Sayfayı Yazdır - Şehir planı ve belediye hizmetleri

İkinci Bölüm

ŞEHİR PLANI VE BELEDİYE HİZMETLERİ

I. Evlerin Konumu

Ibn Haldun, hüner ve sanayii yerleşik hayata bağladıktan sonra, bina ve yapıların ancak yerleşik hayat sürenler tarafından vücûda getirileceğini, bunları yapabilmek için yapı işlerinde becerikli ve usta olmak gerektiğini belirtir .Arapların tabii şartlara riayet etmeden, şehir kuracakları yerin ancak develerin beslenmesine uygun olup olmadığına baktıklarını, hububat ithal edildiği için toprağın verimli olup olmadığına dikkat etmediklerini söylemektedir. Bununla birlikte genellikle göçebe hayatı yaşıyan araplar pek çok yerleşim merkezleri kurmuşlardır. Batlamyos'un en azından koordinatlarını verdiği merkezlerinin harita üzerinde yerleşimi incelendiğinde neredeyse sayılarının bu gün var olana yakın olduğu görülecektir.Bunlarm bir kısmı yavaş yavaş oirta-ya çıkarılmaktadır.

ez-Zeccâcî'nin ifâdesine göre bina olsun olmasın araplar bir topluluğun oturtuğu yere "dâr" diyorlardı. Bunun çoğulu olan "dûr" ve "diyar" kelimeleri de "mahalle" anlamına kullanılmakta-dır.Şehrin mahallelerine fazlaca insan dolaştığı için "dâr" veya" dûr" denilmiştir.

Küçük yerleşim birimlerine araplar, "karye" diyorlardı. Kelime Yemen kökenlidir. Bunlara ayrıca "toplayan, bir araya getiren şehir" demek olan "el-mısru'1-câmi"1 de demişlerdir. "Mısr" kelimesi aslında evler arasındaki sınır demektir. Bundan hareketle yerleşim birimlerine "mısr" adı verilmiş olmalıdır. Karyelere , sanat erbabımn bulunduğu yer olması nedeniyle "mesnea" da denilmiştir.

Etrafı surlarla çevrili daha büyük yerleşim merkezlerine araplar, "medine" ( =şehir) diyorlardı. Daha önce "Yesrip" olan Medine'ye bu adın verilmesi ise Hz. Peygamber'in hicretinden sonradır. "Peygamber şehri" demek olan "Medinetu n-Nebî'"den kısaltmadır.

Şehir plânlarında mabedin merkezde yer alması dünyanın hemen her yerinde yaygın bir âdettir. Bu âdet, muhtemelen Kur'an'm, "Ümmu 1-kurâ" (Şehirlerin anası) olarak tanımladığı ve yeryüzündeki ilk mabedin yapıldığı Mekke örneğinden yayılmış olmalıdır. Birbirine üç-dört yüz metre mesafeli mahallelerden oluşan Medine, Mescid-i Nebevî'nin inşasından sonra bu plâna uygun bir şekil almaya başlamıştır. Bununla birlikte merkeze yığılma istenmemiş, şehrin nefes alabilmesi için evlerin merkezden uzak yapılması teşvik edilmiştir. Mesala, Ahmed b.Hanbel'in bir rivayetinde Mescid'e yakın olan evin uzak olana üstünlüğünü, Allah yolunda cihad edenin oturandan üstünlüğüne benzetmiştir.

Daha sonra kurulan Küfe, Basra, Fustad gibi ordugah şehirlerinin plânları da mabed merkez alınarak yapılmıştır. Mesela bunlardan Kûfe'de, merkez alınan bir noktadan, güçlü bir okçuya dört bir yöne attırılan okların düştüğü noktalar birleştirilerek mescidin yeri tespit edilmiş ve bu merkezin etranna, ana caddeler kırk, yan yollar yirmi ve ara sokaklar yedi zira' bırakılmak üzere binaların yapılmasına izin verilmiştir.

Hz.Peygamber hicretten sonra hızla büyüyen Medine'de sokakların en az yedi zira' olmasını ister ki, bu o zaman için yüklü bir devenin rahat geçebileceği bir mesafedir .Hadis bitişik nizamda inşa edilmeyen evlerin aralarında bulunması gereken mesafeye de işaret etmektedir .Tasarruf için duvarların komşu duvarına dayanması ve komşunun mertek koymasına izin verilmesi ile ilgili hadisler, Medine'de bir kısım evlerin bitişik nizamla yapılmış olduğunu göstermektedir.Bu tür evler bir cadde kenarında dizilmiş olmalıdır.Ibn Şebbe'nin bazı evlerin yola beş zira' (yaklaşık iki buçuk metre) mesafede olduklarına dair rivayetleri, bu rakamın bir standard ifade ettiği izlenimini vermektedir. [14]

II. Evlerin Su İhtiyâcı

Evlerde su ihtiyacı genellikle umumî kuyulardan sağlanmaktaydı. Medine'de zaman zaman su darlığı çekilmiş, su yüzünden bir takım ihtilaflar çıkmıştır. Su ve su ile ilgili ihtilaflar Kur'an'daki bazı kıssaların da konu sudur. Kissalara konu olan olayların geçtiği yerler Hicaz bölgesi yakınındadır. Bunlardan biri Salih (a.s.)'in kıssasıdır. Kayadan çıkan mucize devenin sulan-masıyla ilgilidir. Olay, Medâin-i Salih'de geçer ve şehrin kalıntıları hâlâ ayaktadır. Hz.Peygamber Tebük Seferi sırasında buraya uğramış ve askerleri buradaki kuyulardan su almışlar, Rasûlul-lah "helak olmuş bir toplumun kuyuları"ndan olduğu için bu suların kullanılmamasını istemiştir. Aslında uzun zaman kullanılmamış olan bu kuyuların sularının içmek için gereken özelliğe sahip olmadığı için bunu istemiş olsa gerektir. Kuran geçmiş zulümleri sebebiyle yıkılıp giden milletlerin kuyularından "bi'ru muat-tale" (kullanılmaz olmuş kuyular) olarak bahseder.

Kur'an'daki diğer kıssa Hz. Şuayb (a.s.)'ın kızları ile ilgilidir. Musa (a.s.) Medyen'e geldiğinde Şuayb(a.s.)'m kızları kuyu başında beklemektedirler.Diğer çobanlardan sıra bulup davarlarını sulayamazlar. Onlara yardım eden Mûsâ (a.s.), kızların babaları tarafindan davet edilir ve uzun zaman onun yanında kalıp kızlarından biriyle evlenir.

Her iki olayın geçtiği yer Hicaz'a oldukça yakındır. Su bu yörede eski çağlardan beri kuyulardan elde edilir.Bu bakımdan İslam fıkhının da önemli bir bölümü kuyuların hangi şartlarda kullanılabileceği ve diğer su sorunlarıyla ilgilidir.

Ibn Şebbe, Medine'de bulunan kuyularla ilgili bazı bilgiler vermektedir. Buradan edindiğimiz bilgilere göre her mahallenin bir kuyusu vardır. Ancak Özel kuyusu olan evler de vardır. Bazı kimseler sahip oldukları kuyuların sularını para karşılığında sat-maktadır.Hz.Peygamber'in teşvikiyle, bunlardan biri olan Rûme Kuyusu, Hz.Osman tarafından satın alınmış ve müslümanlarm istifâdesine sunulmuştur.

III. Ev Ve Sokakların Temizliği

Yukarıda da belirtildiği gibi Hz.Peygamber, odalarda bulunan çöpleri şeytanın toplantı yeri olarak tanımlar ve bu şekilde onları temizliğe teşvik eder. Tirmizı nin bir rivayetinde ashabtan birine evlerin kapı önlerinin temiz tutulması ve yahûdîlere benzememeyi emreder. Hadisden Medine'de yaşıyan Yahudilerin sokak temizliğine pek riâyet etmedikleri, genellikle el sanatlarıyla uğraşan Yahudilerin herhalde daha fazla çöp yaptıkları ve bunları şehir ortasında orda burda bıraktıkları anlaşılıyor. Gerek Hz.Peygamber, gerekse kendisinden sonra gelen halifeler bu terbiyeyi halka vermeye çahşmışlardır.Meselâ Hz.Ömer, Ebû Musa el-Eşarî'yi Basra'ya Vali olarak gönderdiği zaman ona, Allah'ın Kitabını, Hz.Peygamber'in sünnetim öğretmek ve sokaklarını temiz tutmak konusunda tembihde bulunmuştur. [15]

IV. Yerleşim Merkezlerinin Sokak Ve Evlerin İsimlendirilmesi

Hicazin,"Hicaz" diye bu şekilde adlandırılması Esmaî, Ibniı 1-Kelbî ve Azrakî'ye göre ="iki şeyin arasım ayırma" fiili ile ilgilidir.Necid'le Tihame ; denizle bâdiye; el-öavr'la Şam; Necid'le Serat bölgelerini birbirlerinden ayırdığı için bu şekilde adlandırıl-dığı söylenmektedir.

Hicazda bulunan en önemli şehir olan Mekke'nin bir adım Kur1 an, "Ümmü'1-kurâ" olarak verir."Bütün karyelerin anası" demek olan kelime Elmalı'nın ifadesiyle "merkez-i cihan,kıble-i enam" demektir. Mekke'nin bir adı da Kur'an'da zikredildiği ve tamiri sırasında temelinden çıkan ibranî dilindeki levhalarda ve Mezmurlar'da da görüldüğü gibi "Bekke"dir. Batlamyos'a izafe edilen Asya'nın altına haritasında ise Makoraba olarak gösterilmiştir ki Güney Arabistan veya habeş dilinde "mâbed" manasına gelen "mikrab" kelimesinden türemiştir. Mücâhid, "be" harfini, "mim"e kalbederek "lazib" ve "lazım" denildiği gibi "Bekke"ye "Mekke" denilmiştir diyor.

Mekke'ye neden Bekke denildiği konusunda muhtelif fikirler ileri sürülmüştür.Bunların çoğu "parçalamak, dağıtmak, kahretmek, hayvanı yükle yormak, topluluk içinde sıkışmak" gibi manaları olan fiiliyle ilgilidir. Böylece düşmanlarının kahrolduğu; insanların izdihamdan birbirlerini çiğnedikleri ; kendisine yapılan yolculukta hayvanların yorulduğu yer olarak adlandırılmış olmaktadır .Kur1 an'da, Mekke'nin "Bekke" olarak isimlendirilmesi, muhtemelen zikrettiğimiz fiilin müennes mekan ismi olan "me-bekke" nin halk dilinde kısa olarak söylenişiyle ortaya çıkmıştır. Suyunun azlığından dolayı bu şekilde isimlendirildiği, helak etti) Darimî, Mukaddime, 46.

İnek fiilinden, orada zulmedenin helak olması için bu adı aldığı da söylenir.Bir râciz (şair) şöyle demiştir.

Mekke!Fâciri çokça helak et!Mezhic ve Akk'i helak etme!"

Asaf ve Naile ile ilgili anlatılanlar ve fil olayı böyle bir ihtimali güçlendirmektedir.

Medine'nin eski adı ise Yesrib, Batlamyos ve Bizanslı Step-hanos ta "Yesrippa" ,Mina kitabelerinde "Yesrib" olarak geçmektedir. Bu adın araplann atası Sâm'ın oğlu irem'in çocuklarından Yesrib b. Kâniye'den geldiği rivayet edilir. Hz.Peygamber Medine'ye gelince buranın adını daha önceki adının tam aksi anlamda Tâbe" veya "Taybe" olarak değiştirdi.Çünkü "Yesrib" kelimesi, serb" kökünden gelmektedir ve arab dilinde fesat demektir. Şüphesiz yüz yılı aşkın bir süredir düşmanlıkların hakim olduğu bir şehirde barış ve huzuru getiren Hz.Peygamber her kötüyü iyiye çevirdiği gibi kötü isimleri de güzelleriyle değiştirmiştir.

Medine, şehir manasına gelen bir kelimedir ve arâmîceden arapçaya geçtiği söylenir. Hz.Peygamber'in Medine'ye gelmesinden sonra buraya Medînetü'n-Nebî denildiği ve sonradan kısaltılarak sadece "Medîne" olarak anıldığı rivayet edilir.

Hicretten önce Hicaz'ın, Medine'den daha büyük bir şehri olan Tâifin adı "tavaf "dan gelmektedir ve etrafı surlarla çevrili olduğu için bu şekilde isimlendirilmiştir.

Xecran, Sebe'in torunlarından Necran'a izafe edilir.

Hicaz yöresinde sayılmamakla beraber, Yemâme'nin adı ise önceleri Cew iken şehir kapısında idam edilen Yemâme adındaki bir kadına izafeten bir rivayete göre Tübba1 tarafından değiştirildi.

Genel olarak Suriye yöresinin târihdeki adı Şam'ın, Arap ve israil oğullarının (Sâmîlerin ataları) Nuh'un oğlu Şam'dan geldi-£isöylenir."Şam", -"selam'in yahûdi dillerinde "şalom" şeklinde söylendiği gibi-,"Sam"m, Süryanicede telaffuz şeklinden doğmuş-tur Yemen'in adı ise Ya'rub b. Kahtan'a dayanır. Babası kendisine Eymen" demişti. Bu kelime sonradan halk dilinde "yemen" oldu.

Görüldüğü gibi Araplar coğrafî bölgeleri ve yerleşim merkezlerini, topoğrafik özelliklerine, kurucularına, orada meydana gelen olaylara göre isimlendirmişlerdir.

Şehir içindeki mahalleler, değişik düşüncelerle adlandırılmakla birlikte genellikle orada yaşıyan kabilenin adını taşırdı. Beni'n-Neccar , Benî Zürayk gibi. Bununla birlikte orada yaşayan kabilenin adını almayan mahalleler de vardı. Mesela Mescid-i Nebevî'nin bir mil kadar doğusunda bulunan ve Benî Harib b, el-Hazrec'in oturduğu mahalle -ki Hz. Ebû.Bekir de Müleyke ile evlendiğinde burada oturuyordu- "Sunh" diye adlandırılmıştır. Aynı adı taşıyan Necid yöresinde Tayların oturduğu yerde de aynı adlı bir mahalle vardır. "Sunh" kelimesi, sağdan gelmesini uğur saydıkları şeylere verdikleri isimle ilgilidir. Araplar ceylan, kuş vb. bir hayvanın sağ taraftan gelmesini uğur sayarlar ve buna "sânih" (uğur getiren) derlerdi. Uğur sayılan ceylana "sunh" demişlerdir ki muhtemelen mahallenin adı bunu ifade etmektedir. Ayrıca incilerin, gerçek bir gerdanlık olmadan önce karışık olarak dizildikleri ipe "sanîh" denilmesi sebebiyle, evleri bir sokak etra-finda dizilmesine rağmen, evleri büyüklü küçüklü olduğu için mahalleye bu isimin verilmiş olması da muhtemeldir.

Çarşılar, daha muahhar dönem Örneklerinden anlaşıldığı gibi esnafa göre isimlendiliyordu. "Sûku'l-habbâzîn", "Sûku'l-hakkâ-kîn" gibi... Muahhar sayılmakla birlikte, Makrizî'nin Mısır'da kaydettiği bir çok çarşı-pazar da aynı şekilde isimlendirilmiştir. Bu âdet zamanımızda da pek değişmiş sayılmaz.

Sokaklar da, bugün genelde olduğu gibi şahıs isimleriyle adlandırılıyordu. "Zükâku Asım b.Ömer b.Hattâb" gibi.

Ebû Musa el-Eşarî'den rivayet edilen ve ölen çocuğuna sabredip istirca' yapan kişi ile ilgili hadiste, "Cennet'te onun için bir ev yapınız ve "Hamd evi" adı veriniz" hadisinden Hz.Peygamber döneminde evlere isim verme adetinin varlığım göstermektedir. Nitekim bilhassa "ütüm" adı verilen yüksek taş binalarla, bir iki katlı kerpiç binalar halk tarafından isimlendirilirdi. Semhûdî'nin verdiği bilgilerden Medine'deki her ütumun bir adı olduğu anlaşılıyor.

Bazı evler orada oturan kişiye göre adlandırılıyordu. Muâviye'nin bir evine orada oturan cariyesine izafeten "Dâru Hafsa" deniliyordu. Kendisinde meydana gelen olaya izafeten isimlendirilen evler de vardı. Hz.Peygamber'e gelen elçilerin ağırlandığı yer olmasından dolayı,Abdurrahman b.Avfm bir evinin "dâru'd-dayfân"olarak isimlendirilmesi veya içerisinde Şûranın Hz.Ömer'in vasiyetini yerine getirmek ve yeni halifenin kim olacağı konusunda bir karar vermek üzere toplandığı için yine aynı sahabîye ait bir başka evin "Dâru'1-Kaza" olarak adlandırılmasını örnek olarak verebiliriz.

Abdurrahman'nm oğlu Humeyd'in sonradan eline geçen bir eve, Muhacirler tarafından Medine'de yaptırılan ilk ev olması dolayısıyla "ed-Dârü'1-kübra" denilmişti. [16]

Üçüncü Bölüm

EVLE İLGİLİ İNANÇLAR

I. Evlerin Uğursuzluğu İnancı

Uğrursuz bulunan üç şeyden birini ev olarak sayan hadisleri, "Uğursuzluk olsaydı bunlarda olurdu." şeklinde şarta bağlıyan hadisler mana olarak tamamlamaktadır. Çünkü ilk hadisler, uğursuzluğu tamamen reddeden, hattâ onu bir şirk olarak telakki eden hadislerle de tearuz halindedir. Nitekim Ebû Hureyre'nin rivayet ettiği ve kadında evde ve atta uğursuzluk olduğuna dâir bir hadisi düzelten Hz.Aişe, Ebû Hureyre'nin hadisi (tam) hıfzede-mediğini Hz. Peygamber'in "Allah Yahudileri lanet etsin ! Çünkü onlar kadını, evi ve atı uğursuz sayarlar" dediğini, Ebu Hureyre'nin ise sözün sadece sonunu duyup rivayet ettiğini belirtir. Benzer rivayetlerle ilgili olarak bir başka düzeltmesinde ise Hz.Aişe Hz.Peygamberin şöyle buyurduğunu rivayet eder: "Câhiliye insanları, uğursuzluk kadında, hayvanda ve ev'de derlerdi. (Halbuki böyle bir şey yoktur)"

Ibn Kuteybe, "sirayet yoktur..." hadisini açıklarken, Câhiliye devrinde insanlarının başına gelen felâketi, uğradığı zararı uğursuz olarak kabul ettiği eve veya kadına hamledip, "ev veya kadın uğursuzluğunu bana sirayet ettirdi" dediklerini rivayet etmektedir. Nitekim, daha Önce oturdukları evde sayıca ve malca bolluk varken, yeni evlerinde bunların azaldığını söyliyen sahabide şüphesiz bu inançtan izler vardı. Hz.Peygamber, ona içine düştüğü vehimden kurtulması için o evi terk etmelerim emretmiştir. Çünkü onlar, o evin havasını ağır bulmalarına ve kendilerine isabet eden şeylere rağmen tedirgin ve sıkıntılı bir şekilde orada oturuyorlardı.

Hz.Peygamber, iyi, geniş bir evi, dünyada insanı mutlu kılan şeylerden saymıştır.[17] Hz.Peygamber, "evin kötülüğü, sahasının dar olması" olarak izah etmiştir.[18] Bu hadisler, Câhiliye döneminin bu yanlış inananı yıkmaya yöneliktir. [19]

II. Evlere Arkasından Girme

"...evlere arkalarından girmek iyilik değildir..." [20]âyetinin yorumunda genel olarak rivayet tefsirlerinin naklettikleri gibi Câhiliyye devrinde araplar bir işe niyet ettiklerinde ve o iş kendilerine zor geldiğinde veya ihramlı olduklarında; Medineliler, hac veya bir yolculuk dönüşlerinde evlerinin kapılarından girmezlerdi. Hasan el-Basrî'nin anlattığına göre bir arap yolculuğa çıksa ve her hangi bir sebeple yolculuktan vazgeçse evine normal kapısından girmez ve ehli meder (kasabalı) ise arkadan bir delik açarak veya merdiven dayamak suretiyle duvarın üstünden atlamak suretiyle içeri girerdi. Ehli veber (bedevi) ise çadırın arkasından girerdi. Bunu bir iyilik sayarlar aksini ise uğursuzluk olarak görürlerdi, îslâm bu tür hurafeleri kaldırmıştır. [21]

III. Evlere Koç Boynuzu Asma

Bugün bazı Anadolu evlerinde gördüğümüz kapı üzerine koç boynuzu asma âdeti muhtemelen araplarda da vardı. Mekke'nin fethi sırasında Hz.Peygamber, Ka'be'nin içine girdiğinde burada Hz.îbrahim'e Cebrail tarafından kurban olarak getirilen koça ait olduğu söylenen bir boynuz asılıydı. Hz.Peygamber Ka'be'nin içinde onu görmüş, kaldırılması ile ilgili emir vermeyi unuttuğunu ifade ile "orada namaz kılan kişinin zihnini meşgul edecek şey gerekmezdi" buyurmuşlardı.[22] Bundan sonraki ilk yangında yok olan bu koç boynuzlarının zanmmızca bazı insanların evlerinin kapılan üzerine boynuz asma geleneklerinde bir payı olsa gerektir. Kapı üzerine asılan boynuzların aynı zamanda o evde kurban kesildiğini yani zenginliği ifade ettiği de düşünülebilir.

Bugün bazı kimseler özellikle nazar inancına bağlı olarak evlerinin dışına at nalı, çocuk ayyakkabısı gibi şeyler asar veya çakarlar.Hz.Peygamber döneminde evlerin cephesine at nalı ve çocuk ayakkabısı asıldığına dâir kaynaklarda herhangi bir nota rastlayamadık. Ancak bunların Cahiliye ve islam döneminde var olan nazar inancından kaynaklandığını söylenebilir. Câhız'ın biraz geç döneme ait bir rivayetinden, dış tezyinata maçları yansıtan ilâveler yapıldığı anlaşılmaktadır. Arapların hangi yorumlarla çocuklarına köpek, taş, aslan gibi isimler verdiğini açıklayan Câhız, Ubeydullah b.Ziyad'm evinin girişine bir köpek bir aslan ve bir de koç resmi yaptırdığını, "köpek havlar, koç süser, aslan ise sert bakar (böylece düşman yaklaşamaz)" diyerek uğur saydığım, halbuki bunların bilakis kendisine uğursuzluk getirdiğini söyler.[23]

IV. Sevilmeyen Misafirin Dönmemesi İçin Kap Kırma

Arapların evle ilgili bâtıl inançlarından biri de sevilmeyen misafirin bir daha gelmesi istenmezse evde bulunan kaplardan biri kırılırdı. Alûsî( v.l 270/1854), yaşadığı dönemde bu âdetin bazı insanlar arasında hâlâ görüldüğünü kaydetmektedir. Bu tür inançları İslâm'ın onaylamayacağı malumdur. [24]

V. Ev Cinni Ve Ev Yılanı

Cahiliye devri arapları cin ve ğûle inanırlardı ve her evin kendine ait bir cinni olduğunu kabul ederlerdi.Bir köye, bir harabeye girecekleri zaman oranın cinninden emin olmak için eşek gibi anı-rırlar ve tavşan aşuğu takarlardı.Bu anırmanın adı "ta'şîr" idı.Bir arap şâirinin şu beytinde bundan söz edilir:

"Kaderinde varsa, ne ta'şîr (eşek gibi anırmak), ne de tavsan aşuğu fayda verir."

Hz.Peygamber ev yılanlarının, güdük kuyruklu ve sırtında iki beyaz çizgi olanı hariç öldürülmemesini istemiştir.Bunlann gözün nurunu giderdiği ve hamile hanımların çocuklarını düşürdüğünü ifade etmiştir.[25] Yılanın, Harem'de[26] ve namaz esnasında öldürülebileceğini[27] belirten hadislere karşılık, evlerde bulunan zehirsiz yılanların öldürülmelerinin istenmemesi, bunların, fare gibi tahta ve kerpiç evlerde çok kolay yuva yapabilen ve özellikle eskiden un, zahire hattâ çamaşır konulan çuvallara, deriden yapılan dağarcıklara verdiği zararı, daha çok fareler vasıtasıyla yayılan veba gibi hastalıklar önlemek için olmalıdır.

Hz.Peygamberin zehirli yılanlar hakkında kullandığı "göz nurunu giderme", ölümden kinâyedir.Hamile kadınların çocuklarını düşürmesine gelince, gerçekte yılan kadar insana soğuk gelen ve onu korkutan bir hayvan yoktur.Ani bir korkunun hâmile bir kadın ve dünyaya getireceği çocuk üzerinde bırakacağı etkiyi modern tıp bilimsel olarak açıklamaktadır.

Cahiliye devri arapları sözü edilen ev yılanlarından korunmak için de üzerlerine tavşan aşuğu asarlardı. Bu onların cin olabileceği inancından kaynaklanmalıdır. Öldürülen yılanın yakınlarının intikam alacağına inanırlar ve üzerine kül döküp "seni göz (nazar) öldürdü. Senin intikamın yok" derlerdi.

Hz.Peygamber'den gelen rivayetlere göre cinler evde bulunabilirler. Bunlardan birinde Kur'an okunan evlerde mü'min cinlerin, Kuran okunmayan evlerde ise kâfir cinlerin meskun olacağı ifade ediliyor.[28] Ayrıca Hz.Peygamber, evlerde bırakılan çöplerin şeytanların toplantı yeri olacağım , kapılar kapandığı, kaplar ters çevrildiği, su kaplan ağzı bağlanıp dayandığı ve lambalar yakıldı-ğında(geceleyin) cinlerin bir zarar vermiyeceklerini belirtmiştir. Hz.Peygamber'in Özellikle cinlerin kötülerinin pislik, yemek artığı yediği ve pis yerlerde bulunduğu şeklindeki beyanları temizliğin önemini gerçek yönüyle kavrayamamış insanlara bu korku ile kabul ettirmek ister gibidir. Bazen de "şeytan" kelimesiyle mikrobu kasdeder gibidir. îbn Dakiku'l-'Id, Hz.Peygamber'in bu tür sözlerinin dünyevî maslahatlara yönelik olduğu kanaatindedir.[29]

VI. Suret Ve Köpek Bulunan Eve Melek Girmeyeceği İnancı

Hz.Peygamber'in hadislerinde yer alan suret, köpek ve cenabet kimse bulunan evlere meleklerin girmiyeceği ifadesi, kelâmı ilgilendiren yönü bir tarafa bırakılırsa, aynı şekilde bir takım zararları ve yanlış inanışları önlemeye yönelik olmalıdır. Bilindiği gibi puta tapmaya meyyal ve genellikle putları bir heykel şeklinde olan bir topluma resim ve heykeli serbest bırakmak, onların putperestliğe geri dönmesine vesile olabilirdi.Ibn Dakik el-îd resmi yasaklayan hadisleri bu şekilde yorumlamıştır.

Köpekle ilgili hadislerin sayısı ise oldukça fazladır.Özellikle avcılıkla ilgili bölümlerde çok sık zikredilmiştir.Hz.Peygamber döneminde bir çok kimsenin köpek beslediği anlaşılıyor. Hz.Peygamber, suzuz bir köpeği sulayan fahişenin bu davranışıyla cennetlik olduğunu söyler. Köpek bulunan eve melek girmiyeceğine dâir hadis ise bir hikmete mebni olmalıdır. Nesâî'nin, bu konuya dâir hadisi, taharetle ilgili kitabında nakletmesinden de anlaşılacağı üzere temizliğe teşvik ve yalnız bu hayvanlar kanalıyla bulaşan kuduz gibi bazı hastalıklardan insanları koruma düşünülmüş olmahdır.lbn Kuteybe, ""...yetiştirdiğiniz avcı hayvanların sizin için tuttuklarından yeyin..." âyetinde Allah'ın köpeği çeşitli faydaları için yarattığına delâlet vardır" der. Nitekim av ve çoban köpekleri beslemede bir sakınca görülmemiştir.Mâliki âlimlerinden Ebû Muhammed b.Zeyd el-Kayravânî, korku zamanlarında Kayravandaki evinde köpek beslemiş, kendisine "İmam Mâlik meskun bölgede (hazar) köpek beslemeyi mekruh görüyor, ne dersin?" denildiğinde, "Eğer îmam Mâlik bu zamanda yaşasaydı, kapısında köpek değil aslan beslerdi." demiştir.

Evde köpek beslemek hoşgörülmediği halde kedi beslenmesinde bir sakınca görülmez. Hadis kaynaklarındaki bazı rivayetlerden sahabenin bir çoğunun evinde kedi besledikleri anlaşılıyor. [30]

[14] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/37-39.

[15] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/39-40.

[16] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/40-43.

[17] Ahmed b. Hanbel, III, 407-408.

[18] el-Hakİm, el-Müstedrek, II, 162.

[19] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/44-45.

[20] el-Bakara, 2/189.

[21] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/45.

[22] Ahmed b. Hanbel, IV, 168; V, 380.

[23] el-Hayevan, I, 325.

Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/45-46.

[24] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/46.

[25] Buharı, Bed'ül-halk, 15.

[26] Ebu Davud, Menasik,39.

[27] Tirmizî, Salat,17O; Ebu Davud, İkame, 165.

[28] Camiu'l-hadis, 1,175.

[29] İbn Hacer, Fethü'1-barî, XIII, 330-331.

Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/46-47.

[30] Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 5/47-48.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Asrı Saadette İslam => Konuyu başlatan: Safiye Gül üzerinde 30 Eylül 2010, 19:29:02