi ile yaşlanmış, hayız ve nifas-:as kesilmiş olan kadınlara bir kolaylık olsun diye tesettüre riayette kısmen müsamaha etmiş, baş Örtülerinin üzerindeki ve clbab adı verilen (baş) örtülerini açabileceklerini; ziynetlerini ortaya çıkartmamak şartıyle bu halleriyle erkeklerin arasına girebileceklerini beyan etmiştir. [203]

F. Birbirlerine Mahrem Olanların Âdabı

Herhangi (hür) kadın için avret kabul edilip ikinci derecede ziynet yeri olarak nitelenlendirilen, el ve yüzden başka yerlerin —göbekle diz arası hariç— görülmesi caiz olan kimseler, Nûr Sûresi'nde şu şekilde açıklanmıştır:

«Kadınlar ziynet mahallerini; kendi kocalarından, yahut babalarından, yahut kendi (öz) oğullarından, yahut kendi biraderlerinden, kocalarının babalarından yahut kendi kadınlarından, yahut sağ ellerinin malik olduğu kimselerden, biraderlerinin oğullarından yahut kız kardeşlerinin oğullarından yahut erkeklikten tamamen kesilmiş olan yaşlı erkeklerden, yahut da henüz, kadınların gizli yerlerine muttali olamamış küçük çocuklardan başkalarına göstermesinler.»[204]

Bu ayette isimleri teker teker sayılan Baba, kardeş, koca, oğul, kardeşlerinin oğulları, müslüman kadınlar, köle ve cariyeler, çok yaşlı ihtiyarlar ve çok küçük çocuklar kadının mahremleridirler. Onların yanında diz ile göbek arası yerlerin haricinde kalan kısımların açılması veya görülmesinde bir mahzur yoktur.

Ayette dede, Amca dayı ve kayınpeder zikredilmemiştir. Mü-fessir fakihler bunların da baba gibi düşünülmesi gerektiğini söylemişlerdir. Yani nikahlanmaları caiz olmadığı için kadmınmah-remi sayılırlar.

Ayette kayınbirader, amca, dayı, hala ve teyze çocukları da zikredilmiştir. Bunlar nikâh düşen kimseler olduğu için ayetin muhtevasına alınmamışlar ve yabancı erkek mesabesindedirler. Onların, bir kadının el ve yüzünden başka yerlerine bakmaları caiz değildir. [205]

Iı. Komşuluk İlişkilerinde Adâb

Hz. Peygamber: «Cibril bana komşuyu o kadar tavsiye etti ki, komşuyu komşuya vâris kılacağını zannettim»[206] buyurmuş, komşuluk münasebetlerinin Önemine dikkatleri çekmiştir.

Bu konudaki bir ayette şöyle buyurulmuştur: «ALLAH'a ibadet edin, O'na hiçbir şeyi eş tutmayın, ana ve babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın ve uzak komşuya,yakın arkadaşa, yolda kalmışlara ve sağ elinizin mâlik olduğu kimselere iyilik edin. ALLAH kendini beğenen ve böbürlenen kimseleri asla sevmez.»[207]

Rasûlulah (s.a.v....
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın